تمام ماجرای سرقت از موزه همدان

ماجرای سرقت از موزه بوعلی همدان به پاییز گذشته برمی‌گردد، حوالی مهرماه سال ۱۴۰۰، اما مسؤولان میراث فرهنگی استان همدان خبر دزدی را در اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ اعلام می‌کنند؛ مدتی بعد از دستگیری سارق در فروردین‌ماه. علی مالمیر ـ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان ـ ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ ـ ماجرای سرقت از موزه بوعلی همدان را این طور روایت کرده است: «در پاییز سال گذشته (۱۴۰۰) غفلتی از سوی همکاران در حین پلمب اتفاق افتاده بود که متأسفانه یکی از کارکنان اداره، اشیاء بدلی را جابجا کرده بود که از حفاری‌های غیرمجاز به دست آمده بود. خوشبختانه با هوشیاری یگان حفاظت و همکاران حراست، این فرد خاطی دستگیر و به مقامات قضایی تحویل داده شد.»

او علت تأخیر در اعلام خبر سرقت از موزه بوعلی را که حدود هفت ماه طول کشید، به حساس بودن پرونده ربط داده و گفته بود که چنین پرونده‌هایی از حساسیت‌هایی برخوردار است و بدون نظر نهادهای امنیتی و قضایی و پلیسی نمی‌توان چنین خبری را منتشر کرد. به دلیل این که این احتمال وجود دارد که فرد خاطی همدست یا همدستانی داشته باشد یا این که برای سرقت برنامه یا طراحی خاصی انجام داده باشد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان دو هفته پس از آن اظهارات (۲۷ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱) در جمع خبرنگاران، بار دیگر به موضوع آن سرقت پرداخته و به جزئیات بیشتری اشاره کرد: «مخزن اشیاء تاریخی در محوطه آرامگاه بوعلی که محل نگهداری اشیاء و آثار تاریخی دوره‌های مختلف است در فرصت تعطیلات کرونایی به سرقت رفته بود. سارق مخزن موزه آرامگاه بوعلی را شناسایی کرده‌اند و اشیا مسروقه به مخزن بازگردانده شده است. اشیاء به سرقت رفته، بدلی بوده و برای سارق پرونده قضایی تشکیل شده است.»

مسؤولان میراث فرهنگی استان همدان اطمینان داده بودند که این پرونده بدون اغماض پیگیری شود، گفته بودند سارق را به مقام‌های قضایی تحویل داده‌اند، اما سارق چگونه از تهران سردرآورده و آزادانه در خیابان‌ها می‌چرخیده است؟

ماموران کلانتری مهرآباد، صبح روز دوشنبه سوم مردادماه درحال گشت‌زنی در محدوده استحفاظی خود بودند که متوجه مردی با کوله‌پشتی مشکی می‌شوند که کنار یک خودروی پارک شده ایستاده بود و به محض مشاهده ماموران، سراسیمه محل را ترک می‌کند، او بعد از تعقیب و گریز دستگیر می‌شود. پلیس از داخل کوله پشتی متهم، ۱۳ قطعه شئ ظاهرا تاریخی را کشف می‌کند. رئیس پلیس پیشگیری تهران بزرگ گفته که متهم در تحقیقات اولیه به جرم خود مبنی بر سرقت آثار تاریخی از موزه اعتراف کرد و در این‌باره گفته که قصد فروش این آثار را در شهر تهران داشته است.

در گزارش اولیه پلیس، اشاره‌ای به موزه همدان نشده بود، مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به این خاطر گفت که گزارشی از سرقت موزه‌ها نداشتیم، اما اشاره کرد که سال گذشته موزه‌ای در همدان سرقت شده بود.

 پس از گزارش پلیس، علی مالمیر ـ مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان ـ تایید کرد که فرد دستگیرشده در تهران همان سارق موزه بوعلی است. او گفت که پرونده این سرقت در حال رسیدگی بوده، اما سارق در فرآیند بررسی پرونده، با قید وثیقه آزاد شده است.

