چگونه ژاپن نقطه آغاز علاقه ۴۰ ساله ترامپ به تعرفه ها شد؟

زمانی که اوضاع مالی دونالد ترامپ در دهه ۹۰ رو به وخامت گذاشت و او نیاز فوری به پول نقد داشت، با «ترامپ پرنسس»، کشتی تفریحی ۸۵ متری خود، راهی آسیا شد به این امید که ثروتمندان ژاپنی را به سرمایه‌گذاری ترغیب کند.

این نخستین بار نبود که این تاجر برای پروژه‌هایش به دنبال خریداران یا وام‌دهندگان ژاپنی می‌رفت.

در بازار به شدت رقابتی املاک نیویورک، ترامپ از آسمان‌خراش خود در خیابان پنجم نظاره‌گر هجوم ژاپنی‌ها در دهه ۸۰ برای خرید برندها و املاک شاخص آمریکایی، از جمله مرکز راکفلر، بود.

همان زمان بود که دیدگاه‌های ترامپ درباره تجارت و روابط آمریکا با متحدانش شکل گرفت و توجه ویژه‌اش به تعرفه‌های وارداتی، یعنی مالیات بر واردات، شدت یافت.

باربارا رِز، معاون اجرایی سابق سازمان ترامپ، می‌گوید: «او کینه عمیقی از ژاپن داشت.»

او با حسادت نظاره‌گر این بود که تاجران ژاپنی را نابغه می‌خواندند و به نظرش آمریکا در ازای کمک‌های نظامی به متحد خود، ژاپن، آن‌طور که باید بهره‌ نمی‌برد.

ترامپ بارها از سختی انجام معامله با گروه‌های بزرگ تاجران ژاپنی گلایه کرده بود.

«خسته شده‌ام از اینکه کشورهای دیگر از آمریکا سوءاستفاده می‌کنند.» این جمله از ترامپ شاید شبیه به سخنان او در سال ۲۰۱۶ به نظر بیاید، اما در واقع به اواخر دهه ۸۰ برمی‌گردد، زمانی که در برنامه «لری کینگ لایو» شبکه سی‌ان‌ان حاضر شد؛ درست همان دوره‌ای که نخستین بار خود را به‌عنوان نامزد احتمالی ریاست‌جمهوری در آینده مطرح کرد.

ترامپ پس از انتشار کتاب «هنر معامله» در سال ۱۹۸۷، که در آن فلسفه تجاری‌اش را تشریح کرده بود، در مصاحبه‌های خود به شدت به سیاست‌های تجاری آمریکا حمله کرد.

ترامپ در گفت‌وگویی پرشور با اپرا وینفری در برنامه «اپرا شو» و در حضور تماشاگران استودیویی، اعلام کرد که سیاست خارجی را به‌گونه‌ای متفاوت پیش خواهد برد و متحدان آمریکا را وادار خواهد کرد «سهم عادلانه‌شان را بپردازند».

او تاکید کرد که تجارت آزاد مفهومی ندارد وقتی ژاپن محصولاتش را به بازار آمریکا «سرازیر» می‌کند اما در کشور خود «اجازه تجارت» به آمریکایی‌ها نمی‌دهد.

توضیح تصویر،دونالد و ایوانا ترامپ در برنامه اپرا وینفری، آوریل ۱۹۸۸

جنیفر میلر، استادیار تاریخ در کالج دارتموث، می‌گوید که در آن دوره، نگرانی‌های ترامپ درباره اقتصاد، نگرانی بسیاری از افراد دیگر نیز بود.

ژاپن به ویژه در حوزه لوازم الکترونیکی مصرفی و خودرو، رقیبی جدی برای تولیدات آمریکا محسوب می‌شد. در آن دوران، با تعطیلی کارخانه‌های آمریکایی و ورود برندهای جدید ژاپنی به بازار، تحلیلگران درباره احتمال پیشی گرفتن اقتصاد ژاپن از آمریکا سخن می‌گفتند.

پروفسور میلر می‌گوید: «ترامپ نماد گروهی بود که به رهبری آمریکا در نظم بین‌المللی تحت هدایت این کشور تردید داشتند و این پرسش را مطرح می‌کردند که آیا این نظم واقعا به نفع ایالات متحده است یا نه.»

