آیا تاجیکستان محل مناقشه جدید می‌شود؟
تحلیلگران اعلام کردند، چنانچه نتوان تهدیدها از جانب گروه های تندرو در افغانستان علیه تاجیکستان را مهار کرد، ممکن است این کشور به محل مناقشه جدیدی تبدیل شود.
روسیه از تجمع تندروها در مرز افغانستان نگران است. سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه جهت شرکت در جلسه شورای وزرای امور خارجه اتحادیه مشترک المنافع در ۱۳ می وارد تاجیکستان شد و همراه دیگر شرکت کنندگان امنیت آسیای مرکزی را بررسی کردند.
اواخر هفته گذشته، شبه نظامیان گروه تروریستی داعش که در استان تخور افغانستان متمرکز شده اند، به سمت پاسگاه مرزی شماره ۱۲ در منطقه پیانج تاجیکستان تیراندازی کردند. این بار آنطور که نیروهای مرزی کمیته دولتی امنیت ملی تاجیکستان گزارش داده اند، گلوله ها به طور تصادفی به خاک تاجیکستان اصابت کرده و در نتیجه نبرد یک ساعت و نیمه بین نیروهای طالبان و داعش رخ داده است. خطر شکستن مرز همچنان پابرجاست. در قلمرو افغانستان در امتداد رودخانه پیانج، گروه‌های افراطی دیگری هم متمرکز شده‌اند.
تاجیکستان با افغانستان بیش از یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارد.
پیش از این، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به این واقعیت توجه کرده بود. وی که در ماه مارس سال جاری در نشست همسایگان افغانستان در چین صحبت می کرد، گفت که با وجود توقف درگیری ها در افغانستان به طور کلی، هنوز نمی توان وضعیت امنیتی این کشور را با ثبات خواند. فعالیت‌های سازمان‌های تروریستی بین‌المللی مانند داعش و القاعده همچنان عامل جدی تنش هستند و تنش مضاعفی در نتیجه فعالیت فعالان پنجشیر از جبهه مقاومت ملی ایجاد می شود.
به گفته وی، طرح گروه های رادیکال و حامیان آنها برای بی ثبات کردن کشورهای آسیای مرکزی و صدور بی ثباتی به روسیه نگران کننده است. یک سیگنال هشداردهنده، تجمع گروه های جماعت انصارالله در منطقه مرزی افغانستان و تاجیکستان است. وی همچنین افزود که روسیه استقرار زیرساخت‌های نظامی آمریکا و ناتو و حضور افغان‌هایی که به آنها خدمت می‌کنند در قلمرو کشورهای همسایه را به ویژه در آسیای مرکزی، غیرقابل قبول می‌داند.
به رغم اظهارات وزیر خارجه روسیه، ایالات متحده به تامین مالی برای تقویت مرز تاجیکستان و افغانستان ادامه می دهد. به نظر می رسد که مسکو و واشنگتن مسابقه ای ترتیب داده اند تا ببینند چه کسی بودجه بیشتری به تاجیکستان اختصاص می دهد.
آسیا پلاس گزارش داد که روسیه کمک مالی بیش از ۱۰۰ میلیون دلاری به دوشنبه برای ساخت یک پاسگاه در مرز تاجیکستان و افغانستان می دهد. ایالات متحده نیز اعلام آمادگی کرد که قصد دارد پاسگاه مرزی خود را در مرز تاجیکستان و افغانستان بسازد. جان مارک پامرشیم سفیر آمریکا در تاجیکستان گفت که واشنگتن طی دو سال آینده بیش از ۶۰ میلیون دلار برای امنیت تاجیکستان هزینه خواهد کرد. به عنوان بخشی از این کمک، دولت آمریکا پهپادهای شناسایی پوما را برای نظارت بر حریم هوایی این کشور در مناطق مرزی به تاجیکستان عرضه خواهد کرد.
این دیپلمات آمریکایی گفت: جزئیات توافق ۲۰ میلیون دلاری در حال حاضر توسط طرفین در حال مذاکره است. وی در عین حال تاکید کرد که آمریکا قصد ایجاد پایگاه نظامی در خاک تاجیکستان را ندارد. به گفته وی، بیش از ۳۰ سال - در طول این همکاری - ایالات متحده صدها میلیون دلار به تاجیکستان اختصاص داده است. پومرشیم گفت: «در سال ۲۰۲۲، واشنگتن به «یاری دهنده شماره یک» برای تاجیکستان تبدیل خواهد شد.
به گفته «الکساندر کنیازف» استاد دانشگاه ایالتی سن پترزبورگ و کارشناس آسیای مرکزی و خاورمیانه، ایالات متحده می خواهد حضور خود را در منطقه در پس زمینه رویدادهای مشترک تایید کند و موقعیت خود را در آسیای مرکزی از طریق تاجیکستان تقویت کند. در عین حال، این امکان وجود دارد که آمریکایی ها نیز هدف دیگری را دنبال کنند. مثلا کمک واشنگتن به دولت تاجیکستان به عنوان یکی از اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی( CSTO )می تواند باعث ایجاد تنش یا سؤال در خود سازمان شود.
در مورد جهت گیری افغانستان نیز باید در نظر داشت که موضع دوشنبه که از همکاری با طالبان در کابل امتناع می ورزد، با موضع مسکو، پکن، تهران و تاشکند متفاوت است.
کنیازف معتقد است که اگر سازمان پیمان امنیت جمعی بتواند به تاجیکستان کمک کند موضع خود در قبال افغانستان را اصلاح کند، خوب خواهد بود. این کارشناس در عین حال خاطرنشان کرد: حکومت طالبان نیازی به درگیری در مرزها ندارد. آنها تلاش می کنند تا کنترل همه گروه های رادیکال را در دست بگیرند یا در بدترین حالت به نحوی بر آنها تأثیر بگذارند.
وی گفت: «امروز برخی انتقالات از خاک تاجیکستان در حال انجام است. این می تواند افراد یا اسلحه باشد. در هر صورت، وضعیت نگران کننده است، زیرا دوشنبه با چنین اقداماتی روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی را تحریک می کند و آنها را به درگیری با دولت طالبان که عملاً دولت فعلی واقعی است، می کشاند.
این کارشناس، بحران داخلی در تاجیکستان را رد نکرد و تصریح کرد" گورنو-بدخشان، جایی که مقامات این ولایت خودمختار به طور روشمند فعالان سیاسی را مورد آزار و اذیت قرار می دهند، یا مرز تاجیک و قرقیزستان جایی که درگیری های بین قومی یا حتی اعتراضات اجتماعی در مناطق جمهوری هر لحظه ممکن است رخ دهد، می تواند به مولد بحران داخلی در تاجیکستان تبدیل شود.
کنیازف تاکید کرد: "هیچ مخالفت نهادینه شده ای در تاجیکستان وجود ندارد اما سلول های رادیکال پراکنده هستند و از طرفی وضعیت اسفبار مردم به صلح کمک نمی کند.
