«فرهنگ شهرت»؛ تقویت «فرهنگ مصرف»

احسان شاه‌قاسمی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران ، در یادداشتی نوشت: بر خلاف تصوری که وجود دارد حوزه نفوذ سلبریتی‌ها حوزه‌ «رفتار سیاسی» نیست، بلکه بیشتر در حوزه‌ «مصرف‌گرایی» است. مثل این که کجا خرید کنیم؟ با چه ماشینی رفت و آمد کنیم؟ چه رستورانی برویم؟ اوقات فراغت‌مان را چگونه سپری کنیم؟

به‌ طور کلی حوزه نفوذ سلبریتی‌ها به حوزه «تبلیغات» مربوط می‌شود و به نظر نمی‌رسد که پاندمی کرونا، اثرگذاری سلبریتی‌ها را کمرنگ کرده باشد؛ هرچند که در عمل به‌ دنبال شیوع ویروس کرونا، اقتصاد آسیب دید و حوزه مصرف تحت‌ تأثیر قرار گرفت اما با این حال، سلبریتی‌ها همچنان قدرت نفوذشان را دارند و تعداد دنبال‌کننده‌های این‌ افراد کاهش نیافته است. شاید «فرهنگ شهرت» به‌ دنبال پاندمی کرونا، در بعضی حوزه‌ها آسیب دیده باشد اما این آسیب چندان جدی نبوده و همه این آسیب هم به‌ دلیل ظهور پاندمی کرونا نیست؛ چراکه «تب سلبریتی» هم همچون تب نازیسم، تب سوسیالیسم و ... بالاخره روزی فرو خواهد نشست.

به نظر نمی‌رسد پاندمی کرونا به این زودی‌ها بساطش برچیده شود. ما ناگزیریم با این ویروس و تأثیری که بر سبک زندگی ما گذاشته، کنار بیاییم و به زندگی روزمره‌مان بازگردیم. به‌واسطه پاندمی کرونا و لزوم دورکاری، آموزش‌ مجازی و حتی تعاملات و معاشرت‌های مجازی، استفاده از «شبکه‌های اجتماعی» بیش از پیش در زندگی‌های امروز ما پررنگ و پر اثر شده است؛ شبکه‌های اجتماعی‌ای که اتفاقاً عرصه حضور و نمایش سلبریتی‌ها هستند.

البته بر این باورم که در سال‌های آینده آگاهی‌ای به‌ویژه در قشر نوجوان و جوان جامعه شکل خواهد گرفت و این گروه کمتر از امروز به سلبریتی‌ها توجه نشان خواهند داد و کمتر تحت ‌تأثیر سلبریتی‌ها قرار خواهند گرفت؛ در واقع به‌واسطه افزایش آگاهی جمعی، قدرت نفوذ سلبریتی‌ها کاهش خواهد یافت.

اما باید بدانیم که در دنیای امروز حوزه نفوذ سلبریتی‌ها، مصرف‌گرایی است؛ هرچند که «تب سلبریتی» روزی فرو خواهد نشست اما «تب مصرف‌گرایی» همچنان تداوم خواهد داشت. واقعیت این است که انسان مدرنی که در سال ۲۰۲۱ زندگی می‌کند به خاطر این که نشان دهد یک شهروند خوب است، ناگزیر از «مصرف» است.

«مصرف» برای قشری از جامعه به لحاظ روانی کارکرد «آرام‌بخش» دارد. نمی‌توان منکر شد یک طبقه از اجتماع هستند که وقتی به لحاظ روانی در شرایط سخت قرار می‌گیرند، بیشتر از حد معمول مصرف می‌کنند و از خرید به‌مثابه یک مسکن بهره می‌گیرند؛ چرا که به‌واسطه مصرف، خود را به جهان زنده و آرمانی پیوند زده و نزدیک می‌کنند؛ به گونه‌ای که افراد احساس می‌کنند که اگر بیشتر مصرف کنند، به جهان نزدیک شده و از مرگ فاصله گرفته‌اند. به همین دلیل در مواقع بحرانی و در دوره‌ای که جامعه به لحاظ روانی در وضعیتی ملتهب به سر می‌برد، میل به مصرف افزایش پیدا می‌کند.

بنابراین بر خلاف تصور برخی از تحلیلگران اجتماعی، پاندمی کرونا بر کاهش «فرهنگ مصرف» چندان اثری نخواهد داشت و نمی‌تواند مسأله مصرف‌گرایی بی‌رویه بشر امروز را حل کند، حتی به‌ صورت محدود، مصرف‌گرایی در جهان با شعار «بیشتر تولید کن تا بیشتر مصرف کنی، بیشتر مصرف کن تا بیشتر تولید کنی» روزانه در قالب هزاران تبلیغ ما را بمباران می‌کند. نظام اقتصادی جهان، این را از ما می‌خواهد و نظام اجتماعی و فرهنگی هم ما را وادار می‌کند که در جهت مصرف‌گرایی حرکت کنیم. از این رو چنانچه بر اساس چارچوب‌های آن عمل نکنیم، احساس شرمگینی پیدا خواهیم کرد؛ برخی از نارضایتی‌هایی که در بشر امروز شاهدش هستیم ریشه در چنین نگرشی دارد.

منبع: زندگی آنلاین

46