نگاهی به تغییرات بزرگ در خاورمیانه از چشم‌انداز سفر «بشار اسد» به چین

 لوئو لایی آن، تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار چین در ادامه نوشت: سران دو کشور در این ملاقات مشترکاً برقراری روابط مشارکتی و راهبردی چین و سوریه را اعلام کردند. این یک نقطه عطف مهم در تاریخ روابط دو کشور به حساب می‌آید. این دیدار در میانه تغییرات اساسی که در اوضاع خاورمیانه رخ داده،  توجه گسترده رسانه‌های چینی و خارجی را به خود جلب کرده است.

بحران سوریه بیش از 10 سال است که ادامه دارد و آسیب‌های جدی را برای مردم سوریه به همراه داشته است. شی جین پینگ در این دیدار خاطرنشان کرد که چین از سوریه در مقابله با مداخله خارجی و قلدری یکجانبه، حفظ استقلال ملی، حاکمیت و تمامیت ارضی حمایت می‌کند. وی تاکید کرد پکن از سوریه در بازسازی، تقویت ظرفیت‌سازی ضد تروریسم و بهبود روابط با سایر کشورهای عربی پشتیبانی می‌کند.

سفر قبلی بشار اسد به چین در سال 2004 انجام شد و حالا پس از 19 سال، وی دوباره پا به چین گذاشته و احتمالا هیجان‌زده باشد. سوریه قبلا ملقب به «واحه ثبات» در خاورمیانه بود، اما سال‌ها جنگ داخلی این کشور را کاملا تخریب کرده است. گزارش سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که جنگ داخلی 10 ساله در سوریه باعث کشته شدن 500 هزار نفر و آواره شدن نیمی از جمعیت این کشور شده است. انبوهی از زیرساخت‌ها و کارخانه‌ها ویران شده و بسیاری از شهرها تقریباً به طور کامل ناکارآمد شده‌اند.

میلیون‌ها پناهنده سوری در اوج بحران این کشور به اروپا رفتند. تقریباً همه خانواده‌های پناهجوی سوری عضوی از اقوام خود را از دست داده‌اند. هنرمندان سوری آبروی خود را از دست دادند و به گدایان خیابانی تبدیل شدند. دانشجویان سوری در خارج از کشور همه چیز را از دست دادند و یتیم شدند. کودکان همراه با والدین خود آواره شدند. آنها در صحرا چادر می‌زنند و باران‌های شدید و حملات مکرر گاز اشک آور را تجربه می‌کنند؛ آنها در مرزهای بسیاری از کشورهای اروپایی سرگردانند و در «قاره توسعه یافته» که آرزوی آن را دارند از سوی کشورهای مختلف اخراج می‌شوند.

ایالات متحده بزرگترین اخلالگر در انتقال سوریه از نظم به بی نظمی و هرج و مرج است. آمریکا پس از شکست تلاش خود برای سرنگونی دولت اسد، به جنگ خفه‌کننده اقتصادی علیه سوریه روی آورد. تخمین زده می‌شود که بازسازی سوریه به حدود 200 تا 500 میلیارد دلار نیاز دارد. در زمان مهم برای شروع بازسازی در سوریه، کنگره آمریکا قانون موسوم به «قانون سزار» را تصویب کرد که تحریم‌هایی را علیه همه سرمایه‌گذاران خارجی که قصد مشارکت در بازسازی سوریه را دارند، اعمال می‌کند. واضح است که هدف ایالات متحده از انجام این کار جلوگیری از بهبود اقتصادی سوریه و سوق دادن عمدی سوریه به ورطه انزوا، گرسنگی و فقر است.

