ضمانت اجرای قرارداد، چه ضمانتی بر اجرای تعهدات قرارداد وجود دارد؟
برای شروع همکاری با اشخاص دیگر یا انجام یک تعهد، ساده‌ترین راه توافق کردن شفاهی است. کاری که بسیار از ما تا کنون انجام داده‌ایم. اما همیشه مساله ختم به خیر نمی‌شود. چرا که اولین مشکلی که با آن مواجه خواهید شد، فراموش کردن بخشی از توافقات است و این مشکل به خاطر این است که در توافقات شفاهی، ضمانت اجرای تعهدات قراردادی وجود ندارد.
یکی از کارآمدترین روش‌های قانونی برای توافق و پیشگیری از اختلاف، تنظیم قرارداد است. این کار نه تنها باعث شفاف شدن موضوع و مسئولیت‌های طرفین قرارداد می‌شود؛ بلکه می‌توانید ضمانت اجرای قراردادی قوی در آن پیش‌بینی کنید و در صورت ایجاد هرگونه اختلاف، از لحاظ حقوقی آن را پیگیری کنید. آشنایی با انواع و جنبه‌های حقوقی ضمانت اجرای قرارداد برای طرفین از اهمیت زیادی برخوردار است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
ضمانت اجرای قرارداد چیست؟
فرض کنید شخصی خانه شما را می‌خرد ولی پول آن را به طور کامل پرداخت نمی‌کند. در طول مدت دو سال ممکن است خانه صد در صد رشد قیمت داشته باشد و در نتیجه شما با کلی ضرر مواجه می‌شوید. یا اینکه تصمیم می‌گیرید با یک سازنده توافق کنید تا ساختمان قدیمی و کلنگی شما را بسازد. اما بعد از چند سال، سازنده به دلیل ورشکستگی یا عوامل دیگر به تعهداتش عمل نکند. حالا دست شما به جایی بند نیست و باید در راهروی دادگاه‌ها به دنبال احقاق حق خود باشید.
تنظیم یک قرارداد دقیق می‌تواند جلوی این چالش‌ها را بگیرد. نکته مهم‌تر اینکه هر نمونه قراردادی نمی‌تواند حقوق شما را تضمین کند و قرارداد حتما باید با توجه به تمام نکات قانونی تنظیم شود. یکی از مهم‌ترین نکات، در نظر گرفتن ضمانت اجرای قرارداد قوی است. ضروری است که ضمانت اجراهای متنوع و موثری را در قرارداد پیش‌بینی کنید تا هم جنبه بازدارنده داشته باشد و هم اینکه به فرض وقوع تخلف بتوانید زیان خود را به نحو کامل پیگیری و جبران کنید.
انواع ضمانت اجراهای مناسب قراردادها
مواردی از ضمانت اجرای قرارداد در قانون گفته شده است. مثلا در قانون مدنی پیش‌بینی شده که اگر متعهد قرارداد از اجرای تعهد خودداری کند، طرف دیگر می‌تواند از طریق دادگاه او را مجبور به اجرای تعهد کند. اما پیگیری اجرای قانون در راهروی دادگاه‌ها، زمانبر است و در نهایت نیز مشخص نیست که بتوانید به حق خود برسید یا خیر!
بنابراین بهتر است خودتان نیز هنگام تنظیم قرارداد، ضمانت اجراهایی بیشتر از پیش‌بینی‌های قانون درج کنید. در ادامه چند مورد از ضمانت‌های اجرایی را که می‌توان از آن‌ها در قرارداد استفاده کرد را بررسی می‌کنیم:
۱) فسخ قرارداد
فسخ عبارت است از منحل کردن قرارداد. به عبارت دیگر، ممکن است در طول اجرای قرارداد و به دلیل بدعهدی طرف مقابل یا شرایط دیگر بخواهید که خود را از بند آن قرارداد آزاد کنید. از آنجایی که طبق قوانین، اصل بر این است که هیچ یک از طرفین قرارداد حق فسخ ندارند؛ بنابراین حتما در زمان انعقاد قرارداد، حق فسخ را به نحو صحیح در قرارداد پیش‌بینی کنید.
به عنوان مثال، اگر شخصی خانه خود را بفروشد و خریدار مبلغ قرارداد را نپردازد، فروشنده اصولا حق فسخ ندارد مگر اینکه در قرارداد شرط کرده باشد که «در صورتی‌که هر یک از اقساط مبلغ قرارداد، به هر دلیلی، در زمان مقرر پرداخت نشود، فروشنده حق فسخ قرارداد را دارد». پس در نظر گرفتن حق فسخ در قرارداد را جدی بگیرید. زیرا نوشتن فسخ قرارداد، می‌تواند تضمینی برای انجام تعهدات قرارداد باشد.
