فواید و معایب طرح حذف صفر از پول ملی؛ ایران، ترکیه می‌شود یا آرژانتین؟

به گزارش خبر فوری ، ساعاتی قبل براساس مصوبه هئیت دولت چهار صفر از پول ملی کشور حذف شد. براساس اخبار منتشر شده، دولت باید لایحه حذف ۴صفر از پول ملی را در نهایت به مجلس ارائه دهد و بعد از تصویب در بهارستان، نسبت به اجرای آن و اعمال در اسکناس های جدید اقدام کند.
طبق طرح پیشنهادی بانک مرکزی که در دولت به تصویب رسیده، واحد پولی ملی جدید تحت عنوان "تومان" تعریف می‌شود که هر "تومان" معادل ده هزار (۱۰۰۰۰) ریال فعلی و یکصد (۱۰۰) "ریال جدید" خواهد بود.

موافقان و مخالفان طرح حذف صفر از پول رسمی چه می‌گویند؟

اکنون پرسش مهم این است که دلیل این اقدام دولت چه بوده است؟ بانک مرکزی ایران در این باره اعلام کرده‌است که تورم انباشته ۴ دهه اخیر اقتصاد کشور موجب کاهش قدرت خرید واحد پول کشور شده‌است( اینجا بخوانید ). این واقعیت در کنار محدودیتهایی که جهت چاپ اسکناس درشت وجود داشت منجر به گسترش قابل توجه حجم اسکناس در جریان گردیده که تبعات آن در زیر آمده‌است:

الف. استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات ساده روزمره

ب. مشکلات مرتبط در زمینه‌های محاسباتی و حسابداری دفاتر

ج. ناامنی در حمل مقادیر زیاد پول حتی برای مبادلات روزمره

د. معطل شدن در صف بانک‌ها و معضلات شمارش حجم بالای اسکناس و سکه

ه. تغییر واحد پول کشور از ریال به تومان به دلیل بزرگ شدن ارقام پولی

و. اجبار در استفاده از ایران‌چک با توجه به مشکلات حقوقی ناظر بر آن

ز. هزینه بالای چاپ و امحای اسکناس‌های درجریان با توجه به حجم انبوه اسکناس

ح. بالا بودن استهلاک اسکناس به دلیل نگهداری آن در حجم زیاد

با این حال، برخی کارشناسان تاکید دارند که حذف چهار صفر از پول ملی، اثری واقعی بر زندگی مردم ندارد هر چند تاثیر روانی تورم را کاهش می دهد. روشن است که وقتی پول درشت در بازار معامله شود، امکان هدررفت پول افزایش یافته و در معاملات پول با ارزش پایین در نظر گرفته نمی‌شود اما با حذف صفر، امکان اینکه معاملات با دقت بالاتری صورت گیرد، بیشتر می‌شود.

آرژانتین در دو مرحله، مجموعا شش صفر از پول ملی خود حذف کرد اما به نتیجه ای که می خواست، نرسید چون حذف صفر از پول ملی بدون استفاده از اصلاحات همه جانبه اقتصادی بی نتیجه خواهد بود

در این باره، بسیاری معتقدند که حذف صفر می‌تواند سیاستی اشتباه و به لحاظ اقتصادی مضر هم باشد( اینجا بخوانید ). بزرگترین ضررهای طرح حذف صفر می‌تواند به شرح زیر باشد:
الف. موجب آشفتگی کوتاه مدت در بانکها و تلف شدن وقت مردم در صف های طولانی برای تغییر پولها می‌گردد.
ب. هزینه های ناشی از جمع آوری پولهای قدیمی و چاپ و نشر پول جدید زیاد است.
ج. باعث اختلال بالقوه درسیستمهای دیجیتال بانکی به علت عدم تطابق داده‌های قدیمی و جدید می‌شود.
د. موجب سردرگمی عمومی در دوران دوگانگی پولی می‌شود.

مروری بر تاریخچه حذف صفر از واحد پول ملی

آلمان اولین کشوری است که این سیاست را پیش گرفت و توانست بر ابرتورم خود فائق بیاید. زیمباوه هم از جمله آخرین کشورهایی است که این سیاست را پیش گرفته است ( اینجا بخوانید ).
در این بین، کشورهای دیگر دنیا هم هستند که طبق گزارش سازمانهای اقتصادی بارها و بارها اقدام به حذف صفر از پول خود کرده اند. طبق آمار، دهه 60 و 70 و 80 این سیاست بسیار رواج داشته است و اکثر کشورها در این زمان دست به این اقدام زده اند. جدول زیر مهم ترین این کشورها را از سال ۱۹۶۰ الی ۲۰۰۰ معرفی می‌کند.

