تشکیل ناتوی آسیایی از ایده تا اجرا/ مثلث دفاعی ایران، روسیه و چین شکل می‌گیرد؟

شنبه این هفته بود که امیر سرتیپ حاتمی وزیر دفاع کشورمان عازم مسکو پایتخت روسیه شد تا از نمایشگاه دستاوردهای نظامی و فنی این کشور در مسکو بازدید کند؛ البته برنامه مهم دیگری که در این سفر دنبال شد ملاقات با وزیر دفاع روسیه بود.

به گفته وزیر دفاع هدف از این سفر افزایش سطح همکاری‌های نظامی ایران و روسیه است که در آن درباره فراز‌های مهمی از همکاری‌های دو کشور تبادل نظر شده است. امیر سرتیپ حاتمی اظهار کرد که در این سفر علاوه بر اینکه در همایش نظامی و نمایشگاه نظامی شرکت می‌کنیم و با آخرین دستاورد‌های نظامی آشنا می‌شویم، درباره موضوعات منطقه‌ای و موضوعات دوجانبه و موضوعات همکاری‌های نظامی گفت‌وگو می‌کنیم.

اگر به دقت به سخنان وزیر دفاع توجه کنیم متوجه می‌شویم که ایران پس از همکاری های موفق منطقه ای با این کشور در سوریه، حالا به دنبال این است که با تشکیل اتحادهای نظامی با کشورهای روسیه و چین سد دفاعی محکم در منطقه غرب آسیا در برابر آمریکا شکل دهد.

روابط ایران و روسیه به سطوح راهبردی نزدیک شده است

در این باره حسن عابدینی کارشناس مسائل منطقه می‌گوید که سفر وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران به روسیه سومین سفری است که در این قالب صورت می‌گیرد، روابط امنیتی و نظامی بین دو کشور مدت‌هاست که شروع شده و به حوزه‌های راهبردی بسیار نزدیک شده است. همکاری‌های تهران و مسکو به ویژه در سه یا چهار سال گذشته در حوزه امنیتی و نظامی در مبارزه با تروریسم در سوریه بسیار راهگشا بود و این همکاری‌ها اکنون به مرحله‌ای رسیده که در سایر حوزه‌ها هم می‌تواند به عنوان یک الگو مطرح شود.

وی ادامه داد: سفر وزیر دفاع به روسیه برای شرکت در نمایشگاه فنی و نظامی بود که ۱۲۰ مقام دفاعی و نظامی کشور‌های مختلف هم برای بازدید از آن حضور پیدا کرده بودند، اما امیر حاتمی در کنار آن با وزیر دفاع و سایر مقامات روسی هم دیدار کرد. همکاری‌های بین دو کشور ایران و روسیه مدت‌هاست که در حوزه‌های مختلف آغاز شده و در حال گسترش است، علاوه بر موضوع نظامی و امنیتی در موضوعات اقتصادی، دیپلماتیک و حتی مسائل مورد علاقه دو جانبه در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی هم شاهد گسترش آن هستیم.

عابدینی در ادامه اضافه کرد: حتی می‌توانیم در حوزه‌های اقتصادی همچون سازمان همکاری شانگهای، با هم ارتباط داشته باشیم تا از مبادلات تجاری خود دلار را حذف کرده و به سمت تبادل اقتصادی آن هم به روش ارز‌های ملی حرکت کنیم، این موضوع هم می‌تواند در بین سه کشور و کشور‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تاثیر تعیین کننده‌ای داشته باشد و سلطه دلار بر اقتصاد بین‌المللی را کاهش دهد.

عابدینی تصریح می‌کند که حتی وزیر بازرگانی روسیه هم در تازه‌ترین نامه‌ای که به کشورهای عضو بریکس نوشت خواهان حذف دلار از مبادلات تجاری بین آن‌ها شده است و در صورت تحقق این امر، به نظر می‌رسد در تجارت بین‌الملل هم یک اتفاق خوب رخ دهد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در بُعد نظامی هم جمهوری اسلامی ایران، چین و روسیه اخیرا رزمایش مشترک نظامی را هم برگزار کرده‌اند. هنگامی که کشور‌ها رزمایش نظامی مشترک برگزار می‌کنند این اقدام نشان دهنده این است که از لحاظ نظامی به مرحله همکاری‌های راهبردی نزدیک شده‌اند.

چین، ضلع سوم همکاری‌های ایران و روسیه

در واقع هر دو کشور به گونه‌ای در زمره رقبای ایالات متحده آمریکا تلقی می‌شوند، تحریم‌های ظالمانه‌ای که واشنگتن ضد این کشور‌ها اعمال کرده است، سبب نزدیک شدن این کشور‌ها به یکدیگر شده است. البته نباید فراموش کرد که ضلع سومی هم وجود دارد و آن هم چین است. چنانچه این کشور‌ها بتوانند به تدریج در حوزه‌های مختلف به هماهنگی برسند، شاهد هم افزایی در حوزه‌های مختلف خواهیم بود؛ این مسئله هم می‌تواند در سازمان ملل متحد با وجود حق وتو که در شورای امنیت سازمان ملل در اختیار روسیه و چین قرار داده است، کارا باشد.

