گوش پوتین با کیست و درون حلقه مشاوران او چه می‌گذرد؟/ آیا احتمال کودتا درون کرملین وجود دارد؟

منابع اطلاعاتی غربی مدعی شده‌اند که ارتباط «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه با دنیای خارج و واقعیت‌های آن قطع شده است. با این وجود، در اینجا باید پرسید چه کسی دست برتر را در میان جناح‌های متلاطم در کرملین دارد و آیا احتمال وقوع کودتایی درون کرملین وجود دارد؟ حتی برای یک رهبر محصور مانند «ولادیمیر پوتین» نادیده گرفتن سیل اخبار بد از اوکراین غیر ممکن است.

به گزارش  گاردین، عقب نشینی سریع ارتش روسیه از کی یف در هفته گذشته، مقیاس شکست آن را آشکار کرد و اجساد سربازان روسی و لاشه سوخته صدها تانک و سایر خودروهای نظامی را پشت سر گذاشت. به نظر می‌رسد هدف تصرف کی یف توسط روسیه از سوی کرملین کنار گذاشته شده و روسیه با سخت‌ترین تحریم‌های اعمال شده علیه یک ابرقدرت مواجه شده است.

آیا این اطلاعات نادرست از سوی کادری از مردان اطراف پوتین بود که او را به سوی این مسیر سوق داد؟ این همان چیزی است که نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده و اروپا هفته گذشته استدلال کردند و این موضوع را مطرح نمودند که رئیس جمهوری روسیه اکنون از مشاوران خود، به ویژه رهبری نظامی که وی را به این آشفتگی کشانده خشمگین است. «کیت بدینگفیلد» مدیر ارتباطات کاخ سفید گفت: «مشاوران ارشد پوتین از گفتن حقیقت به او می‌ترسند».

واکنش کرملین قابل پیش بینی بود. «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین گفت: «به نظر می‌رسد نه وزارت امور خارجه (امریکا) و نه پنتاگون نمی‌دانند واقعا در کرملین چه اتفاقی رخ می‌دهد. آنان به سادگی نمی‌فهمند چه خبر است. آنان پرزیدنت پوتین را درک نمی‌کنند. آنان سازوکار تصمیم گیری را درک نمی‌کنند. آنان سبک کار ما را درک نمی‌کنند».

«فریده رستمووا» روزنامه نگار مستقل روس که از حال و هوای مقام‌های روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین گزارش داده می‌گوید: «آن چه من می‌دانم این است که دایره‌ای که پوتین با آن صحبت می‌کند بسیار کوچک است. تنها تعداد انگشت شماری از افراد اجازه دارند او را به صورت حضوری ملاقات کنند و دیدار باید با حفظ فاصله زیاد صورت گیرد. تنها تعداد بسیار کمی از افراد از طریق تماس تلفنی به او دسترسی دارند اما این دسترسی تنها یکطرفه است و تنها پوتین با آنان تماس می‌گیرد و نه بالعکس».

پوتین هر هفته با اعضای شورای امنیت خود گروهی متشکل از تندروها و تکنوکرات‌ها که از زمان تهاجم به اوکراین به کابینه او در زمان جنگ تبدیل شده‌اند تماس ویدیویی برقرار می‌کند. در میان آنان سیلوویکی‌ها حضور دارند روسای امنیتی که در جایگاه مهمی برای خود ایجاد کرده‌اند و گوش پوتین به سخنان آن‌هاست. آنان عبارتند از «نیکلای پاتروشف» افسر سابق کا گ ب که پوتین برای نخستین بار در لنینگراد در دهه ۱۹۷۰ میلادی با وی ملاقات کرد، «الکساندر بورتنیکوف» رئیس سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) که پوتین او را نیز چهار دهه می‌شناسد، «سرگئی شویگو» وزیر دفاع تکنوکرات و «سرگئی ناریشکین» رئیس اطلاعات خارجی پوتین.

سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه که یکی از وفادارترین مشاوران ولادیمیر پوتین است

سوء ظن آنان به غرب و گرایش به تئوری توطئه آن‌ها را به متحدان طبیعی رئیس جمهور روسیه در جنگ تبدیل می‌کند. با این وجود، به نظر می‌رسد که پوتین بر آنان تسلط دارد چنان چه در خلال یک جلسه تلویزیونی چند روز پیش از حمله به اوکراین، تصاویر به مثابه یک نمایش سیاسی نشان می‌دادند که ناریشکین در برابر پوتین دچار لکنت زبان شد چرا که پوتین از او می‌خواست تا واضح صحبت کند و نظری موافق با وی را بیان کند.

