تهدیدهای نوین برای مزیت‌های صنعت فولاد ایران

ایران همواره یکی از بازیگران مهم در بازار فولاد بوده است، به‌ویژه در بخش صادرات گندله و فولاد میانی، جایی که این کشور در سال‌های اخیر رتبه اول جهانی را از آن خود کرده است. اما روند رو به رشد داخلی و بین‌المللی در حوزه‌های مختلف اقتصادی و تجاری، این مزیت‌ها را به چالش کشیده و باعث شده که این صنعت با موانع جدی روبه‌رو شود.

در نگاه اول، چالش‌های بین‌المللی همان‌طور که ابراهیمی اشاره کرده، ناشی از نقش پررنگ کشورهای قدرتمند نظیر چین و روسیه است. چین که تا سال 2020 بزرگترین مصرف‌کننده فولاد بود، اکنون به یکی از صادرکنندگان عمده تبدیل شده است. روسیه نیز با وجود تحریم‌های ناشی از جنگ اوکراین، بازارهای آسیایی را هدف گرفته و به نوعی رقابت تنگاتنگی با ایران در این بازارها ایجاد کرده است. این دو کشور تعیین‌کننده در قیمت‌گذاری فولاد جهانی، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خود، موقعیت ایران را در بازارهای بین‌المللی محدودتر کرده‌اند.

چالش‌های داخلی اما به همان اندازه، اگر نه بیشتر، تأثیرگذارند. از جمله مواردی که ابراهیمی به آن اشاره کرده، می‌توان به سیاست‌های ارزی ناکارآمد اشاره کرد که شکاف بزرگی بین نرخ ارز نیما و بازار آزاد ایجاد کرده است. این مسئله، عملاً به زیان صنایع بزرگ کشور تمام شده و حتی مزیت نسبی کشور در حوزه فولاد را نیز تحت تأثیر قرار داده است. علاوه بر این، سیاست‌های اقتصادی داخلی که به جای مشوق‌های صادراتی، بیشتر به عنوان تنبیهی عمل می‌کنند، باعث کاهش بهره‌وری و عملکرد رقابتی این صنعت شده‌اند.

اما شاید مهم‌ترین نکته‌ای که ابراهیمی به آن اشاره می‌کند، محدودیت‌های زیرساختی است. صادرات فولاد عمدتاً از طریق بنادر صورت می‌گیرد، اما نبود بنادر اختصاصی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل مناسب، به طور مستقیم هزینه‌ها را افزایش و رقابت‌پذیری محصولات ایران در بازارهای جهانی را کاهش داده است.

این موضوعات به‌خوبی نشان می‌دهند که برای حفظ و ارتقاء جایگاه صنعت فولاد ایران در سطح بین‌المللی، نیاز به اصلاحات اساسی در سیاست‌گذاری‌های داخلی، بهبود زیرساخت‌ها، و توسعه استراتژی‌های صادراتی است. ما در شرایطی قرار داریم که چالش‌های پیش‌رو، به تهدیدی جدی برای یکی از پایه‌های اقتصادی کشور تبدیل شده‌اند؛ اما با اقدامات هوشمندانه و سیاست‌های حمایتی مؤثر، می‌توان این تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد.

در نهایت، آینده صنعت فولاد ایران به توانایی ما در عبور از این چالش‌ها بستگی دارد. زمان آن فرا رسیده که با رویکردی جدید، این مزیت‌های نسبی که امروز به تهدید تبدیل شده‌اند را دوباره به موتور محرک اقتصاد کشور تبدیل کنیم.