حامیان و مخالفان جنگ روسیه علیه اوکراین؛ کدام کشور‌ها محتاطند؟

یک سال از تهاجم روسیه به خاک اوکراین سپری می‌شود. جنگی که خواسته یا ناخواسته صف بندی‌های جدیدی را در نظام بین الملل پدید آورد به گونه‌ای که برخی کشور‌ها موضعی بی طرفانه، موافق و یا مخالف در این زمینه اتخاذ کردند.

مجمع عمومی سازمان ملل اخیرا قطعنامه‌ای غیرالزام‌آور را به تصویب رساند که بررسی آن، تازه‌ترین مواضع کشور‌ها را نسبت به این جنگ نمایان می‌سازد. این قطعنامه که از سوی اوکراین و با رایزنی با متحدانش تنظیم شد با ۱۴۱ رای موافق در مقابل هفت رای مخالف و ۳۲ رای ممتنع تصویب شد.

از جمله کشور‌هایی که به این قطعنامه رای ممتنع دادند عبارت از جمهوری اسلامی ایران، چین، کوبا، پاکستان، هند، ویتنام، زیمباوه، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، اوگانادا، توگو، آفریقای جنوبی، سودان، سریلانکا، نامیبیا، اتیوپی، بنگلادش و الجزایر هستند.

در همین راستا بلاروس، نیکاراگوئه، روسیه، سوریه، کره شمالی، اریتره و مالی نیز رأی مخالف به این قطعنامه دادند.

در میان آرای ممتنع جمهوری اسلامی ایران نیز دیده می‌شود. کشوری که مخالف تداوم جنگ در اوکراین بوده و ارسال بی حد و حصر سلاح‌های آمریکایی و اروپایی به اوکراین را عامل پیچیده‌تر شدن شرایط می‌داند.

در این بین تکلیف کشور‌هایی که در نبرد نیابتی با روسیه قرار دارند مشخص است. آمریکا، انگلیس، لهستان، آلمان، کانادا، هلند، ایتالیا، فرانسه، نروژ و دانمارک در زمره کشور‌هایی هستند که بیشترین کمک نظامی را به اوکراین اختصاص داده اند.

در مقابل کشور‌هایی قرار دارند که اقدام روسیه در حمله به اوکراین را موجه می‌دانند. از نظر نظامی، بلاروس بزرگترین حامی روسیه است که اجازه استفاده از زمین و حریم هوایی خود را توسط نیرو‌های کرملین داده است. الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور این کشور، علیرغم مقاومت در برابر فشار‌های پوتین برای اعزام نیرو به اوکراین، هیچ تردیدی در مورد هزاران موشک شلیک شده از خاک خود به سوی شهر‌های اوکراین نداشته است.

شاید تعجب آور نباشد که کره شمالی حامی سرسخت روسیه است و به شدت از ایالات متحده انتقاد کرده و آن را مسئول تهاجم تمام عیار کرملین دانسته است. کیم یو جونگ، خواهر کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، در اظهارنظر‌های عمومی اخیر گفت که ایالات متحده با تصمیم خود برای ارسال تانک‌های آبرامز به اوکراین "از خط قرمز عبور می‌کند". وی افزود: من نگرانی جدی خود را نسبت به تشدید وضعیت جنگی آمریکا با ارائه تجهیزات نظامی به اوکراین برای حمله زمینی ابراز می‌کنم و به شدت آن را محکوم می‌کنم. آمریکا جنایتکار بزرگی است که امنیت راهبردی روسیه را تهدید و چالش جدی می‌کند و وضعیت منطقه را به مرحله سخت کنونی سوق می‌دهد. ایالات متحده، کره شمالی را متهم کرده است که روسیه را با تسلیحات، به ویژه گلوله‌های توپخانه، از طریق خاورمیانه و آفریقا مجهز می‌کند.

