خداحافظی موقت ریزگردهای داخلی با خوزستان

خشک شدن تالاب‌ها در سال‌های اخیر سبب از بین رفتن رطوبت هوا در خوزستان شد و متعاقب آن خاک رطوبت خود را از دست داد. همین چرخه سبب شد که روزهای با دمای هوای بیش از 50 درجه سال به سال بیشتر شوند و خاک خشک خوزستان با کمترین وزش باد به طوفانی از گرد و خاک تبدیل شد.

کاهش حق‌آبه خوزستان و خشکسالی‌های پی در پی علاوه بر تأثیر مستقیم بر وضعیت تالاب‌ها، بخشی از اراضی کشاورزی خوزستان را هم تحت تأثیر قرار داد و کانون‌های جدید گرد و خاک را در خوزستان ایجاد کرد.

هرچند در بازه زمانی 2004 تا 2014 حدود 84 درصد از طوفان‌های ریزگرد خوزستان را گرد و خاک‌های با منشأ خارجی تشکیل می‌دادند اما تغییر اقلیم در سال‌های اخیر این موضوع را تغییر داد. رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست پیش‌تر گفته بود: بیشتر توفان های گرد و غبار خوزستان در فصل زمستان، منشا داخلی دارند و برای بهبود شرایط عرصه‌های بیابانی لازم است که حق آبه محیط زیست را دریافت کنیم.

350 هزار هکتار کانون ریزگرد در اطراف اهواز

یک کارشناس محیط زیست می‌گوید: در اطراف شهرستان اهواز 7 کانون ریزگرد وجود دارد که به دلایل مختلف خشک شده‌اند و به منشأ تولید گرد و غبار تبدیل شده‌اند. کریم دورقی می‌افزاید: بزرگ‌ترین کانون ریزگرد خوزستان در زمین‌های جنوب و جنوب شرق اهواز است که در اطراف غیزانیه و جاده اهواز - ماهشهر قرار داد. این ناحیه شامل آبگیرهای خشک شده به دلیل خشکسالی و اراضی کشاورزی رها شده است که در مجموع 112 هزار هکتار وسعت دارد.

او ادامه می‌دهد: دومین کانون بزرگ گرد و خاک در خوزستان در اراضی بین بندرامام و امیدیه قرار دارد که 88 هزار هکتار وسعت دارد که از کفه‌های رسی ایجاد شده است. این اراضی به دلیل برداشت آب و خشکسالی‌های پی در پی به کانون‌های گرد و غبار تبدیل شده است.

این کارشناس محیط زیست می‌گوید: در جنوب غرب هویزه 53 هکتار از اراضی مربوط به هورالعظیم و زمین‌های اطراف هستند که سومین کانون بزرگ گرد و غبار را تشکیل می‌دهند.

او ادامه می‌دهد: دومین کانون موجود در خوزستان در شمال و شرق شهرستان خرمشهر قرار دارد که وسعت آن 28 هزار هکتار است و شامل دشت‌های بدون پوشش گیاهی و باشوری بسیار بالا می‌شود.

دورقی می‌افزاید: در شرق اهواز هم 15 هکتار از اراضی که شامل آبگیرهای انتهای رودخانه کوپال می‌شود به دلیل خشکسالی سال‌های اخیر به کانون ریزگرد تبدیل شده‌اند. یک کانون گرد و غبار به وسعت 33.5 هزار هکتار در بین ماهشهر و هندیجان تشکیل شده که کفه آن رسی است و آثار فرسایش خاک در آن دیده شده است.

وی بیان می‌کند: آخرین کانون گرد و غبار خوزستان در شرق هندیجان قرار دارد که وسعت آن 18 هزار هکتار است. این محدوده بیشتر توسط آبراه‌های فصلی تغذیه می‌شد اما خشکسالی در چند سال گذشته شرایط این منطقه را بد کرده است.

