ورشکسته شدن یک کشور ظرف ۳۰ ماه توسط یک خاندان سیاسی!/ خاندانی با اعضایی شبیه به شخصیت‌های فیلم پدرخوانده

پیش از انتخابات نوامبر ۲۰۱۹ میلادی، "گوتابایا راجاپاکسا" نامزد رقیب رئیس جمهور سریلانکا کاهش گسترده مالیات را به عنوان برنامه اصلی خود مطرح کرد به گونه‌ای که دولت وقت تصور می‌کرد این تنها باید یک ترفند تبلیغاتی و انتخاباتی باشد.

به گزارش بلومبرگ؛ "مانگالا ساماراویرا" وزیر دارایی وقت سریلانکا برای مقابله با تعهد "خطرناک" نامزد رقیب مبنی بر کاهش مالیات بر ارزش افزوده از ۱۵ درصد به ۸ درصد و لغو سایر عوارض جلسه‌ای برگزار کرد. برای او این یک معادله ساده ریاضی بود: سریلانکا درآمد نسبتا کمتری در مقایسه با تقریبا هر کشور دیگری کسب کرده بود و بار بالای بدهی، آن کشور را مجبور کرده بود تا به دنبال تهیه بودجه مالی از طریق صندوق بین المللی پول باشد.

وزیر وقت هشدار داد:"اگر پیشنهادات به این شکل اجرا شود نه تنها کل کشور ورشکست خواهد شد بلکه به ونزوئلا یا یونانی دیگر تبدیل می‌شود".

چرا سریلانکا در بحران است؟

حدود ۳۰ ماه طول کشید تا پیش‌بینی او محقق شود وضعیتی که به یک داستان هشدار دهنده برای رهبران پوپولیستی تبدیل شده که در دنیایی مملو از جنگ، بیماری و نرخ تورم بالا حرکت می‌کنند.

پس از آن که "راجاپاکسا" در انتخابات ۲۰۱۹ پیروز شد و یکی از قدرتمندترین سلسله‌های آسیایی را احیا کرد بلافاصله در اولین جلسه کابینه خود کاهش مالیات را تصویب کرد. او سپس به سرعت اختیارات ریاست جمهوری را که در دوران حکومت ده ساله برادر قدرتمندش ماهیندا راجاپاکسا در اختیار داشت احیا نمود دوره‌ای که خانواده اش به یک جنگ داخلی سه دهه‌ای پایان دادند پیش از آن که در سال ۲۰۱۵ میلادی با رای دهندگان نگران افزایش سرکوب و بدهی‌های دولتی و وابستگی دولت به چین مواجه شوند.

راجاپاکسا به جای آن که بیاموزد با فروتنی بیش‌تر حکومت کند عجولانه در تلاش بود تا اقتدارگرایی پوپولیستی خانوادگی را احیا کند که همراه با توسل به ملی گرایی در میان بوداییان سینهالی بود که ۷۵ درصد جمعیت سریلانکا را تشکیل می‌دهند. با این وجود، این استراتژی به سرعت نتیجه‌ای معکوس به همراه داشت.

در هفته‌های اخیر، سریلانکا برای پرداخت هزینه خرید کالا‌های ضروری مانند غذا و سوخت با اتمام نقدینگی مواجه شده که منجر به تشکیل صف‌های طولانی بنزین و قطع روزانه ۱۳ ساعته برق شد. شهروندان عصبانی وزارت بهداشت را غارت کردند تا دارو پیدا کنند. معترضان هفته‌ها در مقابل دفتر رئیس جمهور در مرکز شهر کلمبو تحصن کرده و خواستار استعفای او شده بودند.

خانواده راجاپاکسا در حال حاضر در وضعیت آسیب پذیری قرار دارند و برای تضمین کالا‌های اساسی برای شهروندان تلاش می‌کنند و در عین حال به دنبال دریافت بودجه اضطراری از صندوق بین المللی پول، بانک جهانی، دولت چین و سایر وام دهندگان هستند. این کشور بازپرداخت بدهی‌های خارجی را متوقف کرده و برای اولین بار از زمان استقلال از بریتانیا در سال ۱۹۴۸ میلادی نکول (اعلام ورشکستگی و ناتوانی از پرداخت بدهی) را انجام داده است. بازار بورس آن کشور بدترین عملکرد را در سطح جهانی (حتی بدتر از بازار بورس روسیه) در سال جاری داشته است.

علاوه بر این، اعضای خاندان راجاپاکسا مجبور به عقب نشینی از دو سیاست اصلی خود پس از انتخابات ۲۰۱۹ میلادی شده اند. "علی صبری" وزیر دارایی سریلانکا اعلام کرد که مالیات بر ارزش افزوده باید افزایش یابد تا سریلانکا بتواند منابع مالی خود را تقویت کند و خاندان راجاپاکسا پیشنهاد داده اند که اختیارات ریاست جمهوری را کنار بگذارند، زیرا مخالفان به دنبال استیضاح گوتابایا به عنوان رئیس جمهور و برکناری ماهیندا از نخست وزیری هستند.

