چه نوعی از پهپادهای ایرانی به کار روسیه می آیند؟

 در این گزارش به قلم "فدریکو بورساری" آمده است:

گزارش ها حاکی از آن است که روسیه قصد دارد هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی (پهپاد) - از جمله مدل های مسلح - را برای ادامه جنگ خود علیه اوکراین بخرد. با این حال، در حالی که این مساله در روزهای گذشته همچون بمبی خبری در سرتاسر جهان منفجر شده، بعید است که فروش پهپادها تاثیر قابل توجهی بر جنگ اوکراین داشته باشد.

گزارش‌های مربوط به توافق احتمالی خرید پهپاد ایرانی از سوی روسیه، همانطور که اخیرا توسط جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا فاش شد و تهران بلافاصله آن را تکذیب کرد، نکات زیادی را در مورد نوع و هدف سیستم‌هایی که روسیه می‌تواند از ایران خریداری کند، ارایه می‌کند. همچنین تایید می کند که برنامه هواپیماهای بدون سرنشین روسیه از برنامه های همتایان خود به ویژه از نظر سیستم های مسلح عقب مانده است و تاثیر محدودی در اوکراین دارد.

در طی جنگ اوکراین، پهپادهای روسی مانند Eleron-3 و Orlan-10 - هر دو پهپاد تاکتیکی مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات، نظارت، دستیابی به هدف و شناسایی - توسط سیستم‌های جنگ الکترونیک اوکراین و پدافند هوایی کوتاه بُرد قابل حمل انسان، نابود شده‌اند.

در همین حال، روسیه تنها چند پهپاد پیشرفته مانند پهپاد جنگی Inokhodets خود را در اختیار دارد و از آنها به اندازه کافی استفاده کرده و نتایج متوسطی به همراه داشته است. پهپاد بومی Zala KYB روسیه که قادر به حمل محموله انفجاری 3 کیلوگرمی و هدف قرار دادن اهداف در برد 40 کیلومتری است - به نظر می رسد نرخ شکست بالایی دارند.

روسیه می‌تواند به سرعت مدل‌هایی مانند Orlan-10 و Eleron-3 را جایگزین کند، از جمله با پهپادهای تولیدی خودش اما با پلتفرم‌های حمله پیشرفته‌ای که قطعات با فناوری پیشرفته دارند و ساخت آنها زمان بیشتری می‌برد نمی‌تواند این کار را انجام دهد - مشکلی که ممکن است به زودی افزایش یابد زیرا تحریم‌های غرب دسترسی روسیه را به قطعات ساخت خارجی محدود می‌کند.

اگرچه نباید انعطاف‌پذیری صنایع دفاعی روسیه را دست کم گرفت، اما احتمالا در میان‌مدت و بلندمدت بسیاری از ظرفیت‌های خود را از دست خواهد داد. به عنوان مثال، مقامات گمرک ایتالیا اخیرا چندین کانتینر حاوی قطعات پهپاد ساخت ایالات متحده را که ده ها میلیون دلار ارزش داشتند و ظاهراً از طریق قطر به روسیه در حرکت بودند، توقیف کردند.

روسیه در تلاش است تا با تعداد فزاینده‌ای از سامانه‌های توپخانه دقیق و دوربرد که اوکراین از شرکای غربی خود مانند HIMARS و M270 دریافت می‌کند، مقابله کند – که ارتش اوکراین تنها در ماه گذشته از آن‌ها برای نابودی ده‌ها انبار مهمات و مراکز فرماندهی روسیه استفاده کرده است.

ارتش روسیه اکنون نیاز مبرمی به پهپادهای جنگی قابل مصرف دارد، مشابه پهپادهای TB2 اوکراینی، که می توانند به اندازه کافی به عمق خاک دشمن بروند تا این سیستم های اوکراینی را از کار بیندازند و دقیقا در همین نقطه است که ایران برای ارایه پهپادهای نسبتا ارزان و قابل استقرار سریع از این نوع، موقعیت خوبی دارد.

ایران سابقه تولید طیف گسترده‌ای از پهپادها را دارد، از سیستم‌های تاکتیکی کوچک تا پهپادهای دوربرد با مداومت پروازی بالا و با ناوبری ماهواره‌ای و مهمات هدایت‌شونده دقیق، که برخی از آنها کپی‌های مهندسی معکوس پهپادهای آمریکایی و اسراییلی هستند. تهران برنامه گسترده و بلندپروازانه پهپاد خود را از سر ناچاری برای جبران ضعف نیروی هوایی که به دلیل سال‌ها تحریم بین‌المللی فرسوده شده بود، توسعه داد و اکنون پهپادهایی پیشرفته تولید این کشور افتخار ارتش ایران است.

در چند سال گذشته ایران هواپیماهای بدون سرنشین به کشورهایی مانند اتیوپی و ونزویلا صادر کرده است. همچنین تعداد زیادی از این پهپادها را در اختیار نیروهای نیابتی خود در سراسر خاورمیانه قرار داده است - از حزب الله لبنان گرفته تا حوثی ها در یمن که به ترتیب از آنها علیه اهدافی در اسراییل و عربستان سعودی و امارات استفاده کرده اند. ایران یک کارخانه تولید پهپاد هم در تاجیکستان تاسیس کرده است که به جایگاه این کشور به عنوان یک قدرت بزرگ پهپادی در منطقه کمک می کند.

تهران می تواند با ارایه پهپادهای رزمی مانند مهاجر-6 و شاهد-129 که ارتش ایران در سوریه، عراق و خود ایران آزمایش کرده است، به نیازهای مسکو پاسخ دهد.