بارش‌ها 5 برابر سال گذشته

«سال آبی ۹۸ -۹۷ به لحاظ میزان بارش‌ها بسیار خوب بوده است، اما عمده بارش‌ها در استان خوزستان است و تقریباً تاکنون پنج برابر سال گذشته در این استان بارش داشته‌ایم» این‌ها را وزیر نیرو می‌گوید و ادامه می‌دهد: وقتی منطقه‌ای برای سالیان متمادی دچار خشکسالی می‌شود رطوبت خاک کاهش می‌یابد. اگر نزولات زیاد شود، ابتدا صرف جبران رطوبت از دست رفته خاک شده و وقتی خاک اشباع شد، روان آب شکل می‌گیرد.

رضا اردکانیان می‌گوید: در حال حاضر به همین دلیل تناسب میان افزایش نزولات و افزایش روان آب‌ها وجود ندارد و روان آب‌ها بیشتر نشده است، اما به هر حال در وضعیت بهتری نسبت به سال گذشته قرار داریم.

پر شدن تالاب‌ها و آبگیرهای خوزستان از آب

سیلاب روزهای اخیر در خوزستان سبب پر شدن مخزن سد کرخه و متعاقب آن پر شدن انهار فرعی این رودخانه شد. ورود حجم زیادی از آب سبب شد که هورالعظیم در مدت بسیار کوتاهی پر شود و حتی دایک‌های مرزی برای عبور آب به بخش عراقی تالاب هم شکسته شود.

مدیرکل محیط زیست خوزستان در این باره می‌گوید: هم اکنون همه حوضچه‌های هورالعظیم آبدار هستند و حوضچه‌های چهار و پنج تالاب که بیش از 20 سال است خشک شده بودند، در حال آبگیری از آب شیرین کرخه هستند.

احمدرضا لاهیجان زاده می‌افزاید: در پی بارندگی‌های اخیر وضعیت رودخانه کرخه سیلابی شده و حجم عظیمی از آب به هورالعظیم هدایت شده است. به دلیل ورود حجم زیادی از سیلاب به هورالعظیم، دریچه‌های بین حوضچه‌ها، همچنین دریچه‌های دایک مرزی بازگشایی شده و هم اکنون تعادل آبی در این تالاب برقرار شده است.

او می‌افزاید: به لطف بارش‌های اخیر تالاب‌های خوزستان و آبگیرهای فصلی پر از آب شده‌اند و کانون‌های گرد و شرق و جنوب شرق خوزستان یا به زیر آب رفتند و یا کشت دیم در آنها انجام شده که هم اکنون سبز هستند. خوشبختانه برخی از این کانون‌‌ها هم به مرتع تبدیل شدند و این‌ها مجموع اتفاقات خوبی است که سبب شد کانون‌های شرق و جنوب شرق در پاییز امسال فعال نشوند.

مدیرکل محیط زیست خوزستان با بیان اینکه کانون‌های داخلی ریزگرد از اول آبان تاکنون فعال نشده‌اند، می‌گوید: پیش بینی ما این است که نه تنها در یک ماه و نیم مانده از زمستان پیش رو بلکه در بهار و تابستان سال آینده هم فقط کانون‌های خارجی ریزگرد ممکن است بر استان خوزستان تأثیر داشته باشند.

لاهیجان زاده ادامه می‌دهد: البته با توجه به بارش‌های نسبتاً مناسب در عراق احتمالاً طوفان‌های خارجی گرد و غبار از شدت کمتری نسبت به گذشته برخوردار باشند.

هرچند در روزهای اخیر سیلاب رودخانه کرخه خسارت 800 میلیاردی را به خوزستان تحمیل کرد اما به گفته کارشناسان این سیلاب به دلیل کاهش ظرفیت رودخانه‌های به‌خاطر لایروبی نشدن در فصل خشکسالی اتفاق افتاد و می‌‍شد این سیلاب را با لایروبی به موقع مهار کرد. اما ورود آب با حجم زیاد به خوزستان نشان داد که کانون‌های گرد و غبار داخلی با رسیدن آب به این اراضی از بین می‌روند و مردم می‌توانند برای ماه‌های زیادی، هوای سالم تنفس کنند.

10