۲) دریافت خسارت (وجه التزام)
چنانچه این نوع ضمانت اجرای قرارداد را در نظر نگیرید و خسارتی به شما وارد شود، برای دریافت آن باید ورود خسارت را اثبات کنید که کار بسیار دشواری است. مثلا اگر فروشنده در روز تنظیم سند رسمی حاضر نشود و در نتیجه سند تنظیم نشود، شما به عنوان خریدار چگونه باید اثبات کنید که به خاطر نقض تعهد از سوی فروشنده به شما خسارت وارد شده است؟ همچنین باید ثابت کنید که میزان خسارت چقدر است؟ یا اینکه قاضی برای تعیین میزان خسارت مجبور است موضوع را به کارشناس ارجاع دهد که باعث می‌شود فرایند رسیدگی به دعوای خسارت طولانی شود.
به همین دلیل توصیه می‌شود که هنگام تنظیم قرارداد، در مورد وجه التزام یا خسارت، تعیین تکلیف کنید تا نیازی به اثبات آن در دادگاه و نظر کارشناس نباشد.
۳) اجبار متعهد به اجرای قرارداد
همانطور که گفته شد، اگر طرف قرارداد شما از اجرای تعهدات قراردادی خودداری کند، طبق قانون شما حق دارید که به دادگاه مراجعه کرده و او را ملزم به اجرای تعهدات کنید. البته به دلیل حجم پرونده‌های قضایی و شلوغی دادگاه‌ها، این ضمانت اجرای قرارداد به تنهایی نمی‌تواند خیال شما را برای اجرای تعهدات قراردادی راحت کند. پس بهتر است سایر ضمانت اجراها را نیز در نظر بگیرید.
نحوه تنظیم قرارداد
چگونگی تنظیم قرارداد، اگر اهمیتی بیشتر از خود قرارداد نداشته باشد، کمتر از آن نیست. در واقع اینکه شما بدانید از چه نکات و مواردی در قرارداد خود استفاده کنید تا بیشترین منفعت را از آن ببرید، اهمیت زیادی دارد.
بنابراین قرارداد باید توسط شخصی تنظیم شود که تسلط کافی به امور حقوقی و فنی داشته باشد. به همین دلیل است که بیشتر قراردادها، به‌ویژه قراردادهای مهم و گسترده توسط یک تیم تنظیم می‌شوند تا علاوه بر رعایت نکات قراردادی، ریسک‌های حقوقی آن را به حداقل برسانند.
علاوه بر در نظر گرفتن ضمانت اجرای قرارداد، برخی از نکاتی که در تنظیم یک قرارداد جامع و مناسب، موثر هستند را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
- مشخص کردن موضوع به صورت جزئی
- مشخص کردن تعهدات هر طرف قرارداد به‌صورت مجزا
- وجود تعادل بین تعهدات و مسئولیت‌های دو طرف
- مشخص کردن ضمانت اجراهای مناسب با نوع و موضوع قرارداد
- مشخص کردن نحوه اجرای تعهدات و نحوه پرداخت
- تعیین روش‌های حل اختلاف قراردادی
- تعیین شرایط اجرای قرارداد
- تعیین نکات فنی و حقوقی در قرارداد
- و…
خیال خود را با تنظیم قرارداد آسوده کنید
تنظیم یک قرارداد جامع و دقیق مزایای زیادی را نسبت به توافق شفاهی دارد. شما می‌توانید از یک توافق مکتوب استفاده کنید که بدون فراموش کردن توافقات خود، اجرای آن را نیز تضمین نمایید. به‌علاوه در صورتی که اطلاعاتی را در اختیار اشخاص دیگری قرار می‌دهید، پیش‌بینی ماده‌ای با عنوان عدم افشای اطلاعات به شما کمک می‌کند که از اطلاعات خود محافظت کنید. بخش دیگری از این مزایا همانطور که گفته شد مربوط به نحوه اجرای قرارداد و ضمانت اجرای قرارداد است که می‌تواند انتظار شما را از قرارداد برآورده کند یا در صورت عدم اجرا، کم‌ترین حد زیان را برای شما داشته باشد. این موارد صرفا بخشی از مزایای نمونه قرارداد هستند که می‌تواند اطمینان بیشتری به شما بدهد.
