نکات ایمنی پیش، هنگام و پس از زلزله که باید بدانید

کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند لرزه خیز آلپ-هیمالیا و قرارگیری در محل تصادف ورقه‌های اوراسیا و عربستان  از نظر زمین شناسی فعال است. حدود ۸ درصد از زمین لرزه‌های دنیا و حدود ۱۷ درصد از زلزله‌های بزرگ دنیا در فلات ایران رخ می‌دهد.

بیشتر زمین لرزه‌ها در کمربند‌های زاگرس، البرز، و یا در راستای گسل‌های مهم ایران مثل گسل تهران شامل البرز، مشا، ایوانکی، کهریزک، پیشوا همچنین گسل شمال تبریز، گسل اصلی جوان زاگرس که از کنار شهر مریوان و شهر بروجرد عبور می‌کند، گسل غربی فروافتادگی دریاچه ارومیه، گسل بافران که در جنوب شهر نایین، گسل هیرمند در نزدیکی شهر زاهدان، گسل مکران که از نزدیکی شهر‌های جاسک و چابهار عبور می‌کند و گسل ساحلی بندرعباس رخ می‌دهد.

همانظور که گفته شد کشور ما به دلیل قرار گیری در کمربند زلزله خیز سالانه زلزله‌های کوچک و بزرگی را تجربه می‌کند. بزرگترین زلزله‌ی تاریخ ایران زلزله طبس بوده که با شدت ۷/۸ ریشتر در ساعت ۱۹:۳۶ روز ۲۵ شهریور سال ۱۳۵۷، شهر طبس و روستا‌های مجاور آن اتفاق افتاد و آن را ویران کرد. این زمین لرزه قدرتمندترین زلزله‌ای است که تا به حال در تاریخ ایران ثبت شده است. کشته‌های این زلزله بین ۱۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ نفر اعلام شدند و این در حالی است که به علت شدت تخریب ساختمان‌ها و شدت بالای زلزله بسیاری از اجساد پیدا نشدند. از دیگر زلزله‌های نسبتا بزرگ ایران در دهه‌های گذشته می‌توان به زلزله‌های رودبار که با عنوان پرتلفات‌ترین زلزله‌ی کشور یاد می‌شود و زلزله بم اشاره کرد.‌

می‌دانیم که وقوع زلزله قابل پیش بینی و قطعی نیست، اما باید برای پیشگیری از آن هیشه آماده بود، شنیده می‌شود هنگام زلزله‌های کوچک بخشی از تلفات کسانی هستند که هنگام فرار دچار آسیب شده یا در اثر استرس و حمله قلبی دچار حادثه می‌شوند. پس باید دانست قدم اول آمادگی در برابر چنین حادثه‌ای حفظ آرامش و قرارگیری درست در محیط و مدیریت آن است. آموزش‌های پیش از حادثه اگر اصولی و درست در مدارس و مراکز آموزشی به افراد یاد داده شود به حفط آرامش و مدیریت محیط منجر می‌شود.

پیش از زلزله

داشتن کیف امداد و زلزله در هر خانه‌ای ضروری است. جعبه کمک‌های اولیه، مجموعه ایست که شامل امکانات اورژانسی مثل باند، آسپیرین و محلول بتادین است. در صورتی که کاربر کیف به اصول دیگر نیز آشنا باشد می‌تواند امکانات پیشرفته‌تر مانند وسایل بخیه و دارو‌های دیگر را نیز به آن اضافه کند. می‌توان این وسایل در یک کیسه نایلونی شفاف قرار دارد تا ضمن اینکه از مجاورت با هوا محافظت می‌شوند وسایل داخل آن را دید. البته علاوه بر باند و گاز و چسب و چند قلم دارو می‌توان مواردی همچون حشره کش، کرم ضد آفتاب، کرم لب ضد آفتاب، لباس‌های اضافی، که به فصل و شرایط آب و هوایی بستگی دارد اضافه کرد. در هوای زمستای بهتر است لباس‌های گرم وکیسه خواب و پتوی نجات همراه داشت که از موارد کمک کننده در سرما است.

شناختن مکان‌های امن

اگر هنگام وقوع زلزله در خانه بودید از پنجره‌ها و شیشه‌ها فاصله بگیرید و برای خروج به سمت راه پله‌ها فرار نکرده و به هیچ وجه از آسانسور استفاده نکنید.

