زنبورها و شامپانزه‌ها؛ از نابغه‌های کوچک روی زمین چه می‌دانیم؟
تا پیش از این دانشمندان فقط انسان‌ها را قادر به یادگیری پیشرفته اجتماعی می‌دانستند، اما دو مطالعه اخیر نشان داد که نه تنها شامپانزه‌ها بلکه حتی زنبورها نیز قادر به حل مسائل پیچیده هستند.
تحقیقات در قلب یک یتیم خانه حیات وحش در زامبیا آغاز شد. محققان دانشگاه اوترخت هلند با انتشار گزارش خود در مجله نیچر از چگونگی کار با گروهی از شامپانزه‌های نیمه وحشی گفتند و این که چگونه فهمیدند که آنها حل مساله را چگونه یاد می‌گیرند.
محققان در طی سه ماه منتظر بودند تا شامپانزه‌ها خودشان بتوانند راه حل یک بازی را پیدا کنند. این میمون‌ها می‌بایست یک توپ چوبی را بیرون آورده و سپس آن را در یک کشوی باز قرار می‌دادند. با بستن کشو جایزه آنها آزاد می‌شد. اما شامپانزه‌ها در این کار شکست خوردند و باید پذیرفت، این کارِ نسبتا پیچیده‌ای بود.
توانایی یادگیری کارهای پیچیده توسط شامپانزه‌ها
محققان این‌بار تکنیک متفاوتی را اتخاذ کردند. آنها دو میمون را برای این کار تربیت کردند و تنها در عرض دو ماه، ۱۴ شامپانزه دیگر توانستند حل این مساله را از این دو میمون بیاموزند. این موضوع ثابت کرد که این نوع میمون‌ها از سطح بالایی از توان یادگیری اجتماعی برخوردارند، چرا که آنها می توانند با یکدیگر رفتارهایی را فراتر از توانایی های شناخت فردی خود به اشتراک بگذارند. این کشف از آن‌جایی شگفت‌انگیز می‌نماید که تا به امروز دانشمندان این ظرفیت را تنها مختص بشر می‌دانستند.
زنبورهای عسل قادر به یادگیری اجتماعی پیشرفته هستند
آزمایش دیگری توسط محققان دانشگاه کوئین مری لندن بر روی زنبورها انجام شد، نتایج این مشاهدات که در مجله نیچر به چاپ رسید، حاکی از پیچیدگی قابلیت‌های اجتماعی زنبورها بود. مانند شامپانزه‌ها، گروهی از زنبورها نیز در معرض حل مساله قرار گرفتند و نتیجه آن که در ابتدا موفق به حل آن نشدند اما آنها با مشاهده اعمال یک زنبور راهنما به حل مساله دست یافتند. برای محققان، زنبورهای عسل نیز دارای سطح بالایی از یادگیری اجتماعی هستند.
فرهنگ تجمعی در قلمرو حیوانات
لازم است تا این آزمایشات بر روی تعداد بیشتری از جانوران صورت پذیرد تا در نهایت به محققان کمک کند، ظهور آنچه را که فرهنگ تجمعی در قلمرو حیوانات می‌نامند، درک کنند. ظرفیت انباشت تدریجی دانش و مهارت در طول نسل ها، ظرفیتی است که امکان توسعه رفتارهای پیچیده‌تر را فراهم می‌کند. دانشمندان این ظرفیت را عاملی می‌دانند که به انسان‌ها اجازه داد تا سلطه خود را بر جهان تثبیت کنند.
این یافته‌ها یک احتمال شگفت‌انگیز را تقویت می‌کند و آن این که برجسته‌ترین دستاوردهای اجتماعی حشرات همچون معماری لانه‌سازی زنبورها یا عادات کشاورزی مورچه‌ها که شته‌ها و قارچ‌ها را پرورش می‌دهند، می‌تواند نتیجه همین رفتارهای اجتماعی باشد. به گونه‌ای که چند جانور باهوش‌تر از دیگران با انتقال و یاد دادن رفتارهای خود آن را به گونه‌های خاص گسترش می‌دهند.
