راز رکوردهای مقاله نویسی

لیستی از تعداد مقاله های چند استاد ایرانی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که در نگاه اول بسیار شگفت انگیز بود. در این لیست نام چهار استاد ایرانی به چشم می خورد که تعداد زیادی مقاله علمی از آن ها در مجلات علمی معتبر چاپ شده است. استادانی که به طور میانگین در پنج سال اخیر بین هر سه تا پنج روز یک مقاله علمی نوشته اند. البته بسیاری از کاربران بعد از دیدن نام افرادی همچون دکتر باقر لاریجانی که سمت های اجرایی هم داشته بیشتر شگفت زده شده اند. امروز برای رمز گشایی از این موضوع به سراغ نفر اول این لیست رفته ایم و درباره این آمار شگفت انگیز صحبت کرده ایم. در کنار صحبت های نفر اول این لیست ، وزارت علوم هم نکاتی دارد که خواندنش خالی از لطف نخواهد بود .

آشنایی بیشتر با این 4 چهره

دراینفوگرافی منتشر شده در شبکه های اجتماعی نام چهار چهره ایرانی به چشم می خورد که سرعت انتشار مقاله آن ها بسیار بالا بوده و در 5 سال اخیر در حدود هر 3 تا 5 روز یک مقاله در سایت معتبر اسکوپوس منتشر کردند در ابتدا کمی با آن ها آشنا شده ایم و در ادامه به سوالاتی که در ذهن تان ایجاد شده است نیز پاسخ داده ایم .
دکتر امیرحسین صاحبکار: صاحبکار استاد داروسازی است که در ابتدای این لیست قرار دارد و به طور میانگین در پنج سال اخیر در کمتر از هر سه روز یک مقاله به چاپ رسانده، او عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد است و موفق به کسب عنوان دانشمند برگزیده دهه اخیر از سوی فرهنگستان علوم پزشکی شده و تاکنون 944 مقاله از او در اسکوپوس به ثبت رسیده است.
دکتر فریدون عزیزی: از عزیزی هم 1251 مقاله در سایت اسکوپوس وجود دارد. او متولد 1321 است و فوق تخصص غدد دارد. هم اکنون عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی و عضو منتخب شورای عالی انقلاب فرهنگی است. این استاد هم در پنج سال اخیر به طور میانگین هر سه ونیم روز به استناد سایت اسکوپوس یک مقاله منتشر کرده است.
دکتر محمدرضا گنجعلی: گنجعلی با حدود 57 سال سن دکترای شیمی دارد و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است. کتابخانه ملی ایران درباره او نوشته: «دکتر گنجعلی، در رتبه‌بندی های ISI و سایت تامسون رویترز طی سال های اخیر در بین یک درصد دانشمند برتر جهان قرار داشته است.» گنجعلی هم 1118 مقاله در اسکوپوس دارد.
دکتر باقر لاریجانی: لاریجانی متخصص بیماری های داخلی و فوق تخصص بیماری های غدد درون ریز بوده و به عنوان استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و مؤسس و رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران انتخاب شده. برادر کوچک لاریجانی های مشهور 59 ساله و در سال های اخیر سمت های اجرایی زیادی از رئیس دانشگاه تا مشاور وزیر بهداشت داشته است. از لاریجانی هم در اسکوپوس 1069 مقاله به چشم می خورد.