پس از این اظهارات، رییس پلیس پیشگیری تهران بزرگ جزئیات بیشتری را از اعترافات سارق دستگیرشدۀ موزه همدان، تشریح کرد: متهم حدود ۵۰ سال سن دارد و در جواب به این سوال که به چه علت و از کجا این آثار تاریخی را سرقت کرده گفته که مدتی در یکی از موزه‌های همدان مشغول کار و کارمند موزه بوده است. او مدعی شده که در این مدت خدماتی اعم از خرید و کرایه لوازم به این موزه ارائه کرده است و موزه موصوف مبلغی در حدود ۳۰۰ میلیون تومان به وی بدهکار بوده، اما مسؤولان موزه توجهی به تقاضای او نداشته و از پرداخت این مبلغ خودداری کردند و او هم تصمیم به سرقت از این موزه گرفته است.

در بخشی از اعترافاتی که به سارق نسبت داده شده، انگیزه دزدی اینطور روایت شده است: «من ۱۸ سال در موزه همدان شاغل بودم و حدود چهار سالی می‌شد که میراث فرهنگی حقوقی در قبال انجام کارهای صدابرداری نمی داد، با وجود این‌که وسایل را با هزینه شخصی خودم کرایه می‌کردم. کسی به خواهش و التماس‌های من که می‌گفتم حقوقم را بدهید، توجهی نکرد...»

در گزارش پلیس اشاره شده که کارشناسان قدمت ۱۳ شئ همراهِ سارق را به دوره ایلامیان نسبت داده‌اند. پلیس در توضیحاتی که ویدئوی آن نیز منتشر شده است، به این نکته اشاره می‌کند که سارق اعتراف کرده جای این اشیاء را با آثار بدلی در موزه پر کرده‌اند و اصل اموال در اختیار او است.

این درحالی است که علی مالمیر ، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان ـ پیش‌تر تاکید کرده بود «سرقت از موزه بوعلی همدان «ناکام» بوده و سارق «اشیاء بدلی» را که در حفاری‌های غیرمجاز به‌دست آمده، به سرقت برده است». او حالا پس از گزارش‌های جدید پلیس درباره اشیاء ضبط‌شده از سارق، گفته است: «اینکه اشیاء مربوط به چه دوره‌ای و کجاست، سوالاتی است که نیاز به بررسی دارد و ما هم‌اکنون اطلاع دقیقی در این زمینه نداریم و به محض مشخص شدن جزئیات موارد اطلاع‌رسانی خواهد شد.» حتی مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم که گفته بود «فهرست اشیاء به سرقت رفته موزۀ همدان و تصاویر آن به پلیس اینترپل مخابره شد» نیز در اصالت اشیائی که پلیس همراه این سارق کشف کرده، تردید وارد کرده و گفته که باید اصالت این اشیاء توسط کارشناسان ما بررسی شود.

سوای این پرسش که چرا سارق درحالی‌که بررسی پرونده قضایی آن هنوز ادامه دارد، توانسته با قید وثیقه آزاد و از محل وقوع جرم خارج شود؟ مساله قابل بحث دیگر، ایجاد تردید در اصالت اشیائی است که در موزه جایگزین اموال مسروقه شده است، اگر آنچنان که مسؤولان میراث فرهنگی همدان گفته‌اند، سارق اشیاء بدلی را از موزه دزیده، چرا پلیس با استناد به نظر کارشناسان، قدمت تاریخی این آثار را به دوره ایلامی نسبت داده و به اعترافات سارق ارجاع داده که اشیاء داخل موزه را بدلی عنوان کرده است؟ البته مسؤولان میراث فرهنگی همدان در توجیه این مساله گفته‌اند: «سارق در حوزه فعالیت غیرمجاز در خرید و فروش اشیاء تاریخی دست داشته و دارد.»

مساله قابل تأمل دیگر در این ماجرا، تعجب پلیس از سطح ایمنی موزه، شیوه نگهداری آثار در مخازن و سرقتی است که توسط کارمند موزه اتفاق افتاده است؛ در فیلم منتشر شده از توقیف آثار کشف‌شده، پلیس می‌گوید: در یک بانک وقتی می‌خواهند دو میلیارد تومان را جابه‌جا کنند یک ماشین با سه مامورِ مسلح، همراه می‌شود، این اموال که میراث فرهنگی و هویت تاریخی است، بیشتر از آن پول باید مراقبش باشند.