آبنبات رنگی در فضا!
فضاپیمای رباتیک
سیاره سرخ دو قمر دارد و "فوبوس" نیز بزرگترین قمر آن است که در تصویر مانگاری که اخیراً ثبت شده ظاهری همانند آبنبات رنگی دارد.
"فوبوس" از همه قمرهای سامانه خورشیدی به کره خود نزدیک‌تر است و تنها شش هزار کیلومتر از مریخ فاصله دارد. میانگین شعاع فوبوس حدود ۱۱ کیلومتر است. سرعت حرکت فوبوس به دور مریخ سریع‌تر از حرکت مریخ به دور خودش است. فوبوس، اولین بار توسط" آساف هال"(Asaph Hall)، ستاره‌شناس آمریکایی در ۱۸ اوت سال ۱۸۷۷ کشف شد. این ستاره‌شناس، قمر دیگر مریخ یعنی "دیموس"(Deimos) را نیز کشف کرد.
فضاپیما "اودیسه" طی این مأموریت از دوربین دمانگاری خود موسوم به "سامانه تصویربرداری نشر گرمایی "(Thermal Emission Imaging System) یا (THEMIS) برای ثبت تصویر از فوبوس که هر ۷ ساعت به دور مریخ می‌چرخد، استفاده کرد. هر کدام از تصاویر فوبوس در زوایا و زمان‌های مختلفی ثبت شده است که نوع جدیدی از داده‌ها را برای دانشمندان فراهم می‌کند و به آنها در شناسایی مواد معدنی و بافت‌های مختلف آن کمک می‌کند.
"سیگنال‌های گرمایی رنگی"(Colors Signal Heat)
روز ۲۴ آوریل، دوربین تصویربرداری نشر گرمایی به طور مستقیم فوبوس را مشاهده کرد و در آن زمان خاص، خورشید در پشت مدار قرار داشت که این موضوع سبب روشن شدن ماهواره اودیسه مریخ شد. این نخستین بار بود که دوربین تصویربرداری نشر گرمایی در فاز ماه کامل فوبوس را رصد می‌کرد.
علت رنگی بودن تصویر به دلیل دوربین حرارتی فضاپیما که از روش دمانگاری استفاده کرده، است. دمانگاری یا یا ترموگرافی (Thermography) از روش‌های تصویربرداری فروسرخ است که گاهی به آن تصویربرداری دمایی نیز گفته می‌شود. در این روش دوربین‌های دمانگار تابش فروسرخ طیف الکترومغناطیسی (طول موج ۹ تا ۱۴ µm) را دریافت کرده و از آنها دمانگاشت (Thermogram) تهیه می‌کنند. میزان پرتو فروسرخ منتشر شده از هر جسم با تغییرات دما متغیر است و این امر باعث می‌شود تا تغییرات نامحسوس دما نیز در تصویربرداری فروسرخ قابل رؤیت باشند.
نوار بیرونی رنگ آبی و سبز و سپس رنگ زرد و نارنجی را نشان می‌دهد. رنگ قرمز مرکز تصویر دمانگاری را پر کرد. هر رنگ نمایانگر یک دامنه درجه حرارت متفاوت است. رنگ نارنجی بالاترین دما (گرم‌ترین قسمت) و رنگ آبی (سردترین قسمت) پایین‌ترین دما را دارد.
"جفری پلات"(Jeffrey Plaut)، دانشمند پروژه اودیسه در" آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا" (NASA's Jet Propulsion Laboratory) در پاسادنا، کالیفرنیا گفت: این تصویر جدید همانند نوعی دماسنج است که گرم‌ترین و سردترین حالت این قمر را نشان می‌دهد.
پلات در ادامه افزود: تصویر کامل قمر فوبوس می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا در مورد مواد تشکیل دهنده فوبوس، اطلاعات ارزشمندی را به دست آورند. قمر فوبوس بزرگ‌تر از قمر دیموس است و دارای شعاع بیش ۱۱ کیلومتر است. این اطلاعات جدید از ادیسه می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا بیشتر درباره ترکیب و منشأ فوبوس اطلاعاتی به دست آورند. ناسا همچنین تصویر متحرک این قمر مریخ را از دید فضاپیما اودیسه به نمایش گذاشت.
مأموریت" اودیسه" و تجهیزاتش
ادیسه مریخ یک فضاپیمای رباتیک ناساساخت "لاکهید مارتین" است که از اکتبر سال ۲۰۰۱ میلادی برای گردآوری دانستنی‌های تازه در مورد امیدهای وجود آب و یخ در سیاره مریخ همچنان بر گرد این سیاره می‌گردد. این ماهواره با بکارگیری طیف‌سنج و آشکارساز فروسرخ می‌کوشد که برای یافتن نشانه یا نشانه‌هائی از بودن آب در گذشته یا امروز مریخ پیدا کند و همچنین با پرتونگاری زمین‌شناسی این سیاره، محیط را بررسی و گزارش می‌کند. ادیسه تا دسامبر ۲۰۱۴ رکورد ۴۸۰۰ روز خدمت در مریخ را پشت سر گذاشت که با این کار، رکورد طولانی‌ترین کار در مریخ را که ۳۳۴۰ روز در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۰ توسط همین مدارگردبوده را شکست. از تجهیزات ادیسه می‌توان به طیف‌سنج پرتو گاما، آزمایشگر تابش محیط مریخ و سامانه تصویربرداری نشر گرمایی اشاره کرد.
اودیسه طی این مدت، شواهدی از آب در مریخ پیدا کرد که در قسمت فوقانی سطح سیاره قرار دارد. این فضاپیما همچنین برای ساخت دقیق‌ترین نقشه مریخ نیز شناخته شده است. طی این نقشه میزان فراوانی آب و همچنین حضور هماتیت معدنی را می‌توان مشاهده کرد. کشف هماتیت در سال ۲۰۰۴ به دانشمندان در انتخاب یک منطقه فرود برای "مریخ‌نورد آپورچونیتی"(Mars exploration rover Opportunity) کمک کرد.
منبع: ایسنا
763