اسکوپوس(Scopus) چیست؟

پایگاه اسکوپوس مشهورترین و محبوب ترین پایگاه مجلات و کتب است که بسیاری از دانشگاه های معتبر آن را به عنوان علمی ترین مرجع استنادی به رسمیت می شناسند. این پایگاه برای بسیاری از مجامع علمی به عنوان معیار رتبه بندی دانشگاه ها و میزان تولیدات علمی کشورها به شمار می رود. این پایگاه حاوی مقالات، کتاب ها و خلاصه کنفرانس های علمی است که در زیر مجموعه پایگاه الزویر قرار گرفته است. هم اینک این پایگاه در رشته های مختلف علوم پایه، فناوری، علوم پزشکی، علوم اجتماعی، علوم انسانی و هنر به نمایه سازی مجلات و ارزیابی پیوسته آن ها مشغول است. طبق آمار سال 2017 پایگاه اسکوپوس(Scopus)، 21 هزار عنوان مجله ، 20 هزار ژورنال داوری شده،370 سری کتاب،390 نشر تجاری و بیش از 68 میلیون مقاله کنفرانس در این سایت موجود است. مقالاتی که در این پایگاه به ثبت رسیده اند حتما بعد از داوری و راستی آزمایی به چاپ می رسند وثبت هر مقاله ممکن است بین یک تا پنج ماه برای طی این مراحل به زمان نیاز داشته باشد.

مقاله در 4 روز!

بسیاری از کاربران فضای مجازی به این سرعت بالای نگارش مقاله علمی واکنش نشان داده و آن را کاری محال دانسته بودند. برخی از آن ها بر این باورند که این مقاله ها دسترنج کار خوداستادان نبوده و آن‌ها کار دانشجویان شان را در سایت معتبر اسکوپوس به نام خودشان به ثبت رسانده اند. برخی دیگر از کاربران هم آثار این استادان را که بیشتر در رشته پزشکی و شیمی تحقیق کرده اند با تحقیقات مریم میرزاخانی که 21 مقاله منتشر کرده و رئیس دپارتمان فیزیک دانشگاه هاروارد که 422 مقاله دارد مقایسه کردند. با این حال این سوال مطرح می شود که چطور این استادان که برخی از آن ها کارهای اجرایی هم دارند توانسته اند این مقدار مقاله در اسکوپوس که از لحاظ علمی معتبر است منتشر کنند. برای پاسخ به این سوال به سراغ نفر اول این لیست رفته ایم.

این رکورد متداول است

همان طوری که پیش از این نوشتیم دکتر امیرحسین صاحبکار 994 مقاله در اسکوپوس منتشر کرده است و ما برای این که از چگونگی انتشار این تعداد مقاله آگاه شویم به سراغ این استاد دانشگاه رفتیم. دکتر صاحبکار بالا بودن آمار مقاله هایش در سال های اخیر را نتیجه تلاش در سال های گذشته می داند .او می گوید : «مقاله هایی که هم اکنون به نتیجه رسیده کارهایی است که از سال 2015 و 2016 به جریان افتاده و حالا نتایج آن مشخص شده است.» معتقد است در اروپا، آمریکای شمالی و حتی استرالیا و چین این راندمان کاری بسیار متداول است و استادان بزرگی در جهان وجود دارند که تعداد مقالات بسیار بیشتری منتشر کرده اند. او دلیل این زیاد بودن مقالات را تمرکز تمام وقت بر پروژه های تحقیقاتی و انجام کارهای تیمی می داند. او به خبرنگار ما گفت: «این مقالات معمولا از دل پروژه های بزرگی به دست می آید که گاهی در چندین مرکز اتفاق می افتد و حاصل مطالعات طولانی مدت و مشارکت دانشجویان و محققان جوان و همکاران متعدد علاقه مند به تحقیق و پژوهش است. به طور مثال یک پروژه بزرگ با همکاران در تهران، مشهد، اصفهان و ... انجام می شود و بخشی از این کارها در مراحل بالینی یا پایه به عهده ما قرار می‌گیرد. از این پروژه بزرگ ممکن است ده ها ریپورت(همان گزارش هایی که منتج به مقالات می شود) به دست بیاید و این در تمام دنیا مرسوم است ضمن این که همیشه توجه به این نکته که جوانان و محققان ما توان فعالیت بیشتر و بهتر از بسیاری از کشورها را دارند نیز باید مد نظر قرار گیرد. هر مقاله علمی داوری شده و منتشر شده در یک مجله معتبر به مثابه یک محصول علمی ارزشمند است و یکی از انگیزه های فعالیت محققان نیز مطرح کردن نام دانشگاه علوم پزشکی مشهد و شهر مشهد و کشور ایران در این دست مجلات معتبر علمی است. او همچنین این تعداد مقاله را حاصل حدود 15 سال تلاش شبانه روزی، نداشتن فعالیت حرفه ای خصوصی و کار مداوم بدون توقف و تعطیلی در محیط دانشگاه (حدود روزانه 15 ساعت در تمامی ایام تعطیل و غیر تعطیل بدون یک روز مرخصی طی سالیان گذشته) می داند. استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پایان معتقد است این خود ما هستیم که مسئولیت داریم فارغ از فعالیت دیگر بخش ها و دستگاه ها در جهت ارتقای نام کشور، شهر و دانشگاهمان در زمینه های علمی تلاش کنیم و این دقیقا همان کاری است که محققان کشورهای توسعه یافته سال هاست انجام می دهند.
دکتر حمیدرضا رحیمی مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم یکی از دلایل بالا بودن مقالات را ریویو نویسی چندین مقاله دانست.(منظور از ریویو نویسی خلاصه کردن چندین گزارش و مقاله درباره موضوع خاص است که معمولا توسط 2 نفر انجام می شود و نتایج به دست آمده خلاصه و در یک مقاله مجزا منتشر می شود.)