 دو مرد (شویگو و گراسیموف) ماه گذشته برای نزدیک به دو هفته از انظار عمومی ناپدید شدند و شایعاتی مبنی بر مجازات روسای دفاعی روسیه به دلیل آغاز آشفته جنگ مطرح شده بود

«ولادیمیر گلمن» استاد سیاست روسیه در دانشگاه هلسینکی می‌گوید: «روشن است که این یک سیستم بسیار متمرکز است که در طول جنگ متمرکزتر شده است. کرملین مانند منظومه شمسی است که پوتین خورشید و تمام سیارات در مدارهای مختلف اطراف او هستند. در جلسه شورای امنیت ملی واقعا مشخص شد که اعضای شورا تا چه اندازه نفوذ اندکی دارند».

خارج از این جلسات، که تقریبا همیشه پشت درهای بسته برگزار می‌شود خودی‌ها می‌گویند که صبر کنید تا او با شما تماس بگیرد.

رستمووا می‌گوید که خودی‌ها بلوکی اقتصادی از جمله «میخائیل میشوستین» نخست وزیر و «الویرا نابیولینا» رئیس بانک مرکزی را شامل می‌شوند. هم چنین، «شویگو» و «والری گراسیموف» رئیس ستاد ارتش نیز در این حلقه حضور دارند.

این دو مرد (شویگو و گراسیموف) ماه گذشته برای نزدیک به دو هفته از انظار عمومی ناپدید شدند و شایعاتی مبنی بر مجازات روسای دفاعی روسیه به دلیل آغاز آشفته جنگ مطرح شده بود. در اعترافی شرم آور، وزارت دفاع روسیه مجبور شد اعلام کند که سربازان وظیفه را پس از دستگیری و کشته شدن تعدادی از نظامیان‌اش در اوکراین به ماموریت‌های جنگی اعزام کرده است. پوتین پیش‌تر وجود سربازان وظیفه روس را در اوکراین رد کرده بود.

با این وجود، علیرغم وجود نشانه‌هایی مبنی بر عصبانیت پوتین از شویگو، تحلیلگران معتقدند که بعید به نظر می‌رسد او در میانه یک عملیات نظامی بزرگ وزیر دفاع را برکنار کند «آندری سولداتوف» نویسنده‌ای که مطالب زیادی در مورد سرویس‌های امنیتی روسیه نوشته می‌گوید: «شویگو خود را فردی کاملا ضروری ساخته و به این ترتیب بازگشت. چه کسی می‌تواند جایگزین او شود؟ او دومین یا سومین سیاستمدار محبوب در کشور است».

رئیس جمهور روسیه برای وفاداری ارزش قائل است و در نتیجه کابینه او پس از دو دهه در قدرت بودن پر از وفاداران است.

«تاتیانا استانووایا» موسس شرکت تحلیل سیاسی R. Politik می‌گوید: «پوتین دوست دارد این جمله تکرار شود که» فرد دیگری نیست که کار را انجام دهد «. شویگو آدم اوست. شویگو ناکامی‌هایی در کار و کاستی‌ها و اشتباهاتی دارد اما آیا شخص دیگری کار بهتری انجام خواهد داد»؟

کارشناسان می‌گویند که به نظر می‌رسد رتبه‌ها و مناصب کرملین تا حد زیادی حفظ شده و تغییرات قابل توجه اندکی در میان مشاوران او رخ داده زیرا پوتین به دنبال تحکیم حمایت از خود تحت فشار شدید غرب است".

«سولداتوف» می‌گوید: «من فکر می‌کنم پوتین از عملکرد تیم‌اش ناراضی است. اما این بدان معنا نیست که افرادی در داخل کرملین آماده کودتا یا هر اقدام مشابه دیگری هستند. این تنها یک خیال بافی است».

کشورهای غربی که به دنبال اهرم فشار بر کرملین هستند الیگارش‌هایی را که به عنوان افراد وفادار به پوتین شناخته می‌شوند را تحریم کرده‌اند و معتقدند کرده‌اند که او ممکن است به حرف ثروتمندانی که میلیاردها دارایی دارند گوش دهد.

از جمله افرادی که تحت تحریم بریتانیا قرار گرفته‌اند «رومن آبراموویچ» میلیاردر مالک سابق چلسی است که ماه گذشته به طور غیرمنتظره در مذاکرات غیررسمی در استانبول و کی یف ظاهر شد جایی که او و دو عضو تیم اوکراینی ادعا کردند که مسموم شده اند.

با این وجود، الیگارش‌ها خود ادعا می‌کنند که سال‌ها از زمانی که گوش کرملین را در اختیار داشتند می‌گذرد و آن که مدت هاست تندروهای سابق کا گ ب و سایر افراد وفادار به پوتین که در ۲۰ سال گذشته توسط او منصوب شده‌اند الیگارش‌ها را مجبور به بیرون راندن کرده اند.