چنانچه در خودرو بودید، از معابر روگذر، پل‌ها و چراغ‌های عابر به دور بمانید.

اگر در رخت خواب متوجه زلزله شدید، همان جا بمانید و با بالشت از سر و گردن خود محافظت کنید.

نکته‌ی مهمی که کمتر به آن توجه می‌شود، قطع کردن خطوط آب، برق و گاز در صورت آسیب دیدگی است چرا که سبب بروز مشکلات عدیده‌ای مثل آتش سوزی یا گاز گرفتگی می‌شود.

ایمن سازی محیط منزل و پرهیز ازساخت و ساز در مناطقی که مستعد وقوع زلزله بوده یا روی گسل‌ها قرار دارند از اقدامات مهم پیشگیری است. بهتر است خانه خود را از نظر آسیب‌پذیری زلزله بررسی کنید.

خوب است وسایل سنگین که هنگام زلزله امکان سقوط دارند از جمله کتاب‌ها و گلدان‌های آویز و لوستر‌ها را با وسایل ممکن در جای خود محکم کنید و اشیاء بزرگ و سنگین را در قفسه‌های پایین‌تر قرار داده و قفسه‌ها را با روش ایمنی به دیوار‌ها محکم کنید.

اجسام سنگین و وسایل خانگی بلند مانند یخچال، کمد، کتابخانه از اشیاء خطرناک به حساب می‌آیند. آن‌ها را در جای خود استوارکرده و اگر قابل ایمنی شدن نیستند به یاد داشته باشید هنگام وقوع زلزله از آن‌ها فاصله بگیرید.

در خانه سازی یا تعمیر بنا‌های قدیمی از آیین نامه‌های ساختمانی به منظور کاهش خطرات زلزله پیروی کرده و از خانه خود نقشه‌ای تهیه کنید که در آن اماکن امن، خطرناک، راه‌های خروجی و محل قرارگیری شیر اصلی آب و کنتور برق و گاز مشخص شده باشد.

آمادگی بعد از زلزله

آمادگی هنگام پس لرزه‌ها مهم و ضروری است، چون وقتی زلزله رخ می‌دهد مدتی زمان می‌برد تا از پیش یا پس لرزه بودن آن اطمینان جست و آمادگی برای بحران پیدا کرد. بعد از وقوع زلزله همواره آمادگی و هوشیاری لازم برای مواجهه با شرایط خطر را داشته باشید و اخبار را دنبال کرده و نسبت به توصیه‌ها و اطلاعیه‌های عمومی که مخابره می‌شود توجه لازم را به کار گیرید.

اگر در آوار گیر افتادید این نکات را به خاطر داشته باشد

بار‌ها در عملیات‌های نجات پس از زلزله مشاهده شده که فرد پس گذشت مدتی در زیر آوار، زنده مانده و با حفط خونسردی و آرامش توانسته خود را با شرایط سخت تطبیق دهد پس هرگز نباید در چنین شرایطی روحیه را باخت و ضروریست منتطر کمک‌های لازم برای نجات بود.

با از دست دادن آرامش و فریاد زدن انرژی بدن خیلی زود تحلیل خواهد رفت. پس بهتر است خود را آرام و باانرژی نگه داشته و موقعیت خود را رصد کنید. سعی کنید از محیط خود آگاهی یابید و شرایط خود و اطرافیان را برای اطلاع از آسب دیدگی جسمی بررسی کنید. در صورت داشتن خونریزی جلوی آن را بگیرید. مثلا با تکه‌ای از لباس‌تان زخم را ببندید.

در برابر گرد و غبار خود را حفظ کرده و چنانچه خاک وغبار دهان و صورت‌تان را آزار می‌دهد و یا تنفس را دچار اختلال می‌کند تلاش کنید با پارچه‌ای مثل لباس راه ورودی نفس را حفظ کنید.

اگر آسیب جدی ندیده‌اید می‌توانید راه خروج را یافته و برای نجات خود در صورت بررسی محیط اقدام کنید.

چنانچه در زلزله آسیب ندیدید، می‌توانید به کمک همسایه‌ها و اطرافیان رفته و با گروه‌های نجات همکاری کنید.