سوریه نیز از دیگر کشور‌های حامی روسیه بوده است. رئیس جمهور این کشور بشار اسد از تهاجم همه جانبه تمجید کرد و کشور‌های غربی را به استفاده از روش‌های کثیف برای حمایت از تروریست‌ها در سوریه و نازی‌ها در اوکراین متهم کرد. سوریه همچنین استقلال لوهانسک و دونتسک را به رسمیت شناخته است.

اگرچه چین سیاست کجدار و مریزی در قبال جنگ اوکراین داشته، اما به عنوان یکی از حامیان روسیه نام برده می‌شود. در حالی که زمزمه‌هایی از تصمیم پکن برای بررسی ارسال پهپاد به مسکو شنیده می‌شود، طرح ۱۲ ماده‌ای آن برای پایان بحران رونمایی شده است. چین خطی ظریف و کمی مبهم را در قبال جنگ اوکراین دنبال کرده و یکی از راه‌هایی که چین بدون شک از آن حمایت می‌کند، افزایش واردات نفت و گاز روسیه است. اما چین همچنان از انجام اقدامات بیشتر در صورت بروز خشم تحریم‌های تضعیف‌کننده غرب محتاط است.

هند یکی دیگر از کشور‌هایی است که مسیر مبهمی را طی کرده و مانند چین، واردات گاز و نفت روسیه را از فوریه ۲۰۲۲ افزایش داده است و به طور غیرمستقیم به تامین مالی ارتش کرملین کمک می‌کند. به نظر می‌رسد که عموم مردم هند از روسیه حمایت قوی دارند، که ممکن است هم نتیجه اتکای فعلی هند به سخت افزار نظامی روسیه و هم خاطرات کمک اتحاد جماهیر شوروی به هند در جنگ آزادیبخش بنگلادش در سال ۱۹۷۱ باشد.

سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی به رهبری مسکو یک اتحاد نظامی در اوراسیا است که از شش کشور پس از فروپاشی شوروی تشکیل شده است: ارمنستان، قزاقستان، روسیه، بلاروس، قرقیزستان و تاجیکستان، اما همه آن‌ها طی یک سال از آغاز جنگ در زمین روسیه بازی نکرده اند.

تحلیلگران می‌گویند روسیه - که حواسش به جنگ طولانی در اوکراین متمرکز شده است - پس از دهه‌ها در حال از دست دادن نفوذ خود در قفقاز جنوبی است. قزاقستان علیرغم عضویت در سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی، درخواست روسیه برای شرکت در تهاجم تمام عیار به اوکراین را رد کرد. این دولت‌ها از انتقاد مستقیم علیه روسیه خودداری کرده و به طور رسمی استقلال لوهانسک و دونتسک را به رسمیت نمی‌شناسند.

در سایر نقاط جهان، حکومت نظامی میانمار که دو سال پیش یک دولت منتخب دموکراتیک را سرنگون کرد، از روسیه حمایت می‌کند. میانمار می‌گوید «برای حفاظت از حاکمیت خود عمل می‌کند» و از نقش روسیه در «تعادل قدرت جهانی» حمایت می‌کند.

در سال اول تهاجم روسیه به اوکراین، ترکیه نقش «مذاکره‌کننده» را به عهده گرفت، به‌ویژه با مذاکرات آتش‌بس در استانبول در مارس ۲۰۲۲ و قرارداد کریدور غلات که در ژوئیه ۲۰۲۲ امضا شد. از سوی دیگر در حالی که پهپاد‌ها و پهپاد‌های بیرقدار در اوکراین استفاده می‌شود، ترکیه که به تحریم‌های کشور‌های غربی علیه روسیه نپیوسته و با اتهام کمک به مسکو برای دور زدن تحریم‌ها مواجه شده است.

در همین حال عربستان و دیگر کشور‌های حاشیه خلیج فارس نیز مواضع محتاطانه‌ای نسبت به جنگ اوکراین اتخاذ کرده اند و به نوشته سی ان ان ایالات متحده نمی‌تواند متحدان خاورمیانه را به گرفتن موضع مشخصی در خصوص این جنگ وادار کند.