دانشگاه آزاد اسلامی 37 ساله شد؛
آشتی دانشگاه با جامعه
دانشگاه آزاد اسلامی امروز درحالی 37 ساله می‌شود که شعار خود را جایگاه مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها قرار داده است؛ شعاری‌که برنامه‌های مهمی نیز برای آن تدارک دیده است.
حرف از تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی است؛ دانشگاهی که پس از گذراندن چند دهه، حالا مسئولیت اجتماعی را به دوش می‌کشد.
چهار سال از انقلاب اسلامی و دو سال از انقلاب فرهنگی گذشته بود که فکر تاسیس چنین دانشگاهی مطرح شد؛ همان روزهایی که خیل عظیمی از داوطلبان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر، پشت درهای دانشگاه صف کشیده بودند و البته امیدی هم برای باز شدن این درها نداشتند. در همان زمان، زمزمه‌ای میان نیروهای انقلاب برای حل این موضوع شکل می‌گیرد تا با تاسیس یک دانشگاه غیردولتی که از بودجه دولتی هم ارتزاق نمی‌کند این مشکل حل شود. دانشگاه آزاد اسلامی می‌توانست کورسوی امیدی برای این داوطلبان باشد تا در دانشگاهی تحصیل کنند که متعلق به خودشان است. کورسویی که بعد از چند سال به امید اول تمام داوطلبان بدل شد.
وقتی طرح ایجاد دانشگاه آزاد اسلامی از سوی مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نزد حضرت امام(ره) مطرح شد، ایشان از آن استقبال کرده و مبلغ یک میلیون تومان به دانشگاه آزاد اسلامی اختصاص دادند. امام خمینی (ره) در نشستی که مسئولان دانشگاه و آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی با ایشان داشتند درخصوص دانشگاه آزاد اسلامی فرمودند:«من امیدوارم که ان‌شاءالله شما آقایان و سایرین کمک کنید تا این دانشگاهی که به پیشنهاد آقای هاشمی تاسیس شد و پیشنهاد خوبی بود، فعالیتش زیاد شده و در همه جا توسعه پیدا کند.» درنهایت دانشگاه آزاد اسلامی با ساختمانی کوچک تاسیس شد. 27 خرداد 1361 هم به‌طور رسمی تاسیس و آذرماه همان سال هم اساسنامه دانشگاه نوشته شد که براساس آن دانشگاه موسسه عام‌المنفعه‌ای معرفی شد که همه هزینه‌های آن صرف امور مربوط به دانشگاه می‌شود. اواخر همان سال هم آماده پذیرش دانشجو شد.
دانشگاه آزاد اسلامی 38درصد بار آموزش عالی ایران را بدون پول نفت و با تکیه به مردم، بر دوش می‌کشد و با 23هزار و 900 استاد تمام‌وقت، 30درصد از اساتید کشور را به خود اختصاص داده است تا شاخص‌های کیفی این دانشگاه را بهبود ببخشد.
دیگر امروز کسی حرف از کمبود امکانات در این دانشگاه نمی‌زند؛ این دانشگاه دارای 17 هزار هکتار زمین و بیش از 25 میلیون مترمربع ساختمان، 523 واحد، مرکز و آموزشکده و 704 مدرسه است و برخی واحدهای آن مثل علوم‌وتحقیقات، اصفهان (خوراسگان)، تهران مرکزی و تهران‌جنوب از لحاظ امکانات، زیرساخت‌ها، تجهیزات و اساتید در بهترین سطح کیفی است. حالا دیگر حرف‌هایی که این دانشگاه در بحث تجاری‌سازی دارد نقد حوزه پژوهش این دانشگاه را دشوار کرده است. آن‌طور که مسئولان دانشگاه اعلام کرده‌اند بیش از 40 هزار زمینه پژوهشی در قالب طرح پایش احصا شده و بیش از 10 هزار زمینه پژوهشی در سامانه پایش بارگذاری شده است.
دیگر کسی حرف از عدم‌تمایل تحصیل دانشجویان خارجی در دانشگاه آزاد اسلامی نمی‌زند، زیرا بیش از 11 هزار دانشجوی غیرایرانی که برابر با نیمی از دانشجویان غیرایرانی کشور است در آن تحصیل می‌کنند. دانشگاه آزاد اسلامی در این 37 سال فرازونشیب‌های بسیاری را سپری کرده است، اما امروز بیش از حدود یک‌میلیون و 320 هزار نفر را در همه مقاطع از کاردانی تا دکتری تخصصی تربیت کرده و توانسته 6 میلیون فارغ‌التحصیل داشته باشد و به اذعان بسیاری از چهره‌های سیاسی و علمی کشور، رسیدن به چشم‌انداز ایران 1404 را هموارتر کرده است.
دانشگاه آزاد اسلامی در دوره توسعه کیفی و مهارت‌محوری
دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدا با هدف «آموزش» بنا نهاده شد ولی پس از گذراندن چند سال در دهه چهارم فعالیتش تلاش کرد به سمت کارآفرینی حرکت کند. اکثر دانشگاه‌های دنیا «آموزش» و «کارآفرینی» را همزمان پیش می‌برند، بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی هم برنامه‌های خود را برای رسیدن به این مهم پایه‌گذاری کرد. اگر دوره اول دانشگاه آزاد اسلامی را «دوره تاسیس و ایجاد»، دوره دوم را «دوره تثبیت» و دوره سوم را دوره «گسترش» بدانیم، بی‌شک بزرگ‌ترین دانشگاه حضوری جهان حالا بر قله کیفیت و به دنبال آن مهارت‌محوری ایستاده است. مسئولان این دانشگاه در دوره جدید مدیریتی خود علاوه‌بر اینکه ارتقای کیفی را مدنظر قرار داده و تلاش دارند کیفیت آموزش را دنبال کنند، چند کلیدواژه را نیز تعریف کرده‌اند. «مهارت‌محوری» یکی از این کلیدواژه‌هاست. دانشگاه آزاد اسلامی تلاش دارد در 37 سالگی خود دانشجویانش را به‌گونه‌ای تربیت کند تا بعد از فارغ‌التحصیلی جذب بازار کار شوند. بنابراین موضوع «مهارت‌محوری» در دانشگاه‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های مسئولان این دانشگاه شده است تا فرد پس از فارغ‌التحصیلی، از طریق مهارتی که در طول دوران تحصیل خود آموخته است، شغلی مناسب برای خود ایجاد کند.