دو خواهر و برادر دیگر، چمال ۷۹ ساله و ریحان ۷۱ ساله جایگاه‌هایی را برای مدیریت بنادر، کشاورزی و نهاد‌های پولی و بانکی برای خود در نظر گرفته اند. ده‌ها تن از خویشاوندان آنان صاحب مناصب ارشد در سریلانکا هستند

"جهان پرسا" ستون نویس روزنامه و مدیر اجرایی شورای ملی صلح سریلانکا یک گروه مدنی مستقل می‌گوید:"اعضای خانواده راجاپاکسا در حال عقب نشینی هستند، اما این بدان معنا نیست که آنان تسلیم خواهند شد. آنان می‌ترسند که اگر از قدرت کناره گیری کنند چه در داخل و چه در خارج از کشور بسیار آسیب پذیرتر شوند چرا که با اتهاماتی چون نقض حقوق بشر، ارتکاب جنایات جنگی و فساد روبرو هستند".

در ۱۲ سال از ۲۰ سال گذشته اعضای خانواده راجاپاکسا عالی‌ترین بخش‌های حکومت سریلانکا را تحت کنترل داشته اند. منتقدان در اپوزیسیون و رسانه‌های تحت نظر آنان سریلانکا را "دیکتاتوری نرم" نامیده اند و اعضای خانواده راجاپاکسا را شبیه شخصیت‌هایی توصیف کرده اند که توسط "ماریو پوزو" نویسنده فیلمنامه "پدرخوانده" خلق شده بودند.

گوتابایا ۷۲ ساله پیش‌تر مسئولیت وزارت دفاع را برعهده داشت. او فرماندهی آخرین حملات مرگبار را برای پایان دادن به جنگ علیه جدایی طلبان تامیل برعهده داشت عملیاتی که پیش از آتش بس در سال ۲۰۰۹ میلادی به کشته شدن ۱۰۰ هزار نفر انجامید. "ماهیندا" برادر ۷۶ ساله او مغز متفکر سیاسی این خانواده اکنون قدرت را در اختیار دارد. او یک رئیس جمهور و دو بار نخست وزیر بوده است. دو خواهر و برادر دیگر، چمال ۷۹ ساله و ریحان ۷۱ ساله جایگاه‌هایی را برای مدیریت بنادر، کشاورزی و نهاد‌های پولی و بانکی برای خود در نظر گرفته اند. ده‌ها تن از خویشاوندان آنان صاحب مناصب ارشد در سریلانکا هستند.

"نامال راجاپاکسا" برادرزاده رئیس جمهور که اخیرا از سمت وزیر ورزش استعفا داده می‌گوید در حالی که دولت وضعیت اقتصادی بدی را از دولت قبلی به ارث برده است، اما برخی از اشتباهات کلیدی را نیز در عرصه سیاستگذاری مرتکب شده که در زمان شیوع بیماری کرونا با شکست مواجه شدند. او گفته که کاهش مالیات باید پس از یک سال تعدیل می‌شد، زیرا دولت درآمد خود را از دست می‌داد و سرمایه گذاری و درآمد مورد انتظاری از کسب و کار‌های محلی حاصل نشده بود.

"نامال راجاپاکسا" به "بلومبرگ" می‌گوید:"تصمیمات خاصی وجود داشت که ما به عنوان یک حزب سیاسی در مورد اجرا با آن موافقت نکردیم. من مردم را به دلیل آن که دولت را مقصر می‌دانند سرزنش نمی‌کنم، زیرا دولت در قدرت است در نتیجه دولت مسئول وضعیت ایجاد شده است. وضعیت فعلی صرفا مبتنی بر شکست زنجیره تامین و حاکمیت است. رئیس جمهور باید با قاطعیت تصمیم بگیرد و کشور را اداره کند. هم چنین، او باید نهاد‌ها را به مسیر اصلی خود بازگرداند".

حتی پیش از به دست گرفتن قدرت توسط اعضای خاندان راجاپاکسا، سریلانکا غرق در مشکلات مالی بود. در اولین دوره ریاست عضوی از این خانواده، دولت سریلانکا وام‌های کلانی را از چین برای سرمایه گذاری در پروژه‌هایی مانند بندری در اعماق دریای هامبانتوتا جزیره ساحلی زادگاه شان دریافت کرد که بخشی از تلاش آن خانواده برای تبدیل سریلانکا به کشوری موفق شبیه سنگاپور در جنوب آسیا بود. با این وجود، بسیاری از پروژه‌ها متوقف شده و بدهی‌های خارجی در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ میلادی به بیش از دو برابر افزایش یافتند.