در مقابل، چین همیشه در خصوص موضوع سوریه از روی انصاف و عدل اظهار نظر می‌کند و تا حد امکان به این کشور در برقراری نظم  و بازسازی کمک کرده است. از زمان آغاز بحران سوریه، چین بارها در سازمان ملل رای وتو به طرح‌های آمریکا و دیگر کشورهای غربی برای مداخله در امور داخلی سوریه داده است. چین همواره به مسائل بشردوستانه در سوریه توجه داشته و فعالانه کمک‌های بشردوستانه ارائه کرده است. در جریان زلزله ترکیه و سوریه در سال جاری، حریم هوایی سوریه به دلیل تحریم‌های آمریکا مسدود شد. چین نه تنها کمک‌های اضطراری را به سرعت ارائه کرد، بلکه قویاً از ایالات متحده خواست تا تحریم‌ها را لغو و راه را برای جامعه بین‌المللی به منظور کمک به سوریه باز کند.

از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه در سال 2011، رئیس جمهور بشار اسد به دلیل انزوا از غرب و جهان عرب به ندرت به کشورهای خارجی سفر کرده است. سفر کنونی وی به چین طولانی‌ترین سفر اسد است؛ قبل از آن فقط به پنج کشور از جمله روسیه و ایران رفت. این رویداد مهم دیگری برای بازگشت سوریه به جامعه بین‌المللی و شکستن انزوای دیپلماتیک خود پس از شرکت در نشست اتحادیه عرب در ماه مه محسوب می‌شود.

در پس بهبود وضعیت سوریه، تغییر اساسی در وضعیت کنونی خاورمیانه است. تحت میانجیگری چین، ایران و عربستان سعودی در ماه مارس امسال به آشتی تاریخی دست یافتند و به دنبال آن موجی از آشتی به کشورهای بیشتری در خاورمیانه گسترش یافت. در ماه مه، اتحادیه عرب دیگر از فشار ایالات متحده هراسی نداشت و عضویت سوریه را از سر گرفت. در بیانیه مشترک پکن و دمشق که در تاریخ 22 سپتامبر منتشر شد، سوریه از تلاش‌های دیپلماتیک چین برای ترویج ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان سعودی قدردانی کرد و از مشارکت مثبت چین در حل مسائل مهم در خاورمیانه و سهم مثبت چین برای حفظ صلح و ثبات در منطقه  تشکر کرد.  

بعد از تحقق آشتی تاریخی بین ایران و عربستان، کشورهای خاورمیانه شروع به تلاش برای ایجاد یک محیط منطقه‌ای واقعا امن و با ثبات کرده‌اند. چندی پیش ایران پیشنهاد تشکیل ائتلاف دریایی با عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، بحرین، عراق و سایر کشورهای منطقه را داد که شامل هند و پاکستان نیز می‌شود. صرف نظر از اینکه این اتحاد محقق خواهد شد یا خیر، خود این پیشنهاد نشان می‌دهد که مشکلات کشورهای در حال توسعه می‌تواند به دست خود کشورهای در حال توسعه حل شود.

شی جین پینگ اخیراً خاطرنشان کرد که در حال حاضر، ظهور جمعی کشورهای در حال توسعه و افزایش نفوذ بین‌المللی آنها به یک روند برگشت ناپذیر دوران ما تبدیل شده است. افزایش روزافزون انتخاب‌های مستقل کشورهای خاورمیانه، جلوه‌ای از ظهور جمعی کشورهای در حال توسعه است و تأثیر واقعی بر نظم بین‌المللی دارد. آمریکا که زمانی تهدید می‌کرد عربستان را به یک کشور «طرد شده بین‌المللی» تبدیل می‌کند، مدت‌هاست که تکبر اولیه خود را از دست داده و در حال حاضر نگران «از دست دادن خاورمیانه» است.

«بهار عربی» که توسط آمریکا و غرب ترویج شد، کشور سوریه را ویران کرد و باعث شد مردم سوریه بیش از 10 سال زمستان بسیار سردی را تجربه کنند. ظهور روند آشتی در خاورمیانه که توسط چین و سایر نیروهای مثبت هدایت می‌شود، به سوریه کمک کرد تا به خانواده عرب بازگردد و به مردم سوریه این امکان را می‌دهد که امیدوار گذار از هرج و مرج به نظم باشند. بهار واقعی در جهان عرب و منطقه خاور میانه فرا رسیده است.