مناسب ترین تکنولوژی تولید پروپیلن در ایران

سید مصطفی فیض، از مدیران صنعتی کشور که مدیر عامل شرکت پلی‌پروپیلن جم بین سالهای ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ بوده است، براساس تجربه اجرایی خود در صنعت پتروشیمی به معرفی مناسب‌ترین تکنولوژی و فرایند تولید پروپیلن در ایران پرداخته و بیان کرد: توسعه تکنولوژی و بکارگیری مناسب ترین فرانیدهای تولید پروپیلن، راهکار شرکت‌های فعال در صنعت پتروشیمی برای ارتقای جایگاه رقابتی و افزایش بهره‌وری است.

سید مصطفی فیض اردکانی تحلیل‌گر حوزه‌ سرمایه‌گذاری و تکنولوژی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به معرفی محصول پروپیلن پرداخته و بیان کرد: 

پروپیلن محصولی است با فرمول C3H6 که شبیه فرمول گاز پروپان C3H8 است با این تفاوت که دو هیدروژن آن حذف شده است. از پروپیلن محصولات متعددی تولید می شوند که از مهمترین مشتقات پروپیلن عبارتند از پلی‌پروپیلن، آکریلونیتریل، پروپیلن اکسید، فنل، اکسوالکل‌ها،کیومن، ایزوپروپیل‌الکل، آکریلیک اسید.

کاربردهای پروپلین از زبان دکتر سید مصطفی فیض

دکتر سید مصطفی فیض در زمینه کاربردهای پروپلین بیان کرد: پلی‌پروپیلن در انواع زمینه‌ها مثلاً در صنعت اتومبیل در ساخت پانل درب‌ها، تزئینات داخلی، پروانه‌ها، کفپوش اتومبیل، جعبه باطر‌ی و ... مصرف می شود. اغلب نی‌های نوشیدنی از PP ساخته می شود. بیشتر قطعات ساک و اسباب بازیها نیز از این پلیمر تهیه می شوند. تقریباً 10% تولید PP در ساخت فیلم مصرف می شود که در بسته بندی مواد غذایی کاربرد دارند. حدود 30% دیگر PP تولیدی در ساخت تک رشته ها و الیاف مصرف می شود. الیاف PP در ساخت موکت، فرش، طناب، گونی و ... استفاده می شوند. انواع قطعات تزریقی نظیر لوازم آشپزخانه، اتومبیل، ورزشی، گونی بافی، حصیربافی، روکش سیم و کابل، وسایل بسته بندی، ساخت بدنه باطری ها، اسباب بازی، وسایل آزمایشگاهی و نظایر آن از دیگر مصارف پلی پروپیلن می‌باشد. پلی پروپیلن به صورت عمده در شش دسته قالب تزریقی، الیاف، فیلم و ورق، قالب بادی، لوله و روکش محافظ تولید می شود.

قالب تزریقی: بیشترین کاربرد پلی پروپیلن در این دسته است که در تولید وسایل الکتریکی و الکترونیکی، سرپوش و کلاهک، اسباب بازی، چمدان، وسایل خانگی و صنایع بسته بندی و صنعت اتومبیل استفاده می‌شود.الیاف : دومین کاربرد پلی پروپیلن در این دسته است که در تولید الیاف به کار رفته در پشت فرش و زیلو بعنوان جایگزین در الیاف سیزال و کنف در موکت و نخ های گونی، الیاف Non-Woven، پارچه لباس، عایق های گرما و سرما کاربرد دارد.

فیلم و ورق: این بخش از کاربرد پلی پروپیلن رشد قابل ملاحظه ای طی سال های اخیر داشته است. صنایع بسته بندی شیرینی و شکلات، سیگار، فیلم های گرافیک و چاپ و نیز شیت های بسته بندی مواد غذایی که با حرارت شکل می گیرند؛ از این جمله اند. کاربرد فیلم های پلی پروپیلن در تولید بسته بندی های انعطاف پذیری مانند بسته بندی چیپس، اسنک، بیسکویت، ماکارونی و مانند آن می باشد.

قالب بادی: در تولید بطری و قوطی بکار برده می شود.