علاوه بر این، این کشور هنوز درگیر پیامد‌های حملات تروریستی در روز یکشنبه زمان برگزاری عید پاک سال ۲۰۱۹ میلادی بود زمانی که بمبگذاران انتحاری مرتبط با داعش بیش از ۲۵۰ نفر را در جریان حملات به کلیسا‌ها و هتل‌های مجلل به قتل رساندند. ترس فراگیر رای دهندگان را بر آن داشت تا پشت سر نامزدی که تجربه سرکوب شورش‌ها را داشت جمع شوند: گوتابایا راجاپاکسا.

"انوشکا ویجشینها" اقتصاددان و مشاور سابق وزارت تجارت بین الملل و توسعه دولت سریلانکا به "بلومبرگ" می‌گوید:"این فرض وجود داشت که راه خروج از رکود ناشی از رویداد‌های یکشنبه عید پاک کاهش مالیات و نرخ‌های بهره پایین است. با این وجود، این تصوری اشتباه بود".

ترس از فروپاشی گسترده‌تر ابتدا با شیوع کرونا آغاز شد که ناگهان درآمد حاصل از گردشگری و ارسال حواله‌های خارجی را کاهش داد. هم چنین، در ارزیابی‌های شرکت‌های رتبه بندی اعتباری نیز جایگاه سریلانکا تقلیل یافت. دولت سریلانکا برای ادامه حیات پول چاپ کرد و عرضه آن را به میزان ۴۲ درصد در فاصله دسامبر ۲۰۱۹ تا آگوست ۲۰۲۱ افزایش داد. در نتیجه این سیاست سریلانکا سریع‌ترین افزایش نرخ تورم آسیا را تجربه کرد. در آوریل گذشته، سریلانکا متحمل شوک دیگری شد: دولت به طور ناگهانی واردات کود‌های شیمیایی را ممنوع اعلام کرد. مقام‌های سریلانکایی این اقدام را به عنوان تحقق وعده کارزاری برای استقبال از کشاورزی ارگانیک و مبارزه با "مافیای کود" توصیف کردند. به گفته ویجشین‌ها و دیگر اقتصاددانان در آن زمان بسیاری این تصمیم را تلاشی از سوی دولت برای حفظ ارز دلار دولتی می‌دانستند. نامال راجاپاکسا گفت که زمان تصمیم گیری درباره ممنوعیت واردات کود در حزب حاکم محل اختلاف بود.

این ممنوعیت نتیجه معکوس به همراه داشت. کل زنجیره کشاورزی سریلانکا حدود یک سوم نیروی کار و ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی با اختلال مواجه شد. برداشت از مزارع زیر کشت برنج با شکست همراه شد و دولت را مجبور به واردات برنج و آغاز یک برنامه کمک غذایی پر هزینه برای حمایت از کشاورزانی ساخت که زمین‌های کشاورزی شان ویران شده بود. درآمد‌های ناشی از صادرات چای که یک منبع درآمد کلیدی برای سریلانکا بود نیز به شدت کاهش یافت. در ماه نوامبر، با شعله ور شدن اعتراضات دولت تا حدی ممنوعیت‌ها را لغو کرد.

"دانانات فرناندو" مدیر عملیاتی Advocata یک گروه تحقیقاتی درباره سیاستگذاری اقتصادی در کلمبو می‌گوید:"بسیاری از کارشناسان آمدند و گفتند این یک سیاست فاجعه بار است که بر امنیت غذایی تاثیر می‌گذارد. با این وجود، متاسفانه دولت تصمیم خود را با سرسختی اتخاذ و اجرا کرد".

سیاستگذاری اشتباهی که منجر به کمبود غذا، برق و دارو برای فقرا شد و به زودی معترضان خشمگین را بر آن داشت تا با فریاد "به خانه برو"! و "گوتا یک دیوانه است"! به خیابان‌ها بیایند. اعضای خاندان راجاپاکسا اکثریت دو سوم کرسی‌های خود را در پارلمان از دست دادند، زیرا اعضای ائتلاف راه خود را از دولت در قدرت جدا کردند. اکنون خاندان راجاپاکسا سعی می‌کنند تا در برابر تلاش‌های مخالفان به منظور برکناری شان از قدرت مقاومت کنند.

در حالی که مشکلات مالی برگزاری انتخابات را در شرایط فعلی دشوار می‌سازد نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اعضای خاندان راجاپاکسا در صورتی که انتخابات برگزار شود شکست سختی را متحمل خواهند شد. نظرسنجی‌ای که درباره احساس مردم سریلانکا در ژانویه توسط Verite Research انجام شد نشان داد که محبوبیت دولت سریلانکا در میان سریلانکایی‌ها تنها حدود ۱۰ درصد است.

"ملک نازاهیم" ۲۴ ساله که در چندین تظاهرات شرکت کرده می‌گوید که دولت راجاپاکسا "سطح صبر و استقامت ما را آزمایش می‌کند". او می‌افزاید:"این چیزی است که ما را به سوی پیش روی بیش‌تر سوق می‌دهد. ما خواهان تغییر هستیم و اکنون این تغییر را می‌خواهیم".