دیپلمات‌های غربی مذاکرات را در ماه فوریه تمدید خواهند کرد/ توافق موقت بهترین راه برای خرید زمان است/ حضور غیرمستقیم آمریکا در گفت‌وگوها دست و پا گیر شده است

مایکل هولینگسورث، استادعلوم سیاسی دانشگاه آلاباما است. حوزه تخصصی وی درگیری‌های مسلحانه و دولت، تروریسیم و عدالت است. 

هولینگسورث در ابتدا در مورد موانع موجود برای احیای برجام گفت: من معتقدم که موانع کنونی برای احیای برجام مشابه آنچه در دورهای متعدد مذاکرات در وین در سال ۲۰۲۱ بود،  است. زیرا ایران خواسته‌ای دارد که انجام این کار برای ایالات متحده دشوار است؛چراکه طبق قوانین ایالات متحده مستلزم یک معاهده کامل است. آخرین توافقنامه صرفاً یک معاهده اجرایی بود که به راحتی قابل تغییر است. همچنین بحث تحریم‌ها و لغو تحریم‌هایی که پس از خروج آمریکا از برجام اعمال شد، وجود دارد. شاید بزرگترین مانع، محدودیت زمان باشد. زمان محدودی برای احیای این توافق وجود دارد، به‌ویژه با توجه به افزایش ادعایی توانمندی‌های هسته‌ای ایران. مسیر اصلی برای احیای توافق روشن است: حذف تحریم‌ها، بازگرداندن محدودیت‌های فعالیت‌های هسته‌ای و اطمینان از راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای و وضعیت تحریم‌ها علیه ایران. جزئیات دقیق معاهده و تضمین‌های اضافی از سوی هر دو طرف، مواردی هستند که زمان لازم برای رسیدن به توافق را افزایش می‌دهند، اگرچه خوش‌بینی در حال حاضر بیشتر از پایان سال ۲۰۲۱ است.

این استاد دانشگاه در ادامه در مورد تهدیدها در جریان مذاکرات گفت: ایران به شیوه‌ای عمل‌گرایانه در مذاکرات شرکت می‌کند، اما در عین حال تلاش‌های خود برای دستیابی به مواد هسته‌ای را تشدید می‌کند و در پی آن آمریکا و اسرائیل، اعلام عمومی می‌کنند که از گزینه نظامی احتمالی در صورتی که توافق امکان‌پذیر نباشد، استفاده می‌کنند به احتمال زیاد، نشان می‌دهند از قبل برنامه‌ای داشتند، بنابراین من این را به ویژه برای مذاکرات آسیب نمی‌بینم، زیرا دست اندرکاران از این احتمال آگاه هستند و همیشه بوده‌اند. این فقط یک موضوع لفاظی عمومی است اما قطعا به روند مذاکره کمکی نمی‌کند.

حضور غیرمستقیم ایالات متحده در گفت‌وگوها دست و پا گیر است

وی ادامه داد: چندین تغییر عمده در مذاکرات وجود داشت. یک دولت جدید در ایران وجود دارد، ایالات متحده نیز یک دولت جدید و اسرائیل یک نخست وزیر جدید دارد. ایران مذاکرات را برای مدتی به تعویق انداخت در حالی که آنها به غنی‌سازی اورانیوم ادامه می‌دادند. گفت‌وگوها ادامه دارد، اما این نکته وجود دارد که ایران خواهان راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها با استفاده از حجم نفت فروخته شده قبل از اقدام متقابل است. اروپا در موقعیت بدی قرار دارد و آنها به شدت نگران ذخایر فعلی موادی هستند که ایران دارد، اما آنها واقعاً خواهان توافق هستند تا روابط آینده بهتر شود. جو ناامیدکننده‌ای در مذاکرات وجود دارد؛ زیرا ماهیت این مذاکرات محدود به زمان است. پس از دورهای مختلف در سال ۲۰۲۱، اکنون من فکر می‌کنم امیدواری وجود دارد زیرا آنها در حال کار بر روی سه پیش نویس برای بخش‌های مختلف توافق هستند و روسیه از تمایل به عدم تلاش برای غنی‌سازی اورانیوم بالای ۶۰ درصد خوشحال است، اما حضور غیرمستقیم ایالات متحده در گفت‌وگوها دست و پا گیر است و اروپا برای بیان و تبعیت از خواسته‌های آمریکا در مذاکرات تحت فشار قرار می‌گیرد که می‌تواند باعث ایجاد برخی ابهامات در مواضع آنها شود.