مسئولیت اجتماعی دانشگاه
مدیران این دانشگاه برای سی‌وهفتمین سالگرد تاسیس این دانشگاه نامی را انتخاب کرده‌اند که نشان می‌دهد بر نقش تاثیرگذار دانشگاه در جامعه باور دارند. «مسئولیت اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی» یکی دیگر از کلید‌واژه‌هایی است که طی ماه‌های اخیر هم مسئولان این دانشگاه در سخنرانی‌های خود بارها از آن سخن گفته و تاکید کرده‌اند که دانشگاه آزاد اسلامی به دلیل ارتباط گسترده در سطح عمومی جامعه، می‌تواند بسترهای لازم را برای توسعه نظام مسئولیت مدنی فراهم کند. آنها می‌گویند از آنجا که دانشگاه از ظرفیت و توانمندی‌‌های ارزنده‌ای اعم از نیروهای متخصص و متبحر، امکانات و تجهیزات به‌روز برخوردار است می‌تواند به توسعه مرزهای دانش کمک کند و به دلیل ارتباط گسترده این دانشگاه در سطح عمومی جامعه، بسترهای لازم را برای توسعه نظام مسئولیت مدنی فراهم کند. این مسئولیت اجتماعی را در تاسیس چند دانشگاه مثل دانشگاه فرشتگان برای ناشنوایان، دانشگاه استاد فرشچیان و اقداماتی که در سیل اخیر برای سیل‌زدگان انجام داد، شاهد بودیم.
دانشگاهی خاص
آذر سال گذشته بود که یک واحد دانشگاهی ویژه معلولان با عنوان «واحد بین‌المللی فرشتگان» با محوریت ناشنوایان در دانشگاه آزاد اسلامی تاسیس شد. دانشگاهی که قرار است مهرماه امسال کار خود را رسما آغاز کند. دانشگاه استان دفرشچیان هم از جمله همین دانشگاه‌هاست که سی‌ام مهر ماه سال گذشته راه‌اندازی شد و مسئولیت تربیت ھنرمند خلاق، مولف و حکیم را برعهده گرفت.
طرح پایش
یکی دیگر از کلید واژه‌هایی که در دوره جدید از سوی مسئولان دانشگاه مطرح شد طرح پایش بود. طرح پایش آزاد (پژوھش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای)، سامانه یکپارچه‌ای است که قرار است تمام پروپوزال‌ھای دانشگاه آزاد اسلامی در آن ارائه و موضوعات پژوھشی که اولویت‌ھای کشور است، به اساتید و دانشجویان معرفی شود؛ طرحی که 50 چالش کشور را دربر می‌گیرد و 944 برنامه پژوھشی و ھشت برنامه علمی برای آن در نظر گرفته شده است. این طرح کمک می‌کند تا پایان‌نامه‌های دانشجویان از پراکندگی خارج شده و بر نیازهای مختلف جامعه اعم از صنعتی، مسائل روزمره، اجتماعی و... متمرکز شود.
نسبت استاد به دانشجو 1 به 44
یکی از چالش‌های اصلی در دانشگاه‌های ایران، نسبت استاد به دانشجو است؛ نسبتی که فاصله بالایی با معیار‌های جهانی دارد. اما دانشگاه آزاد اسلامی تلاش کرده است تا در دوره مدیریت جدیدش این فاصله را کم کند. هرچند این عدد هنوز به استاندارد جهانی نرسیده است اما گزارش‌هایی که از سوی مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در دوره جدید در این باره ارائه می‌شود، نشان می‌دهد مسئولان تلاش کردند این نسبت را بهبود بخشیده و تغییراتی در کیفیت آموزشی و نسبت استاد به دانشجو در این دانشگاه ایجاد کنند.
در حال حاضر 75 هزار استاد در مقابل حدود پنج‌میلیون دانشجو قرار دارند که نشان می‌دهد نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه‌های کل کشور یک به 66 است؛ در این میان اما دانشگاه آزاد اسلامی اوضاع بهتری نسبت به سایر دانشگاه‌ها دارد و تا حدود زیادی توانسته است فاصله ایران را با استانداردهای جهانی تقلیل دهد. دانشگاه آزاد اسلامی دارای 440 شعبه در سراسر کشور است که 30 هزار عضو هیات‌علمی به یک‌میلیون و 320 هزار دانشجو آموزش می‌دهند که نیمی از دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی هستند. با یک تناسب ساده متوجه می‌شویم نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی یک به 44 یعنی به‌مراتب از آمار کلی کشور بهتر است. امسال بدون شک همه آنهایی که روزی دانشجوی این دانشگاه بوده‌اند، همه آنهایی که عضوی از خانواده این دانشگاه هستند و تمام یک میلیون و 320 هزار دانشجویی که سهامداران اصلی این دانشگاه به شمار می‌روند و نیمی از دانشجویان کل کشور را تشکیل می‌دهند، بدون شک همه می‌دانند که دانشگاه آزاد اسلامی امروز حرفی برای گفتن در جوامع علمی بین‌المللی دارد.
22
