توافقی که اسیر فرصت‌سوزی شد
چرخش تازه اروپا و آمریکا در احیای برجام/ جای پلیس خوب و بد عوض شد!
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده در حالی از باز بودن درهای دیپلماسی به روی ایران صحبت می کند که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا معتقد است که پیش رفتن با برجام ممکن نیست.
به گفته حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان مسیر مذاکرات همچنان باز است و تبادل پیام از طریق واسطه‌ها صورت می‌گیرد. مقامات عمانی اخیراً بارها تمایل خود را برای ایفای نقش میانجی‌گری بین ایران و آمریکا برای به سرانجام رساندن مذاکرات هسته‌ای بیان کرده است. در همین راستا پادشاه این کشور اعلام کرده است که در تلاش است تا با پیام‌هایی که میان مقامات ایران و آمریکا تبادل می‌کند، در آینده‌ای نزدیک و با خبری خوش به ایران سفر کند.
اتفاق دیگری که در ارتباط با مسائل پولی و بانکی افتاده، ورود بانک مرکزی قطر به مناقشه ایران و آمریکا و ایفای نقش واسطه در این حوزه است. در همین چارچوب مذاکراتی غیرمستقیمی میان خزانه‌داری آمریکا و بانک مرکزی ایران به واسطه بانک مرکزی قطر در جریان است.
ایران و ایالات متحده همچنین در مورد تبادل زندانیانی که به اتهامات مختلف نگهداری می‌کنند، به صورت غیرمستقیم مذاکره کرده‌اند، چیزی که در مقاطعی با مذاکرات هسته‌ای آمیخته شده است، اما به طور بالقوه می‌تواند نتایج جداگانه‌ای داشته باشد.
این در حالی است که مقامات آمریکا نیز با توسل به مواضع متناقض گاهی از دستور کاری صحبت می کنند که در آن موضوع برجام مطرح نبوده و همزمان بر اهمیت دیپلماسی با ایران تاکید می کنند. وزیر خارجه آمریکا روز گذشته سه شنبه اعلام کرد که موثرترین و پایدارترین راه برای تعامل با برنامه هسته‌ای ایران، دیپلماسی است. بلینکن در ادامه بدون اشاره به کارشکنی آمریکا در خروج از توافق هسته ای و اعمال تحریم های ظالمانه علیه ایران افزود: از این به بعد درها به روی دیپلماسی باز است. خیلی به این بستگی دارد که ایران چه می‌گوید و چه کار می‌کند و اینکه آیا تعامل می‌کند یا خیر.
فرار به جلوی بلینکن در حالی است که ایران بارها اعلام کرده که از میز مذاکره هراسی ندارد و همکاری های لازم را در این زمینه خواهد داشت. با این حال رفتار اروپا در روزهای اخیر نیز قابل توجه است که مواضع تندتری را نسبت به گذشته اتخاذ کرده و به نظر می رسد این بار جای پلیس خوب و بد عوض شده است. جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ۳۰ بهمن ماه در صفحه توئیتر خود درباره گفتگوی خود با وزیر خارجه کشورمان نوشت: بار دیگر بر موضع اتحادیه اروپا در مورد رفتار ایران تاکید کردم، توقف نقض حقوق بشر، توقف حمایت از جنگ تجاوزکارانه روسیه و توقف بازداشت غیرموجه شهروندان اتحادیه اروپا. اگرچه پاسخ بورل به تروریستی نامیدن سپاه با توجه به تجمعات در کشورهای اروپایی منفی بود اما عدم تطبیق مواضع اروپا و آمریکا در موضوع برجام به خوبی مشهود است. اعمال فشار به ایران برای تجدیدنظر در سیاست خود با روسیه و همچنین نسبت فشار افکار عمومی در کشورهای اروپایی علیه دولت ها نسبت به آمریکا از جمله مواردی است که در تحولات اخیر تاثیرگذار بوده است. عواملی که به باور بورل پیش رفتن با برجام را غیرممکن می کند.
طرف های برجام اجرای پلن بی را در صورت پایان یافتن توافق مطرح کرده‌اند، که این نگرانی‌ها را برانگیخته که ممکن است در نهایت شامل یک رویارویی نظامی شود. اما هیچ یک مشتاق اعلام مرگ این توافق برای همیشه نیستند.
از طرفی تأثیرپذیری توافق از تحولات بین المللی و دائمی نبودن فرصت ها سایه سنگینی بر روی تلاش های دیپلماتیک انداخته و مسیر خسته کننده فرسایشی را طولانی کرده است. عدم پیشرفت و سکون در وضعیت فعلی می تواند پیچیدگی های دیگری را به روند بیافزاید و سطح دیگری از تنش ها را ایجاد کند. این تهدید می تواند به طور مستقیم، گفتگوهای غیرمستقیم تهران و واشنگتن را نیز تحت تأثیر قرار دهد و تعلیق را به آن تحمیل کند.
فضاسازی تازه غربی ها در مورد غنی سازی ۸۴ درصدی با وجود تکذیب ایران آخرین ادعاهای مطرح شده در این روند است. این عوامل سبب شده تا هیچ نشانه علنی و ملموسی از پیشرفت در مذاکرات مشاهده نشود. طرف های غربی نیز همچنان از تهران می خواهند تا سطح همکاری خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی افزایش دهد. طرح ادعای غنی سازی ۸۴ درصدی در حالی مطرح می شود که هنوز تهران و آژانس به ساز و کاری برای حل مسائل مربوط به سه مکان ادعایی دست نیافته اند و به گفته کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی هنوز تاریخ سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس به تهران مشخص نیست. لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال اخیرا در همین راستا در توئیتی نوشت: سفر گروسی مدیرکل آژانس به ایران پیش از جلسه شورای حکام در مارس به طور فزاینده ای بعید به نظر می رسد، البته غیرممکن نیست.
دخالت در امور ایران و اعمال بسته های تحریمی به بهانه حمایت از اعتراضات، از جمله اقدامات دیگر غرب در مواجهه با ایران است که می تواند پیامدهای منفی را متوجه روند احیای برجام کند. رویه اخیر غربی ها سبب شد تا میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نیز به آن واکنش نشان بدهد و بی ثمر بودن زبان زور علیه ایران به طرف های غربی گوشزد کند. نماینده روسیه اراده سیاسی طرفین را شرط احیای برجام می داند و معتقد است برخی از طرف ها موانع ساختگی اختراع می‌کنند. اولیانوف می گوید: ایران آماده نهایی کردن تصمیم در مورد بازگرداندن برجام است. مشکل مربوط به برخی دیگر از طرف ها در مذاکرات است. به دلایل سیاسی قابل درک به نظر می رسد این تحرکات برای پیچیده کردن اوضاع پیرامون ایران و برنامه هسته‌ای آن انجام می‌شود تا در آستانه نشست آتی شورای حکام اوضاع را گرم کنند.