اروپایی‌ها تمایل بیشتری به افزایش امتیازات ایران دارند

این استاد دانشگاه تاکید کرد: این امر با تمایل ایران به تضمین‌ها و مفاد بیشتر از آنچه در توافقنامه ۲۰۱۵ وجود داشت، تشدید می‌شود. به طور کلی،  پیچیدگی‌های بیشتری در مقایسه با سال ۲۰۱۵ وجود دارد و همچنین تعاملات و روابط دیپلماتیک بین طرف‌های دیگر در مذاکرات وجود دارد. اروپا، ایالات متحده، روسیه و چین همگی نگرانی‌هایی در روابط با  یکدیگر دارند که اغلب نگرانی آنها را نسبت به برجام تحت الشعاع قرار می‌دهد. روابط ایران و آمریکا نیز از سال ۱۹۷۹ به لحاظ تاریخی پر از دشمنی  بوده و در حال حاضر خصمانه‌تر است. اروپایی‌ها این موضوع را در رابطه با ایران ندارند، بنابراین تمایل بیشتری برای افزایش امتیازات دارند.

توافق موقت بهترین راه برای خرید زمان است

این استاد دانشگاه گفت: در این مرحله بعید می‌دانم که توافق موقت حاصل شود. روس‌ها یک توافق موقت را پیشنهاد کردند، اما به نظر می‌رسد که ایران علاقه چندانی به آن ندارد. ایالات متحده از این پیشنهاد فاصله گرفت، اما این بدان معنا نیست که آنها چنین پیشنهادی را نمی‌پذیرند. توافق موقتی که شامل توقف فعالیت‌های غنی‌سازی هسته‌ای نباشد، وجود نخواهد داشت. به طور کلی یک توافق موقت ممکن است بهترین راه برای خرید زمان باشد. در غیر این صورت مذاکرات خیلی طولانی  نخواهد بود.

به تاخیر انداختن مذاکرات، عاقلانه نبود

وی در مورد تفاوت تیم مذاکره‌کننده فعلی و قبلی ایران گفت: من معتقدم تیم مذاکره‌کننده فعلی ایران کمی انعطاف‌پذیری کم‌تری از تیم قبلی دارد و خواستار تدابیر اضافی مانند تضمین‌هایی است که ایالات متحده نتواند به این راحتی از توافق دیگری خارج شود. این ایده بدی نیست، اما اجرای آن سخت است برخی اقدامات دیگر، مانند زمان صرف شده برای ارزیابی مجدد مذاکره و در نتیجه به تاخیر انداختن مذاکرات، عاقلانه نبود. من شک دارم که غرامتی پرداخت شود، اما ایران به مقدار زیادی پول دسترسی خواهد داشت که در حال حاضر در سیستم بانکی بین المللی مسدود شده است. آنها همچنین به دنبال راستی آزمایی رفع تحریم‌ها در قالب افزایش فروش نفت و همکاری بانک‌های خارجی هستند. باز هم زمان با این درخواست‌ها مشکل دارد و تیم مذاکره‌کننده جدید خواستار آن است که قبل از ایجاد هرگونه تغییر در عملیات هسته‌ای، این اتفاق بیفتد. بازپرداخت خسارات ناشی از تحریم ها احتمالاً برای مذاکرات خواسته‌ای بسیار زیاد است. اما، با توجه به دولت فعلی در ایالات متحده، هرگز نمی‌دانید که آنها چه کاری می‌توانند انجام دهند. وضعیت سیاست خارجی آمریکا در سال گذشته واقعاً روشن نبوده است.

تیم مذاکره‌کننده فعلی ایران کمی انعطاف‌پذیری کم‌تری از تیم قبلی دارد و خواستار تدابیر اضافی مانند تضمین‌هایی است که ایالات متحده نتواند به این راحتی از توافق دیگری خارج شود

 

دیپلمات‌های غربی مذاکرات را در ماه فوریه تمدید خواهند کرد

وی ادامه داد:  هیچ‌کس واقعاً نمی‌خواهد به ایران حمله کند و برنامه هسته‌ای را از این طریق خنثی کند، زیرا هیچ راه خوبی برای انجام این کار وجود ندارد. من تصور می‌کنم که دیپلمات‌های غربی مذاکرات را در ماه فوریه تمدید خواهند کرد، اما اگر به توافق برسند، حداکثر در اوایل ماه مارس خواهد بود. اگر آنها نتوانند این کار را انجام دهند، من نمی‌دانم که اقدام بعدی چه خواهد بود، اما احتمالاً به نفع هیچ یک از کشورهای درگیر نخواهد بود.

وی با انتقاد از مذاکره غیر مستقیم میان ایران و آمریکا گفت: یکی از عمده‌ترین شکایات طرف‌های شرکت‌کننده در مذاکرات، فرآیند دست و پاگیر دخالت غیرمستقیم آمریکا بوده است. من فکر می‌کنم که دیدار مستقیم‌تر بین آمریکا و ایران مطلوب بود. من نمی‌دانم که چه اشتباهاتی در انتقال مفاهیم به آمریکا و ناتوانی در رساندن جزئیات مذاکرات به طرفی مانند ایالات متحده که فقط غیرمستقیم درگیر مذاکره است، رخ خواهد داد. من معتقدم که اکنون این مشکل کمتر از ژوئن ۲۰۲۱ است، اما زمان زیادی را برای این مذاکرات صرف کرده است.

