بازخوانی حوادث مرگبار روی ریل قطار/ کسی هم استعفا کرد؟

۲۱ کشته آخرین آماری است که از فاجعه در قطار یزد-مشهد اعلام شده است. این بار نیز مانند اکثر سوانح مرگبار خطای انسانی به عنوان عامل اصلی حادثه شناخته شده است. معمولاً در تصادفات جاده‌ای، سوانح هوایی، حوادث ریلی و رخدادهای دیگری از این دست خطای انسانی به عنوان دلیل سانحه اعلام می‌شود حال آنکه برخی کارشناسان بر این باور هستند که احتمال خطای انسانی همیشه و در هر شرایطی قابل تصور است و به همین دلیل باید با ابزار، فناوری و مدیریت درست امکان خطای انسانی را کاهش داد و یا تمهیدی اندیشید که در صورت خطا کردن انسان، از وقوع حادثه تلخ پیشگیری شود. خروج مرگبار قطار مسافری از خط نخستین حادثه ریلی در ایران نیست و پیش از این شاهد حوادثی اینچنینی بوده‌ایم.

روز ۲۹ بهمن سال ۱۳۸۲ انفجار قطار نیشابور بزرگ‌ترین سانحه ریلی ایران را رقم زد؛ حادثه‌ای با ۳۵۰ کشته و ۴۶۰ زخمی. 

در این حادثه شدت انفجار به حدی بود که چندین روستا بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شدند و دو روستای کریم‌آباد و هاشم‌آباد دهنو در نیشابور دچار ۹۰ تا ۱۰۰ درصد خسارت شدند.

این حادثه وقتی رقم خورد که واگن‌های متوقف‌شده و بدون لوکوموتیو از ایستگاه ابومسلم- سه ایستگاه قبل از ایستگاه نیشابور- به‌طور ناخواسته فرار کرده و به روی ریل به سمت مشهد به حرکت درآمدند و پس از مسافتی با قطار باربری دیگری که حامل گوگرد بود در ایستگاه خیام- یک ایستگاه قبل از نیشابور- در محل روستای دهنو هاشم‌آباد برخورد کردند.

در حادثه‌ای دیگر قطار مسافربری تهران-مشهد در روز ۱۵ خرداد سال ۹۳ در ایستگاه امروان از خط خارج شد که در پی این حادثه یک نفر کشته و ۳۱ نفر زخمی شدند. به دنبال این اتفاق مدیر کل راه‌آهن شاهرود استعفا کرد و یکی از معدود استعفای مسئولان در ایران به دلیل پذیرش تقصیر را رقم زد. پس از آن سه مدیر دیگر راه‌آهن نیز برکنار شدند.

در تمام این سال‌ها هر از گاهی شاهد اتفاقاتی در سیستم حمل و نقل ریلی بوده‌ایم، حوادثی که معمولاً یا کشته نداشته یا آمار آن پایین بوده است. در یک سال گذشته نیز چندین حادثه مشابه رخ داده است.

روز نهم بهمن سال گذشته یک دستگاه وانت در ورامین قصد داشت از ریل عبور کند که ناگهان متوقف شد. پس از آن قطار از راه رسید، با وانت تصادف کرد و از ریل خارج شد. این حادثه ۶ زخمی بر جای گذاشت، ریل خیلی زود باز شد و ماجرا به فراموشی سپرده شد اما هرگز این موضوع مورد بررسی قرار نگرفت که چگونه می‌توان از حضور موانع مختلف از جمله وسایل نقلیه، جرثقیل و... در مسیر قطارها جلوگیری کرد و برای آنها مانع ایجاد کرد تا در آینده حادثه‌ای نظیر سانحه طبس رخ ندهد، به ویژه آنکه چند ماه قبل از این واقعه باز هم در همان ورامین یک پراید روی ریل متوقف شده بود که قطار با آن تصادف کرد. دو سرنشین پراید به طرز معجزه‌آسایی زنده ماندند و فقط زخمی شدند. چند سال قبل در سال ۸۱ نیز در همان حوالی یک خودرو روی ریل متوقف شده و در پی برخورد قطار تمام سرنشینان سواری جان‌شان را از دست داده بودند. 

روز ۲۰ بهمن سال گذشته نیز یک قطار مسافربری از تهران به ارومیه می‌رفت که دیزل آن از خط خارج شد. در این حادثه هیچ‌یک از ۱۱۵ مسافر قطار آسیب ندیدند، اما نکته مهم تشخیص دلایل این اتفاق و اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه است تا حادثه‌ای مشابه در نقطه‌ای دیگر به فاجعه منجر نشود.

همین امسال در روز ۲۲ فروردین باز هم یک قطار مسافربری از ریل خارج شد. این بار اتفاق در مسیر زاهدان-تهران رخ داد و البته تلفات نداشت. آخرین مورد حادثه ریلی نیز مربوط به خروج قطار تهران-زاهدان از ریل در روز ۱۳ اردیبهشت است که به دلیل توفان شن به وقوع پیوست و خوشبختانه کسی جان خود را از دست نداد.