آغاز مقدمات عملیات سوآپ سه جانبه گاز از امروز
همانطور که در گذشته وزیر نفت گفته بود آغاز عملیات سوآپ گاز از ترکمنستان به ایران از اول ژانویه خواهد بود به طوریکه مقدمات این اقدام از امروز شروع شده است.
همزمان با آغاز اولین روز از سال جدید میلادی مقدمات عملیات سوآپ گاز ترکمنستان به ایران و آذربایجان شروع و انجام این عملیات تا چند روز آینده رسماً آغاز خواهد شد. پیش‌تر نیز وزیر نفت اعلام کرده بود سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان از اول ژانویه ۲۰۲۲ (۱۱ دی ماه ۱۴۰۰) آغاز می‌شود. آنطور که مشخص است میزان انتقال گاز در ابتدای شروع طرح کمتر از سقف معین‌شده (۴ میلیون مترمکعب) بوده و به تدریج بیشتر می‌شود.
اوایل آذرماه بود که در جریان سفر رئیس جمهور به ترکمنستان خبر انعقاد قرارداد سوآپ گاز به ظرفیت ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب از ترکمنستان به آذربایجان از طریق ایران منتشر شد.
اعلام امضای قرارداد سوآپ گاز از ترکمنستان به ایران در حالی منتشر شد که مدت‌ها بود واردات گاز از ترکمنستان به دلیل اختلافات مالی و ارتباط با آذربایجان به دلیل اختلافات سیاسی کم‌رنگ شده بود.
مهمترین جنبه اهمیت این قرارداد، احیای رابطه با کشور ترکمنستان است. رابطه گازی ایران و ترکمنستان از سال ۷۵ با انعقاد یک قرارداد ۲۵ ساله شروع شد. واردات گاز از ترکمنستان به دلیل قیمت پایین گاز آن کشور نسبت به سایر کشورها به شدت به نفع ایران بود. با این وجود به علت اختلافات مالی از سال ۹۵ واردات گاز قطع شد و تأثیر این اتفاق در سایر حوزه‌های تجاری نیز مشاهده شد.
وزیر نفت سابق به جای سیاست ترمیم رابطه با این کشور همسایه، راه تعمیق اختلافات را در پیش گرفت و در گفته‌های خود همواره به بی‌نیاز بودن به گاز ترکمنستان و امتیاز ندادن به این کشور تأکید می‌کرد. سیاستی که در سال‌های گذشته آثار زیان‌بار آن در عدم تأمین گاز خانگی و صنایع مناطق شمالی نمایان شد.
هرچند هنوز شیوه تسویه حساب ایران و ترکمنستان به طور دقیق مشخص نشده ولی جواد اوجی، وزیر نفت اعلام کرده که به زودی اولین قسط بدهی‌های ایران پرداخت خواهد شد. با وجود چنین شرایطی، احیای رابطه این دو کشور با انعقاد چنین قرارداد محکمی دستاورد بسیار بزرگی است و امید می‌رود در آینده تجارت با این کشور در سایر بخش‌ها هم گسترش یابد.
به گفته محمد صادق جوکار، مدیر مؤسسه مطالعات انرژی قرارداد سوآپ اخیر مقدمه‌ای برای احیای رابطه استراتژیک ایران و ترکمنستان است و به این منظور ۷-۸ گام دیگر باقی مانده است.
همچنین به طور کلی گسترش دیپلماسی گاز و انعقاد قراردادهای واردات، سوآپ و ترانزیت گاز می‌تواند تضمین‌کننده منافع سیاسی و اقتصادی کشور در بلند مدت باشد. به طور خلاصه مهمترین مزیت سوآپ را می‌توان اثبات امنیت و توانایی کشور در انتقال انرژی دو کشور مختلف دانست. این مزیت در ارتباط با رابطه کشورهای ایران و آذربایجان که در ماه‌های گذشته دچار اختلافات سیاسی شده بودند اهمیت بیشتری می‌یابد.
یکی از مزیت های این قرارداد رفع مشکل کسری گاز و افت فشار در استان‌های شمالی ایران از طریق حق انتقال است که در سال‌های گذشته موجب قطعی گاز زودهنگام صنایع و ایجاد مشکل در مصارف خانگی شده است.
در همین رابطه مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اظهار کرد: این قرارداد علاوه بر اهمیت اقتصادی بر پایداری شبکه گازی در شمال و شمال شرق ایران کمک می‌کند.
لازم به ذکر است طبق قرارداد فعلی میزان سوآپ فی ایران در این قرارداد ۲۰ درصد در نظر گرفته شده که طبیعتاً در ایام اوج مصرف زمستان به مناطق شمالی تزریق می‌شود.
در همین رابطه نرسی قربان، کارشناس مسائل انرژی اظهار کرد: این موضوع سوآپ گاز از خاک ایران و تبدیل آن به عنوان هاب گاز در منطقه مسأله جدیدی نیست. ربع قرن است که درباره آن صحبت می‌شود و برنامه ایران این بوده که به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر گاز جهان واردکننده و صادرکننده گاز باشد و از سیستم‌های انتقالی خود استفاده بهینه کند. اما به دلایل متعددی این اتفاق نیفتاد. حالا با این قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان، تعاملات گازی ایران با همسایگان بیشتر شده و حتی ایران می‌تواند از ترکمنستان گاز تحویل بگیرد و در جنوب از مسیر خلیج فارس، یا در غرب به ترکیه و عراق، در شمال به ارمنستان و در شرق به پاکستان و حتی هند تحویل دهد.
وی با اشاره به اینکه بهترین راه برای ایران این است که گاز بخرد و بفروشد، افزود: تصور می‌کنم که می‌تواند به رقم ۲۰ الی ۲۵ میلیون مترمکعب در روز نیز برسد و از ۵ میلیون متر مکعب فعلی فراتر رود. ایران می‌تواند از شبکه گسترده خطوط انتقال خود تا آنجا که امکان و ظرفیت انتقال پایدار وجود دارد، در این مسیر بهره ببرد.