هیچکس نمی‌خواهد این وضعیت به مداخله نظامی ختم شود

وی در مورد کاهش تعهدات برجامی ایران در واکنش به اقدامات و تحریم‌های آمریکا گفت: ایران می‌توانست چند کار متفاوت انجام دهد. نکته اصلی عدم افزایش غنی‌سازی اورانیوم بود که پس از اعمال مجدد تحریم‌های ایالات متحده، انتظار سختی است. تحریم‌های وضع شده توسط ایالات متحده به شدت به ایران آسیب زد و این بیماری همه‌گیر نیز خسارات زیادی به بار آورد. این امر ایران را در موقعیت نسبتا ضعیف مذاکره‌ای قرار می‌دهد. بهترین کار این بود که غنی‌سازی اورانیوم را به طور فعال افزایش نمی‌داد زیرا این امر اعضای اروپایی توافق را هم نسبت به ایران بیگانه کرد. این اعضا بسیار علاقه‌مند به توافق بودند و هنوز هم هستند، اما با افزایش تهدید، نگرانی آنها نسبت به اقدامات ایران بیشتر شد. سخت است که انتظار داشت کشوری پس از برقراری مجدد تحریم‌ها، غنی‌سازی خود را افزایش ندهد.

وی ادامه داد: من فکر می‌کنم اروپایی‌ها، چینی‌ها و روس‌ها صادقانه خواهان توافق هستند. من معتقدم که ایالات متحده و ایران نیز همینطور هستند. در حال حاضر، هر یک از طرف‌های غیرایرانی دغدغه‌های دیگری دارند که در درجه اول آنها را به خود مشغول کرده است، اما این توافق نیز مهم است. دیوان بین‌المللی دادگستری مدتی پیش حکم داد که باید اقداماتی برای اطمینان از رسیدن کمک‌های بشردوستانه به ایران انجام شود. آنها همچنین حکم دادند که برخی از تحریم‌های بیش از حد مجاز برای این نوع سناریوها است و من امیدوارم که ایالات متحده این را در نظر بگیرد. اروپایی‌ها به سادگی خواهان امنیت در کنار دسترسی به بازارهای جدید هستند. توافقی که منجر به افزایش امنیت شود، موجب رفاه بیشتر ایران و مردم ایران خواهد شد و من معتقدم این همان چیزی است که طرف‌های این توافق می‌خواهند. هیچکس نمی‌خواهد ببیند که این وضعیت به مداخله نظامی ختم می‌شود. با این حال، اروپایی‌ها به تنهایی عمل نمی‌کنند و به دلیل ماهیت بانکداری بین‌المللی، قدرت محدودی برای انجام این کار دارند. بهترین گزینه در این مرحله ممکن است ایجاد یک توافق موقت باشد که با میانجیگری روس‌ها برای تمدید دوره زمانی برای توسعه یک توافق دائمی‌تر به دلخواه ایران انجام می‌شود.

ایران ممکن است مجبور شود در مورد ایده دستیابی به یک توافق بلندمدت فورا مصالحه کند

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: ایران ممکن است مجبور شود در مورد ایده دستیابی به یک توافق بلندمدت فورا مصالحه کند اروپایی‌ها و ایالات متحده خواهان تعهد طولانی‌مدت به مقررات هسته‌ای هستند و ایران می‌خواهد تضمین‌های بیشتری داشته باشد که ایالات متحده دوباره از توافق خارج نخواهد شد و تمام پول‌هایشان را در بانک‌های بین‌المللی مسدود نخواهد کرد. این قابل درک است، اما می توان برای توقف غنی سازی هسته ای اقدام نسبتاً سریعی انجام داد، آمریکا باید تحریم‌ها را کاهش دهد و به ایران اجازه می‌دهد نفت را در بازار بین المللی صادر کند. کاهش تحریم‌ها و آزاد کردن پول باید تأثیر فوری بر کیفیت زندگی ایرانی‌ها داشته باشد، در حالی که اجازه دادن به کشور برای شروع صادرات باعث بهبود اقتصاد می‌شود. من واقعاً این را تنها راهی برای دستیابی به توافق بلندمدت می‌دانم، زیرا اگر اروپایی‌ها به آنچه که در مورد محدودیت زمانی تا ماه فوریه برای توافق گفته‌اند پایبند باشند، یکی از خواسته‌های اولیه در آخرین دور مذاکرات این است که ایالات متحده اطمینان دهد که از توافق خارج نخواهد شد. این امر، بر اساس قوانین ایالات متحده، در آن بازه زمانی قابل انجام نیست، حتی اگر کنگره و سنا با تصویب معاهده‌ای که بعید به نظر می‌رسد، موافقت کنند.