یک الیگارش که پوتین را از دهه ۱۹۹۰ میلادی می‌شناسد به «گاردین» می‌گوید: «هیچ فایده‌ای برای افرادی مثل من وجود ندارد که سعی نماییم با کرملین صحبت کنیم. این کاری کارآمد نیست. ساده لوح نباشیم ما سال‌هاست که دیگر به کرملین دسترسی نداریم».

این الیگارش می‌افزاید: «حمله به اوکراین آشکارا با جامعه تجاری مورد بحث قرار نگرفت. روز پس از حمله به ما گفته شد که همه چیز درست خواهد شد اما چاره‌ای وجود ندارد. بحثی در کار نیست. این سیستم در طول سال‌ها توسعه یافته است. البته در ابتدا بلوک‌های مختلفی وجود داشت اما پس از ضمیمه کردن کریمه به فدراسیون روسیه مشخص شد که جایی برای جناح به اصطلاح لیبرال وجود ندارد. با شیوع کرونا نیز طبقه حاکمه کشور منزوی‌تر شد».

برخی از مشاوران لیبرال سابق پیش‌تر کشور را ترک کرده اند. «آناتولی چوبایس» رئیس خصوصی‌سازی در دوره بوریس یلتسین که به عنوان یک مدیر اجرایی تحت حمایت دولت و سپس به عنوان مشاور پوتین در مسائل زیست محیطی شناخته می‌شد ماه گذشته از مقام‌اش استعفا داد و روسیه را به مقصد ترکیه ترک کرد. «آرکادی دوورکوویچ» مشاور اقتصادی سابق کرملین پس از انتقاد از جنگ در جریان یک مصاحبه تحت فشار دولت از ریاست مرکز نوآوری اسکولکوو کناره گیری کرد.

رستمووا می‌گوید: «الکسی کودرین» یکی دیگر از مشاوران ارشد لیبرال که پوتین را دهه‌ها می‌شناسد نیز به او توصیه کرد که ایده حمله به اوکراین را کنار بگدارد. به گفته منابع آگاه، کودرین مدت کوتاهی پس از آغاز جنگ با پوتین صحبت کرد. در طول این گفتگو، او در مورد عواقب جنگ به پوتین هشدار داد: این که اقتصاد به وضعیت مشابه اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی سقوط خواهد کرد و این می‌تواند به بی‌ثباتی اجتماعی منجر شود. با این وجود، پوتین هیچ واکنشی از سوی خود نشان نداد. پوتین برای همه کسانی که نگران این جنگ هستند پاسخ یکسانی دارد: روسیه هیچ گزینه دیگری نداشت.

رستمووا می‌افزاید: «یک نگرش کلی وجود دارد که حتی اگر کسی بتواند به پوتین دسترسی پیدا کند واقعا فرقی نمی‌کند زیرا او آن گونه که خود می‌خواهد در ذهن‌اش برنامه ریزی می‌کند».

همه این‌ها مخالف این ایده است که پوتین در مورد ابعاد جنگ گمراه شده است. در عوض او ترجیح داده که دیگر گوش ندهد. رقابت طبیعی میان مشاوران پوتین، حتی در میان تندروها هم چنین به این معنی است که آنان احتمالا مشتاق هستند که به اشتباهات دیگران اشاره کنند.

استانوایا می‌افزاید: «غیرممکن است که همه چیز را پنهان کنیم. ما می‌دانیم که رقابت جدی در میان سرویس‌های امنیتی وجود دارد. بنابراین، اگر ارتش اشتباه کند ما می‌دانیم که افراد زیادی آماده گزارش دادن در مورد آن هستند از» رمضان قدیروف «رئیس منطقه چچن گرفته تا سرویس امنیت فدرال روسیه. بنابراین من نمی‌گویم که پوتین در حال حاضر اطلاعات نادرست دارد اما ممکن است اطلاعات‌اش را دیر دریافت کند».

با ادامه جنگ، این جناح گرایی تنها قوی‌تر شده است. قدیروف رهبر چچن که با سرویس‌های امنیتی روسیه دشمنی داشته از مذاکرات تحت رهبری «ولادیمیر مدینسکی» مشاور کرملین به شدت انتقاد کرده است.

پس از اینکه «مدینسکی» اعلام کرد روسیه بخشی از نیروها را از کی یف خارج خواهد کرد قدیروف گفته بود: «مدینسکی اشتباه کرد و جملات نادرستی را بیان کرد. اگر فکر می‌کنید که او (پوتین) از کاری که آغاز کرده دست خواهد کشید اشتباه می‌کنید».

«بن نوبل» دانشیار سیاست روسیه در کینگز کالج لندن می‌گوید: «جناح گرایی همیشه یکی از ویژگی‌های نظام سیاسی روسیه است. با این وجود، با توجه به اینکه حمله اخیر روسیه با اشتباهات قابل توجهی همراه بود انشعاب‌ها و رقابت‌های جناحی در حال تشدید هستند».