علم در مقابله با دیابت کجا ایستاده است؟

پژوهش‌های علمی پیرامون دیابت روز به روز در حال پیشرفت هستند و سعی دارند تا این بیماری را از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار دهند و نقطه‌های پنهان را در مورد آن کشف کنند. هدف پژوهش‌ها این است که روش‌هایی برای مهار و کنترل دیابت ارائه دهند و نهایتا یک درمان قطعی برای آن کشف کنند.

در این گزارش، به برخی از مهم‌ترین پژوهش‌هایی می‌پردازیم که در سال گذشته پیرامون دیابت انجام شده‌اند.

ارتباط مصرف روی با دیابت

پژوهشگران "دانشگاه سنت اندروز"(University of St Andrews) انگلستان دریافتند اظهار کرده‌اند "روی"(زینک) می‌تواند نقش مهمی در درمان بیماری دیابت داشته باشد. محققان افزودند درک بیشتر از چگونگی کنترل روی در بدن می‌تواند به بهبود روش‌های درمانی در افراد مبتلا به دیابت منجر شود. روی، یک ماده مغذی ضروری است که می‌تواند تاثیرات مهمی بر بدن داشته باشد. یکی از تاثیرات روی، کمک کردن به لخته شدن خون پس از آسیب است.

با این حال در برخی از افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا چاقی، لخته شدن ممکن است باعث آسیب به رگ‌های خونی و ایجاد بیماری‌های جدی مانند سکته مغزی و ترومبوز(DVT) شود.

در این تحقیق که در مجله "Science Science" منتشر شده است، محققان نشان دادند که انتقال روی در خون به دلیل افزایش سطح اسیدهای چرب در بدن مبتلایان به دیابت نوع ۲، سبب وخیم تر شدن اوضاع می‌شود چرا که این اسیدهای چرب مانع از حمل روی به روش طبیعی می‌شوند و باعث می‌شوند روی با پروتئین‌های فعال کننده لخته ارتباط برقرار کند و باعث ایجاد لخته‌های خون خطرناک شود.

اگرچه تحقیقات بیشتری لازم است اما آنها معتقدند که مطالعه نشان می‌دهد مشکلات عروقی می‌تواند در افراد خاصی رخ دهد. محققان می‌گویند، تغییر در نحوه کنترل/عملکرد روی سبب افزایش سطح اسیدهای چرب در گردش خون می‌شود که این امر می‌تواند به تشکیل لخته‌های خون ناخواسته و بالقوه خطرناک منجر شود. در نهایت ما امیدواریم که این یافته‌ها به توسعه استراتژی‌های درمانی جدید برای کاهش خطر بیماری عروقی در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ و همچنین سایر بیماری‌های مرتبط با سطح بالای اسیدهای چرب پلاسما کمک کند.

پیشگیری از دیابت نوع دو با کمک یک علف هرز!

دانشمندان "دانشگاه هیروشیما"(Hiroshima University) ژاپن در بررسی جدیدی دریافته‌اند که یک گیاه بومی موسوم به "Andropogon virginicus" که معمولا در جنوب شرقی آمریکا رشد می‌کند، می‌تواند در پیشگیری از دیابت نوع دو موثر باشد. دانشمندان این گیاه را به آزمایشگاه بردند و تاثیر آن را بر انواع متفاوتی از سلول‌ها مورد بررسی قرار دادند. آنها دریافتند که این گیاه می‌تواند از وارد شدن آسیب به سلول‌ها پیشگیری کند. بررسی‌ها نشان داد که عصاره این گیاه می‌تواند در پیشگیری از بروز دیابت نوع دو و همچنین ایجاد لکه‌های پیری موثر باشد.

سلول‌های ایمنی و دیابت

پژوهشگران "دانشگاه کمبریج"(University of Cambridge)، ارتباط میان دیابت و سلول‌های ایمنی را بررسی کردند و دریافتند که بروز دیابت نوع یک می‌تواند نتیجه تعامل پیچیده‌ای باشد که سلول‌های سیستم ایمنی بدن در آن نقش دارند. بررسی تعامل میان "سلول‌های کشنده طبیعی"(Natural killer cells)، "سلول‌های دندریتیک"(Dendritic cells) و سلول‌های تی نشان داد که چگونه سلول‌های متفاوت می‌توانند بر آغاز اختلال خودایمنی موثر باشند.

