نوزادان چه زمانی شروع به خندیدن می‌کنند و لبخندشان چه معنی دارد؟

پژوهشگران از زمان داروین تا کنون سعی کرده‌اند لبخندهای نوزادان را رمزگشایی کنند و پژوهشگران مدرن توانسته‌اند با استفاده از بررسی عملکرد قلب، اسکن مغز و هزاران ساعت تعامل فیلمبرداری شده از کودکان، حساسیت‌های شناختی و عاطفی قابل توجهی را در نوزادان بسیار کم سن و لبخند آنها کشف کنند که برخی از این یافته‌ها در ادامه می‌آید.

• تیمی از دانشمندان اخیراً رباتی شبیه نوزاد را در دانشگاه کالیفرنیا در سن‌دیگو برنامه‌ریزی کردند تا به دانشجویان داوطلب با همان الگوهایی که در کودکان ۴ ماهه واقعی و مادرانشان مشاهده کرده بودند، لبخند بزند. آنها سپس از طریق محاسبات ریاضی دریافتند در حالی که مادران آنقدر لبخند می‌زدند تا لبخندهای نوزادشان را به حداکثر برسانند، نوزادان آگاهانه یا ناآگاهانه به اندازه‌ای لبخند می‌زدند که تنها باعث لبخند زدن مادرانشان شوند. خاویر موولان، یکی از اعضای تیم پژوهش می‌گوید: «اگر تا به حال با نوزادان ارتباط داشتید، احتمالا متوجه شده‌اید که آنها بصورت تصادفی لبخند نمی‌زنند بلکه از انجام این کار، هدفی دارند.»
• روانشناسان رشد در کالج ایالتی جانسون در ورمونت نیز دریافتند که نوزادان ۵ ماهه چیزهای غیرعادی مانند گذاشتن کتاب روی سر را بسیار خنده‌دار می‌دانند و حتی اگر کسی اطرافشان نباشد نیز شروع به خنده می‌کنند. جینا میرئولت، استاد روانشناسی و پژوهشگر اصلی این تیم می‌گوید: «ما فکر می‌کردیم که نوزادان نمی‌توانند شوخ طبعی را تشخیص دهند مگر اینکه والدینشان بخندند؛ اما کاملاً در اشتباه بودیم.»

لبخندهای خودبه‌خودی

اولین لبخندها در نوزادان تازه متولد شده، بیشتر زمانی دیده می‌شود که آنها در خواب هستند و ظاهراً با هیچ محرک بیرونی ارتباطی ندارند.

همچنین احتمالا در چند هفته اول زندگی، هنوز بین لبخند زدن و سیستم‌های فکری یا احساسی نوزاد، ارتباطی وجود ندارد و شاید به همین دلیل است که گاه دیده می‌شود نوزادان نارس از نوزادانی که رشدشان کامل بوده نیز لبخندهای خودبخودی بیشتری دارند.

لبخند زدن نوزادان با افزایش سن آنها کاهش می‌یابد زیرا کودکان شروع به کنترل داوطلبانه لبخند می‌کنند.

لبخندهای اجتماعی

نوزادان در حدود شش تا هشت هفتگی، در پاسخ به محرک‌های بیرونی شروع به لبخند زدن می‌کنند. آنها معمولا در ابتدا در واکنش به صداهای آشنا لبخند می‌زنند و سپس به مناظری مانند چهره انسان.

با این حال بین شش هفتگی تا شش ماهگی، لبخند نوزادان بطور فزاینده پاسخی به رفتارهای اجتماعی است. آنها وقتی تنها هستند کمتر لبخند می‌زنند و وقتی با مردم هستند به ویژه افراد آشنا، بسیار می‌خندند و به‌تدریج الگوهای خیره شدن و لبخند زدن آنها نیز هماهنگ‌تر می‌شوند.

برخی آزمایش‌ها نیز نشان داده که در نوزادان ۳ ماهه و بزرگتر، اگر بزرگسالی که به آنها لبخند می‌زند ناگهان متوقف شود و واکنشی نشان ندهد، کودکان مضطرب می‌شوند.

بین دو تا شش ماهگی، نوزادان بطور فزاینده‌ای از «لبخند دوشن» استفاده می‌کنند؛ یعنی یک لبخند اصیل و واقعی که در آن گونه‌ها برجسته و ماهیچه‌های چشم منقبض می‌شوند. هدف نوزادان از استفاده از چنین لبخندی، پاسخ دادن به لبخند والدینشان است و به گفته محققان، نشان‌دهنده احساسات شدید آنهاست.

لبخند با دهان باز نیز زمانی ظاهر می‌شود که نوزادان از نظر جسمی بسیار فعال و بازیگوش هستند. دانشمندان این نوع لبخندها را بسیار «قوی» طبقه‌بندی می‌کنند چراکه ماهیچه‌های گونه‌ها کاملا منقبض و گوشه‌های لب‌های نوزادان باز می‌شوند که نشانه دیگری از ارتباط مثبت آنها با چیزهایی است که در اطرافشان وجود دارد.

لبخندی از روی انتظار

در حدود شش ماهگی، نوزادان بسیار متوجه اشیاء اطراف خود هستند و نسبت به آنها واکنش نشان می‌دهد. آنها در این مرحله، از لبخند به عنوان ابزاری برای ارتباط بیشتر با اطرافیان و جلب توجه آنها استفاده می‌کنند.

اولین بار این دکتر جونز و همکارانش در دانشگاه ایندیانا در دهه ۱۹۹۰ میلادی بودند که این نوع از لبخند را طبقه‌بندی کردند. آنها در آزمایشی، از نوزادان ۸ تا ۱۲ ماهه در حالی که مادرانشان پشت سر آنها نشسته بودند، خواستند که با اسباب بازی‌ها بازی کنند. تیم تحقیق متوجه شدند هر زمان که یک اسباب بازی صدایی مثل صدای بوق یا جیرجیر می‌دهد، نوزادان در واکنش با اطمینان لبخند می‌زدند و برخی از آنها در حالی که هنوز لبخند بر لب دارند، به مادرشان نگاه می‌کنند.

دکتر جونز می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد که آنها می‌گویند این اسباب‌بازی کار جالبی انجام داد، باید به اطراف نگاه کنم و ببینم آیا مامان متوجه شده است یا خیر؛ و به این ترتیب آنها در انتظار این لحظه مشترک، لبخند می‌زنند.»

مطالعات بعدی نشان داد که نوزادانی که در سال اول زندگی خود لبخند از روی انتظار (anticipatory smiling) دارند، در استفاده از ابزارهای ساده، مهارت بیشتری خواهند داشت و ژست‌ها و صداهای ارتباطی بیشتری تولید می‌کنند و در ۳۰ ماهگی امتیاز بیشتری در ارزیابی‌های مهارت‌های ارتباطی کسب می‌کنند. دکتر جونز می‌گوید: «احتمالا آنها از لبخند به عنوان نوعی ابزار اجتماعی استفاده می‌کنند.»