۲۰۲۰؛ سال تحولات مهم در ماجراجویی فضایی

در این سال برای نخستین بار یک شرکت خصوصی توانست در اقدامی بی‌سابقه با موشکی قابل استفاده مجدد فضانوردان را با موفقیت به فضا ببرد و راه را برای استارتاپ‌ها در این حوزه هم هموارتر کند.

در شرایطی که بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ جهان را با بحران روبه‌رو کرده بود، فضانوردان با خیال راحت به فضا رفتند و حتی چندین پرتاب تاریخی فضاپیما هم در این سال سخت به وقوع پیوست.

پرتاب نخستین فضاپیمای خصوصی

سال گذشته برای نخستین‌بار پای شرکت‌های خصوصی در پروژه‌ای مهم به پرتاب انسان به فضا باز شد. تا سال‌ها فقط دولت‌های آمریکا و روسیه در این حوزه فعال بودند، اما در سال ۲۰۲۰ در رخدادی تاریخی برای نخستین بار فضانوردان به وسیله کپسول کرو دراگون اسپیس‌ایکس راهی ایستگاه فضایی بین‌المللی شدند.

این فضاپیما فضانوردان ناسا «داگلاس هرلی» و «رابرت بهنکن» را به ایستگاه فضایی بین‌المللی منتقل کرد.

در این مأموریت آزمایشی نخستین فضاپیمای ساخت شرکتی خصوصی انسان را به فضا می‌برد و همچنین از سال ۲۰۱۱ که برنامه شاتل فضایی ناسا به پایان رسید، نخستین باری بود که فضانوردی از آمریکا به فضا پرتاب می‌شد. نخستین پرواز عملیاتی و غیرآزمایشی این فضاپیما هم در نوامبر انجام شد که طی آن ۴ فضانورد به ایستگا فضایی بین‌المللی رفتند. در فاصله بین پایان برنامه شاتل فضایی در سال ۲۰۱۱ تا حالا، فضانوردان ناسا مجبور بودند به کپسول فضایی سایوز روسیه اعتماد کنند. ناسا همچنین در حال همکاری با بوئینگ برای توسعه یک فضاپیمای دیگر است.

چینی‌ها نمونه ماه را به زمین آوردند

اداره ملی فضایی چین در تلاش است تا درباره ماه اطلاعات بیشتری کسب کند. برای این کار در مأموریتی با نام Chang'e۵ با موفقیت یک فضاپیمای روباتیک را برای نمونه برداری از سطح ماه به‌کار گرفتند که اوایل ماه دسامبر به زمین بازگشت. این فضاپیما از ۴ قسمت ساخته شده است که توانایی انجام یک سری مانور‌های جداگانه را برای آن فراهم می‌کند: فرود، پرتاب نمونه به فضا، انجام سفر به زمین و سرانجام منجنیق کردن آن به جو زمین.

این فضاپیما ابتدا در ماه نوامبر پرتاب شد، در دسامبر ماه را لمس کرد و در ۱۶ دسامبر به زمین بازگشت. پس از ماموریت اتحاد جماهیر شوروی به نام Luna۲۴ در سال ۱۹۷۴ این نخستین بار است که یک ماموریت نمونه‌ای از ماه را به سیاره زمین باز می‌گرداند. Chang'e۵ بخشی از بزرگ‌ترین پروژه اکتشاف قمری چینی یا پروژه Chang'e است که به‌عنوان الهه ماه چینی نامگذاری شده است.

گردآوری نمونه‌های سیارک بونو

در ماه اکتبر ماموریت OSIRISREx ناسا مدت کوتاهی روی سیارک نزدیک زمین بونو فرود آمد و با موفقیت یک نمونه سنگین از زیرسطح سیارک جمع‌آوری کرد که تا سال ۲۰۲۳ به زمین بازگردانده خواهد شد. این نخستین ماموریت آژانس بود که روی سیارکی فرود آمد و نمونه‌ای را جمع‌آوری کرد و فضاپیما نیز تصاویر بسیار خوبی از آن لحظه تاریخی ثبت کرد. این نمونه از مواد زیرسطح سیارک می‌تواند در مورد چگونگی شکل‌گیری منظومه شمسی و نحوه انتقال عناصری مانند آب به زمین اطلاعات بیشتری به ما بدهد.

نگاهی تازه به خورشید

مأموریت Solar Orbiter پس از نخستین گذر از خورشید در سالی که گذشت نزدیک‌ترین تصاویر گرفته شده از خورشید را ثبت کرد. در تصاویر، شراره‌های خورشیدی کوچکی وجود دارد که در نزدیکی سطح خورشید دیده می‌شوند. دانشمندان هنوز نمی‌دانند که این شراره‌ها دقیقا چیست، اما معتقدند که این‌ها می‌توانند نانو شعله یا جرقه‌های ریزی باشند که به گرم شدن جو خارجی خورشید کمک می‌کنند. نخستین تصاویر برگشت داده شده توسط تلسکوپ خورشیدی Daniel K. Inouye بنیاد ملی علوم نشان داد که سطح خورشید مکانی خشن است!

پایان رادیو تلسکوپ آرسیبو

تلسکوپ مشهور آرسیبو که در فیلم‌های سینمایی مختلفی هم دیده شده در سالی که گذشت به پایان کار خود رسید. آرسیبو یک تلسکوپ رادیویی در پورتوریکو است که دومین تلسکوپ بزرگ جهان بود و مدت‌هاست که یک ابزار اصلی در تحقیقات نجومی به‌حساب می‌آید.

ناسا در سالیان گذشته از این تلسکوپ برای شناسایی اشیای نزدیک به زمین، ازجمله سیارک بونو پیش از ماموریت OSIRISREx، برای انتخاب مکان‌های فرود برای ماموریت‌های آپولو و ناو‌های وایکینگ مریخ استفاده کرده است. این تلسکوپ از یک گنبد معکوس منفرد تشکیل شده بود و به وسیله کابل معلق بود. امسال ۲ عدد از این کابل‌ها خراب شد و پس از مدتی وقفه، بنیاد ملی علوم اعلام کرده بود که این تلسکوپ نمی‌تواند به راحتی ترمیم شود. قبل از این اتفاق، کابل‌های باقیمانده تلسکوپ نیز شکسته شد و باعث سقوط ابزار‌های آویزان روی گنبد تلسکوپ شده بود.