گروهی از پژوهشگران "موسسه مطالعات زیست‌شناسی سالک"(Salk Institute for Biological Studies) آمریکا، به تولید گروهی از سلول‌های انسانی تولیدکننده انسولین پرداختند که می‌توانند به سیستم ایمنی بدن راه یابند و گلوکز خون را کنترل کنند. با وجود این سلول‌ها، نیاز به داروهای سرکوب‌کننده ایمنی برطرف می‌شود. این سلول‌ها می‌توانند راه حل خوبی برای مقابله با دیابت نوع یک باشند.

گروهی از پژوهشگران مصر در پروژه مشترکی، به بررسی جنبه‌های ایمنی‌شناسی دیابت نوع دو پرداختند و مکانیسم‌های ایمنی را که احتمالا با آن مرتبط هستند و احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش می‌دهند، ارزیابی کردند. به گفته این پژوهشگران، طی این بیماری، یک واکنش التهابی رخ می‌دهد که نتیجه واکنش التهابی نسبت به سطح بالای گلوکز خون است. آسیب‌های التهابی مزمن می‌توانند به تولید ناکارآمد انسولین در بدن منجر شوند.

پیش‌بینی واکنش دارویی افراد مبتلا به دیابت

پژوهشگران "کالج دانشگاهی لندن"(UCL)، در بررسی جدید خود، زیست‌نشانگرهایی را شناسایی کرده‌اند که می‌توانند واکنش بیماران مبتلا به دیابت را در برابر دارو پیش‌بینی کنند. این زیست‌نشانگرها می‌توانند افراد مبتلا به دیابت نوع یک را که به داروی ایمنی‌درمانی واکنش مثبت نشان می‌دهند، شناسایی کنند.

پژوهشگران در این پروژه تلاش کردند تا بفهمند که چرا برخی از افراد، واکنش بهتری نسبت به داروی موسوم به "آباتاسپت"(Abatacept) نشان می‌دهند اما برخی دیگر این واکنش را ندارند. آنها سلول‌های ایمنی خاصی موسوم به "Tfh" را شناسایی کردند که با از بین بردن سلول‌های تولید کننده انسولین، به بروز دیابت منجر می‌شوند. پژوهشگران در این پروژه، نمونه خون افراد مبتلا به دیابت نوع یک را بررسی کردند و دریافتند که میزان سلول‌های Tfh با مصرف آباتاسپت کاهش می‌یابد و ویژگی‌های بیوشیمیایی سلول‌ها نیز تغییر می‌کند.

پژوهشگران با کمک یادگیری ماشینی توانستند تفاوت‌های میان سلول‌های Tfh را حتی پیش از درمان تشخیص دهند و ثابت کنند که سلول‌های Tfh می‌توانند زیست‌نشانگرهای خوبی برای تعیین واکنش هر فرد نسبت به آباتاسپت باشند.

گوشواره‌ای که قند خون را کنترل می‌کند

یکی از دانشجویان "دانشگاه هادرزفیلد"(University of Huddersfield) انگلستان، گوشواره‌ای طراحی کرده‌ است که می‌تواند سطح گلوکز خون را از طریق لاله گوش ردیابی کند. این دانشجو امیدوار است که این گوشواره روزی بتواند به مدیریت بهتر دیابت در کودکان مبتلا به این بیماری کمک کند.

این گوشواره موسوم به "Sense Glucose" می‌تواند لاله گوش را سوراخ کند و امواج رادیویی با فرکانس بالا را به بافت‌های اطراف بفرستد تا به بررسی سطح قند خون کمک کند. بدین ترتیب، گوشواره نیازی به نمونه‌های ثابت ندارد و می‌تواند اطلاعات مربوط به قند خون را در لحظه به واسطه یک اپلیکیشن تلفن همراه منتقل کند. این ابزار با باتری‌های قابل شارژ کار می‌کند.

روش کار این گوشواره در خوک‌ها مورد بررسی قرار گرفت و نشان داد که تغییر در انتقال سیگنال می‌تواند با افزایش گلوکز در ارتباط باشد اما نتایج آن هنوز در انسان‌ها ثابت نشده است‌.

