«فلکه ضد» در مشهد و حکایت حمله متفقین!

میدان پانزده خرداد مشهد، نخستین میدانی است که مسافران هنگام حرکت از پایانه اتوبوسرانی شهر به سمت حرم مطهر، از آن می‌گذرند. این میدان در میان مردم مشهد، به «فلکه ضدّ» مشهور است.

در مشهد، به جای کلمه میدان از واژه «فلکه» استفاده می‌کنند؛ بنابراین، مقصود از «فلکه ضدّ» همان «میدان ضدّ» است؛ اما وجه تسمیه این میدان چیست و چرا آن را با این واژه عجیب و غیرمتعارف نام گذاری کرده‌اند؟

واقعیت آن است که در حدود سال 1315 خورشیدی، در این میدان یک ضدهوایی نصب شد تا به اصطلاح در حکم پدافند هوایی شهر و البته لشکر خراسان باشد. در آن زمان، به این میدان، «فلکه ضدطیاره» می‌گفتند. به تدریج، واژه طیاره از انتهای این ترکیب افتاد و فقط کلمه «ضد» باقی ماند و شد : «فلکه ضد».

هر چند که بعد از شهریور 1320، ضدهوایی از میدان مذکور که در آن زمان، خارج از شهر قرار داشت، برچیده شد؛ اما نام «ضد» در اذهان عمومی ماند و ماندگار شد. اما این «فلکه ضد» در تاریخ معاصر مشهد شاهد واقعه‌ای تلخ و در عین حال، مضحک بوده است.

هنگامی که هواپیماهای شوروی بر فراز شهر مشهد به پرواز درآمدند، ضدهوایی یاد شده شروع به شلیک کرد؛ متصدی نظامی این کار، چون قبلاً هیچ وقت اجازه تمرین و شلیک پیدا نکرده بود، تا بیاید و شلیک کردن یاد بگیرد، گلوله‌هایش تمام شد و تازه کاشف به عمل آمد که لشکر شرق، حدود 100 گلوله ضدهوایی بیشتر نداشته است! نتیجه این وضعیت هم کاملاً معلوم بود؛ وقتی تعداد گلوله‌های ضدهوایی از هواپیماهای مهاجم کمتر باشد، دیگر باید فاتحه پدافند هوایی را خواند! دلیل این کاستی آن بود که رضاشاه عادت داشت همه مهمات و ادوات را به دو لشکر تهران اختصاص دهد و توجه چندانی به لشکرهای دیگر نداشته‌باشد؛ هرچند آن دو لشکر هم، مقابل هجوم بیگانگان، عملاً هیچ کاری انجام ندادند!

منبع: خراسان

24