معمای ۶ میلیارد دلاری

پس از اعلام رسمی توافق میان ایران و آمریکا تبادل 5زندانی آمریکایی در ایران و آزادسازی اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی، مقامات رسمی دارایی بلوکه‌شده ایران در این کشور را 6میلیارد دلار اعلام کردند. این درحالی است که پیش از این میزان دارایی‌های ایران در کره 7میلیارد دلار عنوان می‎‌شد. به گفته یک منبع آگاه، نگهداری این اموال به پول ملی کره و نوسانات این ارز در مقابل دلار یکی از دلایل کاهش ارزش دارایی‌های ایران است. همچنین طی سال‌های گذشته بخشی از این منابع برای پرداخت بدهی‌های ایران به کشور کره، خرید دارو از این کشور و همچنین پرداخت حق عضویت و بدهی ایران به سازمان‌های بین‌المللی استفاده شده است.

طی سال‌های اخیر آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی حواشی بسیاری را به دنبال داشته است. این دارایی‌ها اواخر دهه90 و پس از خروج آمریکا از برجام به دنبال وضع تحریم‌های جدید به حساب‌ بانک‌های کره‌ای واریز شد و دسترسی ایران به آن قطع شده بود. با اینکه بارها اخباری مبنی بر اجرایی شدن این موضوع در رسانه‌ها مطرح می‌شد، اما تا کنون این اتفاق عملی نشده بود. حال برای اولین‌بار منابع رسمی از توافق میان ایران و آمریکا بر سر آزادی 5زندانی آمریکایی از ایران و آزادسازی 6میلیارد دلار از اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی خبر دادند. روزنامه نیویورک‌تایمز نخستین رسانه خارجی بود که این خبر را منتشر کرد و پس از آن سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا نیز ضمن تایید این توافق از انتقال زندانیان آمریکایی از زندان اوین به هتلی در تهران خبر داد. گفته می‌شود که بر اساس توافق صورت‌گرفته زندانیان به محلی غیر از زندان منتقل شده‌اند؛ اما تا زمانی که پول‌های آزادشده به حساب‌های مدنظر ایران واریز نشود، تبادل صورت نخواهد گرفت.

کاهش یک میلیارد دلاری

نکته‌ای که در این بین به آن اشاره شد این بود که در حالی رقم 6میلیارد دلار به‌عنوان اموال بلوکه‌شده ایران در کشور کره مطرح می‌شود که پیش از این رقم دارایی‌های ایران در کره 7میلیارد دلار اعلام شده بود. در همین رابطه یک منبع آگاه درباره علل کاهش دارایی‌های ایران در کره خاطرنشان کرد: چون این دارایی‌ها به وون کره در این کشور نگهداری می‌شد، با کاهش ارزش پول ملی کره در مقابل دلار آمریکا، اندکی از ارزش این دارایی‌ها کاسته شده است. موضوعی که رئیس کل بانک‎مرکزی نیز در اظهارات خود درباره این آزادسازی به آن اشاره کرد. همچنین به گفته این منبع آگاه، طی سال‌های گذشته استفاده‌هایی نیز از این منابع صورت گرفته است؛ از جمله اینکه مقداری برای پرداخت بدهی‌های ایران به کره، بخشی برای دریافت دارو از این کشور و بخشی نیز برای پرداخت حق عضویت و بدهی‌های ایران به سازمان‌های بین‌المللی پرداخت شده است. همچنین گفته می‌شود کره هزینه‌ نگهداری نیز برای این اموال دریافت کرده است.

ادامه آزادسازی اموال ایران در عراق و اروپا

همچنین خبرگزاری دولت به نقل از یک منبع آگاه، خبر داده که سازوکار استفاده از این منابع نیز به این صورت است که پول بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی به یکی از بانک‌های سوئیس منتقل می‌شود و در آنجا تبدیل به یورو خواهد شد. این خبرگزاری تاکید کرده است واریز وجوه به بانک‌ سوئیسی تایید شده و این ارقام آماده انتقال به قطر است. برخی پیش‌بینی می‌کنند که در فرآیند انتقال، این دارایی کاهش ارزش بیشتری را نیز تجربه کند. موضوع دیگری که این خبرگزاری به آن اشاره کرده، آزادسازی مقدار قابل توجهی از وجوه ایران در بانک  TBI عراق است که به همراه آزادسازی دارایی‌های ایران در کره، مجموع اموال آزادشده ایران را به 10میلیارد دلار خواهد رساند. همچنین گفته شده است که فرآیند آزادسازی مبلغ دیگری از وجوه ایران در یکی از بانک‌های اروپایی نیز آغاز شده است.