درمان دیابت نوع دو با کمک جراحی متابولیک

پژوهشگران "دانشگاه کینگز لندن"(KCL) باور دارند که جراحی متابولیک می‌تواند بیماران مبتلا به دیابت شدید نوع دو را درمان کند. آنها گروهی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو را که جراحی بای‌پس معده را پشت سر گذاشته بودند، طی ۱۰ سال مورد بررسی قرار دادند و مشاهده کردند که آنها به دیابت مبتلا نشدند.

نتایج این پژوهش نشان داد که این بیماران، میزان گلوکز مورد نیاز را پس از جراحی حفظ کرده‌اند و طی ۱۰ سال نیز به دارو نیازی نداشته‌اند. پژوهشگران دریافتند که جراحی متابولیک می‌تواند قابل ‌اطمینان‌تر از داروهای دیابت باشد.

بهبود زخم پای افراد مبتلا به دیابت با کمک ویروس‌ها

پژوهشگران "دانشگاه فلیندرز"(Flinders University) استرالیا در بررسی جدید خود تلاش کردند تا با کمک "فاژها" یا "باکتریوفاژها"(Bacteriophage)، زخم پای ناشی از دیابت را درمان کنند. این زخم‌ها می‌توانند افراد مبتلا به دیابت را تحت تاثیر قرار دهند و در صورت آلودگی و درمان نشدن، قطع عضو یا حتی مرگ را به همراه خواهند داشت.

فاژها در این پژوهش توانستند میزان باکتری‌هایی را که ممکن است زخم پا را آلوده کنند، کاهش دهند و به بهبود زخم نیز کمک کنند. استفاده از فاژها، هیچ عارضه جانبی به همراه نداشت و رضایت‌بخش بود.

اگرچه این روش درمانی هنوز به بررسی بیشتری نیاز دارد اما پژوهشگران باور دارند که می‌توان از آن به راحتی برای درمان‌های موضعی استفاده کرد.

درمان دیابت با کمک روش‌های دقیق‌تر تصویربرداری

پژوهشگران "دانشگاه بیرمنگام"(University of Birmingham) انگلستان، در بررسی جدید خود تلاش کردند تا تصویر بهتری از "گیرنده پپتید شبه گلوکاگون۱" (GLP۱R) به دست بیاورند. گیرنده پپتید شبه گلوکاگون۱، یک گیرنده پروتئینی است که در گروهی از سلول‌های پانکراس وجود دارد. این گیرنده با ترغیب کردن سلول‌های ویژه به تولید انسولین بیشتر، قند خون را تنظیم می‌کند. تصویربرداری از این گیرنده به خاطر کوچک بودن آن، بسیار دشوار است؛ به همین دلیل، بسیاری از ویژگی‌ها و عملکردهای آن تاکنون نامشخص مانده‌اند.

پژوهشگران با کمک روش‌های میکروسکوپی با وضوح بالا و یک روش پیشرفته ردیابی مولکولی موسوم به "Immunostaining" توانستند محل دقیق این گیرنده‌ها را روی سلول‌ها کشف کنند و نحوه تعامل آنها با مولکول‌ها را نیز نشان دهند. کشف محل قرار گرفتن و نحوه تعامل این گیرنده‌ها می‌تواند کمک بزرگی به درمان دیابت نوع دو و کشف درمان‌های دقیق‌تر باشد.

درمان دیابت با کمک سلول‌های بنیادی

پژوهشگران "دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن" (WUSM) در بررسی جدیدی نشان داده‌اند که شاید بتوان با کمک یک روش جدید، سلول‌های بنیادی انسان را به سلول‌های تولیدکننده انسولین تبدیل کرد. پژوهشگران باور دارند که شاید پیوند این سلول‌های بنیادی تغییر یافته بتواند درمان موثرتری را برای درمان دیابت نوع یک ارائه دهد.

این گروه پژوهشی تاکید داشتند که هنوز باید پژوهش‌های بیشتری انجام شوند تا نشان دهند که می‌توان از این روش برای درمان افراد مبتلا به دیابت استفاده کرد.