هر دو پهپاد می توانند از مهمات هدایت شونده مختلف استفاده کنند. برد عملیاتی آنها به ترتیب 200 کیلومتر و بیش از هزار کیلومتر برآورد شده است. سالیوان تایید کرده است که یک هیات روسی طی دو بازدید اخیر از پایگاه هوایی کاشان در جنوب تهران از پهپادهای رزمی شاهد-129 و شاهد-191 بازدید کرده است. شاهد-191، که می تواند تا دو بمب هدایت شونده سادید-342 را حمل کند، یک پهپاد جنگی است که بر اساس فناوری رادارگریز پهپاد RQ-170 ایالات متحده ساخته شده است که یکی از آنها در سال 2011 در ایران سقوط کرد. (یا به روایتی با هک ایرانی ها سالم به زمین نشانده شد.)

سایر پهپادهای ایرانی که ممکن است برای روسیه مفید باشند عبارتند از: پهپاد رزمی کمان-12، کرار و ابابیل-2. کمان-12 در خدمت نیروی هوایی ایران است، هزار کیلومتر برد اعلام شده دارد و می تواند تا 4 مهمات از جمله موشک های هدایت شونده ضد تانک الماس و اخگر را حمل کند.

پهپادهای کرار و ابابیل-2 پرنده های شناسایی و حمله سریع و همه کاره هستند که روسیه می تواند از آنها به عنوان پهپادهای انتحاری یا به عنوان طعمه برای آشکار کردن موقعیت پدافند هوایی اوکراین استفاده کند.

در مورد ظرفیت تولید داخلی ایران اطلاعات دقیقی در دسترس عموم وجود ندارد ، اما در چند سال گذشته، تهران تلاش‌ها را برای گسترش زرادخانه پهپادهای خود افزایش داده است و می تواند بسیاری از پهپادهای تولیدی خود را به روسیه بفروشد.

این مساله همراه با قابل مصرف بودن، پهپادهای ایرانی را گزینه مناسبی برای تامین نیازهای جنگی کوتاه مدت روسیه می کند.

مسکو به دلیل کاربردهای عملیاتی ناچیز و مقیاس تولید محدود، احتمال کمتری برای دستیابی به پهپادهایی مانند "فوتروس" -بزرگترین پهپاد ایران- دارد. اما روسیه می تواند پهپادهایی از ایران بخرد که طبق گزارش ها، ایران اکنون در مقادیر زیادی تولید می کند؛ مانند پهپاد دوربرد آرش و شاهد-136 است که اخیرا رونمایی شده است و گفته می‌شود ایران در اختیار حوثی‌ها قرار داده است و روسیه می‌تواند آن‌ها را به صورت دسته جمعی مستقر کند.

با این وجود، در حالی که پهپادهای ایران در سال‌های اخیر پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ای داشته‌اند، اطلاعات کمی در مورد عملکرد رزمی آنها در دسترس عموم وجود دارد. این امر قضاوت در مورد توانایی های واقعی آنها را دشوار می کند. باید دید که این پهپادها در یک محیط رقابتی که در آن مجموعه وسیعی از پدافند هوایی کوتاه و متوسط همراه با سیستم های جنگ الکترونیکی ترکیب شده است، چقدر موثر خواهند بود.

همچنین مشخص نیست که ایران تا چه حد می تواند این پهپادها را به روسیه برساند و نیروهای روسی با چه سرعتی می توانند از نظر آموزش و استقرار با این پهپادها مهارت پیدا کنند. هرچه بیشتر طول بکشد، شانس کمتری برای تاثیرگذاری قابل توجه خواهند داشت.

در نهایت، به استثنای موشک های قائم-9 (با برد 20 کیلومتر) و اخگر (برد 30 کیلومتر)، تسلیحاتی که این پهپادها استفاده می کنند برد محدودی دارند و دقت واقعی آنها در برابر اهداف متحرک مشخص نیست. این امر پهپاد را مجبور می کند تا نزدیک هدف خود حرکت کند و در نتیجه آسیب پذیری آنها را در برابر اقدامات متقابل افزایش می دهد - که یک مشکل بزرگ در عملیات نابود کردن سیستم های توپخانه خودکششی بسیار متحرک است که توسط پدافند هوایی کوتاه برد اختصاصی محافظت می شود.

روسیه قبلا پهپادهای خارجی را خریداری کرده است. در سال 2010 مسکو یک مشارکت دوجانبه با صنعت هوافضای اسراییل برای تولید داخلی پهپاد سایز متوسط Searcher Mk II این شرکت ایجاد کرد که روس‌ها آن را به "Forpost" تغییر نام دادند. اما دولت اسراییل در سال 2016 و تحت فشار ایالات متحده این توافق را متوقف کرد.

این امر روسیه را بر آن داشت تا کل خط تولید این پهپاد را بومی کند و یک نسخه جنگی ارتقا یافته از این سیستم به نام Forpost-R را که در اوکراین به نمایش گذاشته شده است، توسعه دهد. به یک معنا، همکاری با اسراییل در راه اندازی برنامه پهپاد روسیه نقش اساسی داشت.

در مجموع،احتمال کمی وجود دارد که پهپادهای ایرانی صحنه نبرد روسیه و اوکراین را به طور قابل توجهی به نفع روسیه تغییر دهند – همانطور که پهپادهای ساخت ترکیه به تنهایی تعیین کننده نبوده اند.