ترکیه و آرژانتین؛ نمونه خوب و نمونه بد حذف صفر از واحد پولی

ترکیه
تورم ترکیه از ابتدای دهه 80 آغاز شده و با شتاب به پیش رفت. هر دلار آمریکا که در سال 1988 با 1422 لیر قدیم ترکیه مبادله می‌شد در سال 2003 به بیش از 5/1 میلیون لیر قدیم رسید.
از سال 1981 به این سو در ترکیه هر دو سال یک بار نیاز به اسکناس‌های درشت‌تر احساس می‌شد. درشت‌ترین اسکناس ترکیه از 5 هزار لیر به 1 میلیون لیر تبدیل شد.
از آغاز سال 2005 اسکناس‌های جدید ترکیه با عنوان لیر جدید منتشر شدند. هر لیر جدید معادل یک میلیون لیر قدیم است و به این ترتیب ترکیه در یک مرحله شش صفر را از اسکناس حذف کرد. مهار تورم در ترکیه با نظارت و دستورالعمل‌های صندوق بین‌المللی پول انجام گرفت. این کشور به عنوان یک نمونه برگزیده در مهار تورم از سوی این نهاد بین‌المللی معرفی شد. ترکیه پیش از آنکه اقدام به حذف صفرها کند، تورم را به طور کامل مهار نمود.

آرژانتین
رکود اقتصادی در آرژانتین به میزان قابل ملاحظه ای موجب کاهش ارزش پول ملی و بحران دلار در سال 1992 شد. بنابراین، دولت آرژانتین مجبور شد اصلاحات اقتصادی را با طرح کاهش صفر از پول ملی خود به منظور جلوگیری از افزایش شدید تورم آغاز کند.
در سال 1960، 1100 تا 3500 پزو آرژانتینی برابر با یک دلار بود. آرژانتین با حذف دو صفر از پول خود، ارزش پزو را با ارزش دلار فیکس کرد.
در اوایل دهه 1980 هر دلار به مبلغ 18هزار تا 180 هزار پزو معامله می‌یافت. حکومت آرژانتین سال بعد 4 صفر از پول ملی خود حذف کرد اما باز بی‌فایده بود. زیرا حذف صفر از پول ملی بدون استفاده از اصلاحات همه جانبه اقتصادی بی نتیجه خواهد بود.
تنها در سال ۱۹۹۰ بود که آرژانتین پس از اصلاح جدی سیاست های پولی و مالی خود یعنی کاهش چاپ اسکناس و حمایت آن توسط مسکوکات و منابع طبیعی، اصلاح قانون مالیات و افزایش درآمد دولت و همچنین بازگشت اعتماد روانی مردم به واحد پولی رسمی توانست از طریق حذف صفر از پول ملی خود موجب نتایج مطلوب شده و منجر کاهش تورم گردد.

ایران؛ ادامه دهنده راه ترکیه است یا آرژانتین؟

با بررسی نمونه های موفق و ناموفق مشخص می‌شود که هر کشوری(از جمله ایران) اگر بخواهد سیاست حذف صفر راپیگیری نماید باید برای موفقیت به پنج نکته توجه کند و آنها را در نظر بگیرد.
الف. حذف صفر از پول ملی اگر فقط برای کنترل نرخ تورم صورت بگیرد، در بلند مدت موجب بحران اقتصادی می‌شود. چرا که باعث افزایش چاپ اسکناس توسط دولت می‌شود. به همین دلیل است که بعضی از کشورها حتی وقتی نرخ تورم بالایی را تجربه نمی‌کنند، باز صفر پول را از بین نمی برند.
ب. استقلال بانک مرکزی از دولت، نقطه عطفی است که باید هنگام اصلاح سیستم پولی و حذف صفر به آن توجه شود.
ج. قبل از هر فعالیت، دولت باید افکار عمومی را درباره اثرات اقتصادی ناشی از حذف صفر از پول ملی مطلع سازد در غیر این صورت ممکن است جو روانی وحشتناکی بر اقتصاد عمومی کشور حکم فرما شود و عملا اوضاع از دست دولت خارج شود.
د. حذف صفر از پول ملی معمولا منجر به نارضایتی صادر کنندگان می‌گردد و در این زمینه شوکهایی را وارد می‌سازد. در این زمان دولت حتما باید با طراحی بسته های پشتیبانی ویژه ای باعث رکود صادرات نشود.
ه. نباید فراموش کرد که مهم‌ترین عامل نابودی ابرتورم بازگشت تناسب است. برای این کار، ابتدا باید میزان نقدینگی و اسکناس از سطح جامعه کم شود. دولت ها پس از حذف صفر حتما بایداز طریق مالیات و تولید و جذب سرمایه خارجی و داخلی واحد پول رسمی را تقویت می‌کنند. بدیهی است که این تغییر، عملیاتی طولانی مدتی است و چندین سال طول می‌کشد که کارگر افتد.

در نظرخواهی خبر فوری درباره حذف چهار صفر از پول ملی شرکت کنید

38