ترامپ پیش از حضور در برنامه اپرا، نزدیک به ۱۰۰ هزار دلار هزینه کرد تا یک «نامه سرگشاده» را در قالب تبلیغات تمام‌صفحه در سه روزنامه معتبر آمریکایی منتشر کند.

عنوان مطلب این بود: «سیاست دفاعی خارجی آمریکا مشکلی ندارد که با کمی قاطعیت قابل حل نباشد.»

ترامپ در این نامه گفت که ژاپن و دیگر کشورها سال‌هاست که از آمریکا بهره‌کشی می‌کنند. او نوشت: «ژاپنی‌ها، بی‌آنکه نگران پرداخت هزینه‌های سنگین دفاعی باشند (چون آمریکا این کار را رایگان انجام می‌دهد)، اقتصادی قدرتمند و سرشار از مازاد تجاری ایجاد کرده‌اند.»

ترامپ بر این باور بود که بهترین راه حل، «وضع مالیات» بر کشورهای ثروتمند است.

ترامپ در نامه خود نوشت: «دنیا به سیاستمداران آمریکایی می‌خندد؛ ما از کشتی‌هایی که مال ما نیستند محافظت می‌کنیم، نفتی را که نیازی به آن نداریم حمل می‌کنیم و آن را به متحدانی می‌رسانیم که هیچ کمکی به ما نمی‌کنند.»

این آگهی، به گفته پروفسور میلر، تصویری قدرتمند از سیاست خارجی ترامپ ارائه می‌دهد. نگرشی که بر این باور صفر و صدی استوار بود که متحدان ایالات متحده سربار هستند و فقط از این کشور بهره می‌برند و رویکرد بین‌المللی لیبرالی که پس از جنگ جهانی دوم بر سیاست جهانی حاکم شده بود، در دنیای رقابتی امروز ضعیف و نابخردانه است. ترامپ راه حل این مسئله را در اتخاذ سیاست‌های تجاری تهاجمی و حمایت‌گرایانه می‌دید.

او می‌گوید: «فکر می‌کنم یکی از دلایلی که ترامپ تا این حد به تعرفه‌ها علاقه دارد، این است که نه‌تنها با نگرش معامله‌محورش سازگارند، بلکه با تصویری که از خودش به‌عنوان یک معامله‌گر موفق دارد نیز همخوانی دارند. علاوه بر این، تعرفه‌ها ابزاری برای اعمال فشار هستند؛ می‌توان آن‌ها را به‌عنوان اهرمی علیه کشورهای دیگر به کار گرفت.»

کلاید پرستوویتز که در دولت رونالد ریگان به‌عنوان مشاور وزیر بازرگانی، مذاکرات تجاری با ژاپن را هدایت می‌کرد، از منتقدان دیرینه سیاست‌های تجارت آزاد است. او می‌گوید در آن زمان هیچ فرد صاحب‌نظری که درک عمیقی از اقتصاد داشته باشد، با ترامپ یا دیدگاه ساده‌انگارانه‌اش همراه نبود. از نظر او، ترامپ تاکنون راه‌حلی واقعی برای مشکلاتی که مطرح کرده، ارائه نداده است.

او می‌گوید: «تعرفه‌ها بیشتر جنبه نمایشی دارند؛ روشی برای این‌که سیاستمداران بگویند: 'دیدید چه کردم؟ چه ضرب شستی نشانشان دادم؟ ببینید که چقدر سرسختم'. اما اینکه تعرفه‌ها واقعا موثر باشند یا نه، جای بحث دارد.

آقای پرستوویتز بر این باور است که مشکل اصلی، هم در گذشته و هم امروز، این است که ایالات متحده علی‌رغم گلایه از تجارت ناعادلانه، هیچ سیاست راهبردی مشخصی در حوزه تولید ندارد.

توضیح تصویر،شیگرو ایشیبا،‌ نخست وزیر ژاپن و ترامپ

البته نگرانی‌ها درباره قدرت گرفتن ژاپن با گذر زمان فروکش کرد و اکنون این کشور به یکی از متحدان آمریکا تبدیل شده است. در عوض امروز چین جدی‌ترین رقیب اقتصادی ایالات متحده به شمار می‌رود. نخست‌وزیر ژاپن یکی از اولین مهمانان خارجی ترامپ در کاخ سفید بود.