اثرگذاری بر اقتصاد

یکی از سوالاتی که در این رابطه مطرح می‌شود اثرگذاری این آزادسازی بر اقتصاد ایران است. نکته مهم در این رابطه این است که پیش از این دولت ما به ازای این منابع از بانک مرکزی ریال دریافت کرده است و بنابراین دارایی‌ها متعلق به بانک‌مرکزی خواهد بود. شرکت‌های دولتی واردکننده نیز پس از اینکه ریال مورد نیاز را در اختیار بانک‌مرکزی قرار دادند، می‌توانند ارز لازم را دریافت و برای انجام واردات اقدام کنند. گفته شده است که این منابع صرف واردات کالاهای غیرتحریمی خواهد شد. این موضوع از این جهت که بخشی از ریال‌های موجود در اقتصاد را جمع‌آوری می‌کند، می‌تواند اثر کاهشی بر پایه پولی داشته باشد.

در همین رابطه پرویز خوشکلام خسروشاهی، اقتصاددان در رابطه با تاثیر این موضوع بر اقتصاد در صفحه شخصی خود نوشته است که آزادسازی این دارایی‌ها جز به‌تاخیر انداختن نسبی شوک ارزی بعدی، تقریبا هیچ اثری نخواهد داشت. او معتقد است که این اتفاق اثر چندانی بر نقدینگی نیز نخواهد داشت؛ زیرا ارزش ارز آزادشده با نرخ ۲۸۵۰۰تومان کمتراز 5/ 1درصد دارایی‌ بانک‌ها است که با یک ماه خودداری از اجرای کنترل ترازنامه این مساله حل می‌شود. هرچند به نظر می‌رسد خبر این توافق اثر نسبتا مثبتی بر بازارهای داخلی گذاشته است؛ اما باید دید پس از دسترسی ایران به این دارایی‌ها و شروع فرآیند استفاده از آن، اثر واقعی آن بر اقتصاد چگونه خواهد بود.

جزئیات آزادسازی از زبان رئیس‌کل

روز‌گذشته رئیس‌کل بانک مرکزی در خصوص آزادسازی منابع ارزی توضیح‌داد:  به تیم دیپلماسی ارزی به‌دلیل موفقیت در آزادسازی منابع ارزی توقیف‌شده تبریک می‌گویم. بدون تردید آنچه به دست آمده، فراتر از تحلیل‌های موجود است و البته که این فرآیند، ادامه خواهد داشت. لازم به تاکید است که متاسفانه نزدیک به ۷میلیارد دلار از منابع ارزی کشورمان طی سال‌های پایانی دهه۹۰ به‌صورت وون (واحد پول ملی کره جنوبی) به بانک‌های کره جنوبی واریز شده بود و به آن هم، هیچ سودی تعلق نمی‌گرفت. حتی در طی این سال‌ها نیز به‌دلیل کاهش برابری وون به دلار، نزدیک به یک‌میلیارد دلار آن با کاهش ارزش برابری مواجه شد. اما با پیگیری‌های فنی و دیپلماسی موفق، تمام منابع ارزی توقیف‌شده ایران در کره جنوبی آزاد و هزینه‌های تبدیل ارز آن از وون به یورو نیز توسط کشور ثالت پذیرفته شد. بر همین اساس، به زودی تمامی این منابع یورویی به حساب‌های ۶بانک ایرانی در قطر واریز و به‌صورت پرداخت بانکی برای خرید کالاهای غیرتحریمی استفاده می‌شود. مابقی این منابع هم در صورت سپرده، مشمول دریافت سود بانکی خواهد شد. لازم به تاکید است منابع ارزی ایران در چند کشور دیگر نیز به زودی در دسترس قرار می‌گیرد که اخبار و آثار آن در بازار و مبادلات تجاری مشاهده خواهد شد.