نرم جهانی مقالات

شاید خیلی ها بر این باور باشند که چون مرحوم استاد مریم میرزاخانی 21 مقاله داشته یا رئیس دپارتمان فیزیک دانشگاه هاروارد 422 مقاله ، باید همه دانشمندها مقالاتی با همین تعداد داشته باشند. اما با نگاهی به تعداد برندگان نوبل شیمی و پزشکی به رقم های بزرگی می رسیم به طور مثال یکی از برندگان جایزه نوبل به نام پروفسور اسمیت بیش از 2100 مقاله در اسکوپوس منتشر کرده و همچنین تاسوکو هونجو برنده نوبل پزشکی هم بیش از 640 مقاله در این پایگاه به ثبت رسانده است. البته به این نکته هم بایداشاره کنیم که برای دانستن تاثیرگذاری مقاله حتما به میزان رفرنس هایی که مقالات علمی دیگر به آن ها داده اند نگاه کنیم. به طور مثال مقالات پروفسور اسمیت بیش از 138 هزار ارجاع داشته و مقالات دکتر گنجعلی حدود 33 هزار ارجاع. با توجه به آن چه گفته شد به نظر می رسد انتشار این تعداد مقاله در مقیاس جهانی هم وجود داشته و استانداردها رعایت شده است.

پایگاه اسکوپوس معتبر است

حالا برای این که نقش وزارت علوم را در خصوص مقاله های علمی که در مجلات علمی جهان به چاپ می رسند بدانیم به سراغ دکتر محسن شریفی مدیر کل دفتر برنامه ریزی و سیاست گذاری امور پژوهشی وزارت علوم رفتیم. او می گوید: «مقالاتی که در مجلات معتبری که در نمایه هایی مثل «اسکوپوس»، «آی‌اس‌آی» ثبت می شوند از لحاظ وزارت علوم معتبر است.» دکتر شریفی همچنین درباره نظارت وزارت علوم در طرح های پژوهشی و مقالات گفت: «وزارت علوم پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات را برای این موضوع در نظر گرفته و هرفردی که بخواهد پژوهش، تحقیق یا کار پایان نامه و رساله ای انجام دهد باید موضوع را در پایگاه ایرانداک به ثبت برساند تا همانند جویی صورت بگیرد و از کپی کاری ممانعت به عمل بیاید. بعد از ثبت برای طرح گواهی صادر می شود و مقاله هایی که از این فرایند به دست بیاید از نظر وزارت علوم سالم و معتبر است.»

منبع: خراسان

70