اما دیدگاه و فلسفه حکمرانی ترامپ از دوران جوانی و فعالیتش در حوزه املاک و مستغلات تغییری نکرده است. او همچنان تعرفه‌ها را ابزاری موثر برای تحت فشار قرار دادن سایر کشورها به منظور باز کردن بازارهایشان و کاهش کسری تجاری آمریکا می‌داند.

مایکل استرین، اقتصاددان موسسه محافظه‌کار امریکن اینترپرایز می‌گوید: «ترامپ همیشه و در هر فرصتی این دیدگاه را مطرح می‌کند. این رویه‌ای است که طی ۴۰ سال گذشته تغییر نکرده است. البته اگر منصف باشیم، این شیوه نگرش به تجارت بین‌الملل کاملا رایج و طبیعی به نظر می‌رسد.»

او می‌گوید که بسیاری از دانشجویان همان تفکر شهودی ترامپ را درباره اقتصاد دارند، و یکی از چالش‌های اساسی اساتید، متقاعد کردن آن‌ها به نادرست بودن این درک است.

آقای استرین می‌گوید با وجود سلطه ترامپ بر حزب جمهوری‌خواه و رویکرد او که موضع چندین دهه‌ای این حزب در حمایت از تجارت آزاد را دگرگون کرده است، به نظر نمی‌رسد او توانسته باشد قانون‌گذاران، رهبران کسب‌وکارها و اقتصاددانان شکاک را قانع کند.

اختلافات بر سر دیدگاه‌های ترامپ همچنان ادامه دارد؛ از جمله این باور که واردات خارجی مضر است، کسری تجاری معیار مناسبی برای سنجش موفقیت سیاست‌هاست، و بهترین وضعیت برای اقتصاد آمریکا این است که تنها کالاهایی وارد شوند که امکان تولید آن‌ها در داخل وجود ندارد.

به باور استرین، تهدید به افزایش تعرفه‌ها علیه متحدان آمریکا ممکن است موجب کاهش سرمایه‌گذاری‌های تجاری و تضعیف اتحادهای بین‌المللی شود.

جوزف لاوورنیا، اقتصاددان ارشد در شورای اقتصادی ملی در دوره اول ترامپ، بر این باور است که بحث تعرفه‌ها بیش از حد برجسته شده و تلاش کافی برای درک چشم‌انداز کلی اهداف ترامپ صورت نگرفته است.

به گفته او ترامپ به دنبال تقویت صنایع داخلی، به ویژه تولیدات پیشرفته در حوزه فناوری است.

او می‌گوید دولت ترامپ بر این باور است که با ترکیب تعرفه‌ها، کاهش مقررات، تامین انرژی ارزان‌تر و کاهش مالیات شرکت‌ها (در صورت تصویب کنگره)، می‌تواند شرکت‌های بیشتری را به سرمایه‌گذاری در آمریکا ترغیب کند.

او می‌گوید: «فکر می‌کنم رئیس‌ جمهور ترامپ، با ذهنیت یک تاجر و رویکردی معامله‌محور، به نکته‌ای اساسی پی برده است: تجارت آزاد در تئوری ایده‌آل به نظر می‌رسد، اما در دنیای واقعی، آنچه اهمیت دارد، تجارت منصفانه و ایجاد شرایط برابر برای رقابت است.»

او بر این باور است که ترامپ مسیر درستی را در پیش گرفته است. تعداد اندکی از جمهوری‌خواهان آشکارا با رئیس جمهور مخالفت کرده‌اند، زیرا او انتظار وفاداری کامل آ‌ن‌ها به سیاست‌هایش را دارد.

اما برخی از جمهوری‌خواهانی که سکوت کرده‌اند، می‌دانند که افزایش قیمت‌ها می‌تواند به ضرر رای‌دهندگان آنها تمام شود و امیدوارند بتوانند ترامپ را متقاعد کنند که از اجرای تعرفه‌های مورد علاقه‌اش صرف‌ نظر کند.