چین که در نیم قرن اخیر با استفاده از قدرت‌های جمعیتی خود به یکی از کشور‌های قدرتمند منطقه‌ای تبدیل شده و از ظرفیت خوبی برخوردار است، ایران نیز علاوه بر روابط با روسیه، طبق گفتار و منویات رهبر انقلاب سیاست نگاه به شرق را هم اتخاذ کرده و با چین وارد روابط راهبردی شده است. در همین راستا سرلشکر پاسدار محمد باقری در جایگاه ریاست ستاد کل نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران هم تابستان سال گذشته به کشور چین سفر کرد و با مقامات عالی دفاعی و نظامی این کشور گفت‌وگو و از تجهیزات و توانمندی‌های نظامی چین بازدید کرد.

برگزاری دوره‌های آموزشی، افزایش مبادلات و دید و بازدید‌های بلند پایه، برگزاری تمرینات مشترک، تبادل تجربیات میان نیرو‌های مسلح و پیشبرد توافقات در چارچوب مناسبات راهبردی مشارکتی جامع پایدار دو کشور ایران و چین که از سال ۲۰۱۶ میلادی انجام شده است، از اهم موضوعات مطرح شده در نشست‌های سرلشکر باقری با مقامات پکن در سفر به چین بود.

راهبردی که از سوی دو کشور چین و روسیه در نظر گرفته شده بسیار دقیق و برنامه ریزی شده است. چراکه هر کدام از مسائل مورد بحث در دیدار‌های سرلشکر باقری با مقامات چینی از مسائل اساسی نظامی است که در دکترین دفاعی و نظامی کشور‌ها جایگاه ویژه و به خصوصی دارد، البته آنچه اهمیت سفر سرلشکر باقری را به چین دوچندان می‌کند، منافع مشترک ایران و چین در مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا و همچنین حفظ امنیت غرب آسیاست.

شکست یکجانبه‌گرایی نقطه مشترک ایران، روسیه و چین

یکی دیگر از مسائلی که طی چند سال اخیر در سیاست بین المللی مطرح شده، موضوع یکجانبه گرایی و در مقابل آن چندجانبه گرایی است که به عنوان یک موضوع مهم در دنیا درباره آن بحث می‌شود. آمریکا چند سالی است که با اجرای سیاست یکجانبه گرایی در سطح جهان به دنبال اعمال زور و فشار بر کشورهای جهان در جهت اجرای خواسته‌های خود است. به همین دلیل هم مقامات کشورهای روسیه، چین و ایران چندین بار نسبت به خطرات اجرای این سیاست برای جهان مطالبی را مطرح کرده‌اند و از آن به عنوان یک خطر برای جهان نام بردند.

حسن لاسجردی کارشناس مسائل بین الملل می‌گوید که سفر اخیر امیر حاتمی به روسیه علاوه بر برنامه‌ریزی برای روابط دوجانبه و همکاری‌های نظامی و دفاعی ابعاد دیگری هم دارد. نظر به سیاست‌های کلی جمهوری اسلامی ایران برای شکست یکجانبه‌گرایی و داشتن جهان چندضلعی به جهت رعایت حقوق همه نظامات جهانی، چند سالی است که کشورمان با کشور‌هایی که با سیاست‌های ایران نزدیکی بیشتری دارند به دنبال این هستند تا توافقاتی را انجام دهد که روسیه یکی از آنهاست.

وی ادامه داد که همکاری‌های سال‌های اخیر ما با روسیه در سوریه نشان داد که فضای همکاری بین دو کشور وجود دارد. در عین حال با توجه به اینکه ما در منطقه‌ای قرار داریم که تهدیدات نظامی و امنیتی بسیاری علیه ما وجود دارد به طور قطعی بحث تجهیزات، تکنولوژی و دانش فنی نظامی می‌تواند از دیگر نکات همکاری باشد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: در عین حال جهان غیر یک قطبی و یکجانبه می‌تواند یکی از ملاحظات جدی باشد که برخی بر این باور هستند که با همکاری هند، چین، ایران و روسیه و برخی از کشور‌های منطقه‌ای می‌توان یک ضلع جدید از همکاری‌ها را تشکیل داد تا فضای نظام تک قطبی را بشکند.

وی افزود: در مجموع این سفر به جهت همکاری‌های نظامی، بحث دانش فنی سلاح‌ها و همچنین برداشتن تحریم‌های تسلیحاتی ایران مورد توجه است، چراکه بسیاری معتقدند که تهران می تواند درباره دانش فنی سلاح ها و امکانات موردنیاز خود با کشورهایی مانند روسیه همکاری کند.

لاسجردی در پایان خاطرنشان کرد: اگرچه عنوان ناتوی آسیایی یک استعاره است، اما پیش از آنکه ما به پیشینه تاریخی به نام ناتو اشاره کنیم امروز نیاز‌های متقابل کشور‌های مختلف در خصوص یکجانبه گرایی آمریکا بسیار مهم است. به همین دلیل هم از مدت‌ها پیش موضوع همکاری و ائتلاف کشور‌های خاص مثل ایران، روسیه، چین و هند مورد توجه قرار گرفته و این کشور‌ها به عنوان قدرت‌های جدید در حال مطرح شدن هستند. اگرچه هیچ تاثیر و یا تاکیدی بر عنوان ناتو وجود ندارد، اما این کشور‌ها می‌توانند قطب‌های قدرت آینده در جهان باشند.

در مجموع و با توجه به رخدادها و نظرات کارشناسان تشکیل یک ائتلاف منطقه‌ای با تاثیرگذاری جهانی باید در سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای مورد توجه قرار بگیرد، ائتلافی که می تواند در مجموع سیاست یکجانبه گرایی آمریکا و هم‌پیمانانش را شکست دهد.