لوله: جهت تولید لوله فاضلاب، سیم و کابل استفاده می شود.

روکش محافظ: این بخش از پلی پروپیلن رفته رفته جایگزین کاربرد پلی اتیلن سبک LDPE می شود. در سال های اخیر از پلی پروپیلن برای تولید اجزاء داخلی و خارجی اتومبیل به تنهایی و یا ترکیب با دیگر پلیمرها استفاده می شود. چگالی کم، ویژگی های خوب مکانیکی و ویژگی های مناسب برای قالب تزریقی به صورت قطعات بزرگ سبب شده است که در ساخت اجزای اتومبیل سهم یک سوم پلاستیک ها از آن پلی پروپیلن باشد. 

روش‌های تولید پروپیلن از زبان سید مصطفی فیض اردکانی

سید مصطفی فیض اردکانی روش های تولید پروپیلن را اینطور بیان کرد: 

1- از طریق شکستن خوراک های مایع( نفتا، لایت اند، LPG  و سایر خوراک های مایع) در کوره های با درجه حرارت 850 درجه).

2-در پالایشگاه ها به عنوان محصول ثانویه که این محصول معمولا پلیمر گرید نیست و نیاز به خالص سازی دارد.

3- روش GTOیا GTPP در این تکنولوژی گاز متان به متاتول و متانول به اتیلن و پروپیلن تبدیل می شود.

4-    تکنولوژی PDH که در فرآیند کاتالیستی گاز پروپان به پروپیلن تبدیل می‌شود.

در بین تکنولوژی های فوق دو تکنولوژی PDH و GTOیا GTPP بیشترین رقابت را با هم دارند. کشور ایران به دلیل داشتن مواد اولیه به وفور برای تحقق هر دو تکنولوژی دارای مزیت می باشد اما هزینه اجرایی و ساخت در تکنولوژی GTOیا GTPP به میزان قابل توجهی بیش از تکنولوژی PDHمی باشد.

فرایندهای تولید پروپیلن از زیان دکتر سید مصطفی فیض اردکانی

دکتر سید مصطفی فیض اردکانی فرایندهای تولید پروپیلن را در دو دسته به شرح زیر بیان کرد:

بازدهی پایین (کراکینگ با با بخار و بازیابی جریان های پالایشگاهی در واحدهای FCC/RFCC/DCC)

بازدهی بالا (تبدیل پروپان به پروپیلن (PDH)، تبدیل کاتالیستی متانول به الفین های سبک (MTO/P) و تبدیل اتیلن و بوتیلن به پروپیلن (Metathesis))

با توجه به افزایش تقاضای مصرف پروپیلن در سال های گذشته، شرکت های چند ملیتی تمرکز ویژه ای بر روی توسعه فرایندهای با بازدهی بالا داشته اند چرا که روش های با بازدهی پایین به تنهایی پاسخ گوی تقاضا نمی باشند. دو روش تبدیل پروپان به پروپیلن (PDH) و همچنین تبدیل کاتالیستی متانول به الفین های سبک (MTO/P) با جدیت و سرعت قابل توجهی در کشور چین و البته با کمی تاخیر در منطقه آمریکای شمالی در حال به کارگیری است.

منطقه خاورمیانه با تولید 8 میلیون تن در سال پروپیلن بعد از مناطق آسیای شمال شرقی (کشورهای چین، کره جنوبی، ژاپن و تایوان)، اتحادیه اروپا و آمریکای شمالی در جایگاه چهارم قرار دارد. چرا!

سید مصطفی فیض معتقد است، منطقه خاورمیانه و البته ایران عزیز در تولید پروپیلن در قیاس با سایر مناطق دنیا دچار عقب ماندگی جدی است که انتظار می رود این مهم در سال های پیش رو به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

با توجه به وجود منابع متنوع(گازی و مایع) و پراکندگی مکان های دارای قابلیت توسعه صنعت پتروشیمی در کشور عزیزمان ایران، سید مصطفی فیض اردکانی معتقد است باید بررسی های دقیقی بر روی انتخاب فرایند مناسب جهت تولید پروپیلن در کشور صورت پذیرد.