راهی برای توانمندسازی بیماران دیابتی

پژوهشگران "دانشگاه علوم پزشکی همدان" در بررسی جدیدی اظهار داشتند که تماس تلفنی با پرستاران یا "تله نرسینگ" می‌تواند روش کارآمدی برای ارتقای خودکارآمدی بیماران مبتلا به دیابت نوع دو باشد. این کار، به مدیریت و کنترل بهتر دیابت کمک خواهد کرد و تاثیرگذاری بیشتری خواهد داشت.

با کنترل دیابت به واسطه این روش، امکان تشخیص به موقع، ارائه درمان مناسب، بهبود روند درمانی و پیشگیری از دیابت را فراهم خواهد کرد و علاوه بر این، خودباوری افراد و اطمینان به مراقبت از خود را در آنها افزایش خواهد داد.

کنترل دیابت با کمک سیاه‌دانه

"سمیه حسین‌پور نیازی" و "سعید هادی"، پژوهشگران "مرکز تحقیقات تغذیه در بیماری‌های غدد درون‌ریز" و "پروین میرمیران"، پژوهشگر گروه تغذیه و رژیم‌درمانی انستیتو علوم تغذیه و صنایع غذایی "دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی"، پژوهشی انجام داده‌اند که نشان می‌دهد گیاه سیاه‌دانه، آثار مطلوبی در کنترل استرس اکسیداتیو و کاهش مقاومت به انسولین دارد و به بهبود ترشح انسولین در موش‌های مبتلا به دیابت منجر می‌شود. با وجود این، مکانیسم تاثیر سیاه‌دانه در کنترل دیابت هنوز کاملا مشخص نیست.

علاوه بر آثار مفید بر دیابت، وزن بدن افرادی که عصاره روغنی سیاه‌دانه را مصرف کرده بودند نیز به طور قابل توجهی کاهش یافت.

تاثیر یوگا بر مردان مبتلا به دیابت

"بیان صابری‌پور"، "مهین غیبی‌زاده"، "الهام مراغی" و "لیلا مرادی" از "دانشگاه علوم پزشکی جندی ‌شاپور" اهواز، در بررسی جدیدی نشان داده‌اند که پیاده‌روی و یوگا می‌تواند تاثیر مثبتی بر کیفیت زندگی مردان مبتلا به دیابت نوع دو داشته باشد.

استفاده از روش‌های غیردارویی و بی‌خطر می‌تواند درمان مکملی در کنار درمان‌های طبی باشد تا از اثرات ناخواسته بیماری و درمان‌ها پیشگیری کند.

کنترل دیابت با کمک شقاقل

"فرامرز آذری"، پژوهشگر گروه فارماکوگنوزی "دانشگاه علوم پزشکی تهران" و "سیده نرگس ساداتی لمردی"، پژوهشگر گروه مرکز تحقیقات طب و داروسازی سنتی "دانشگاه علوم پزشکی تهران" به همراه دیگر همکارانشان، پژوهشی در مورد دیابت انجام دادند و در آن، نقش گیاه «شقاقل ایرانی» را در کنترل دیابت به نمایش گذاشتند.

شقاقل ایرانی، گیاهی است که در جنگل‌های شمال ایران می‌روید. این گیاه در آزمایش روی موش‌ها توانست میزان قند خون آنها را کاهش دهد.

تاثیر مصرف زیره سیاه در درمان دیابت

"صابر جعفری مسکونی"، "منصور شهرکی"، "میلاد دانشی مسکونی"، "علیرضا داشی‌پور"، "علی شمسی گوشکی" و "زینت مرتضوی"، پژوهشی انجام داده‌اند که تاثیر زیره سیاه را در درمان دیابت نشان می‌دهد.

آنها ۶۰ نفر از کسانی را که به کلینیک دیابت "بیمارستان بوعلی زاهدان" مراجعه کرده بودند، مورد بررسی قرار دادند. مراجعان به دو دسته ۳۰ نفره تقسیم شدند و گروهی از آنها کپسول زیره سیاه و گروه دیگر کپسول حاوی نشاسته مصرف کردند.

نتایج این پژوهش نشان داد افرادی که زیره سیاه مصرف کرده‌اند، بهبودی قابل توجهی در اکثر عوامل مرتبط با چاقی و دیابت نوع دو نشان داده‌اند.

منبع: ایسنا

46