همه چیز را درباره حافظه بلند مدت بدانید

حافظه بلند مدت، گنجینه خاطرات قدیمی در لایه‌های عمیق ذهن

روانشناسان معمولاً از چند نوع حافظه صحبت می‌کنند که یکی از آن‌ها حافظه بلند مدت است.

حقیقت این است که بدون حافظه، تمام خاطرات ما در ثانیه‌ای محو می‌شوند، تمام آنچه آموخته‌ایم از بین می‌رود و حتی دیگر توانایی یادگیری مهارت‌های جدید نیز در ما وجود ندارد.

با این حساب به نظر می‌رسد این پدیده ارزشمند که ما نام حافظه را روی آن میگذاریم، باید بیشتر شناخته شده و از آن محافظت شود. در این مطلب سعی داریم به بیان تمام آنچه لازم است درباره حافظه بلند مدت بدانیم، بپردازیم.

اگر شما نیز درباره ماهیت این حافظه، محل کنترل آن در مغز، عملکرد آن، روش تقویت و … بیشتر بدانید، همراه ما بمانید.

حافظه بلند مدت چیست؟

این نوع یا بخش از حافظه، همان‌طور که از نام آن نیز مشخص است، حافظه‌ای طولانی مدت محسوب می‌شود. خاطرات و مواردی که در این حافظه نگهداری می‌شوند معمولاً تا سال‌ها باقی می‌مانند. این همان وجه تمایز حافظه کوتاه مدت و بلند مدت است.

حافظه بلند مدت به ذخیره ‌سازی اطلاعات در بازه زمانی وسیع اشاره دارد. وقتی چیزی را به یاد می‌آورید که مربوط به بیش از چند ثانیه قبل است، چه یک ساعت قبل و چه چند دهه قبل، پای حافظه بلند مدت در میان است.

دو ویژگی و نکته مهم درباره این نوع از حافظه عبارتست از:

1. همه خاطرات در حافظه بلند مدت به شکل یکسان ایجاد نمی‌شوند

همان‌طور که گفتیم برخی از اطلاعات آسان‌تر و برخی سخت‌تر در دسترس ذهن آگاه ما قرار می‌گیرند. به همین خاطر است که برخی از خاطرات یا داده‌ها را سریعاً به یاد می‌آوریم در حالی که برای به یاد آوردن برخی دیگر نیاز به یادآوری‌های قوی داریم.

بدیهی است که اتفاقات و اطلاعات مهم، سریع‌تر و راحت‌تر به یاد آورده می‌شوند. برای مثال بدون شک همه ما روز عروسی خود را با جزئیات بسیار و به راحتی به یاد می‌آوریم، در حالی که روزهای معمولی دیگر به راحتی به یاد آورده نمی‌شوند.

2. خاطراتی که به طور مکرر فراخوانی می‌شوند، قوی‌تر می‌شوند

آن بخش از اطلاعات حافظه بلند مدت که بارها و بارها در دسترس قرار می‌گیرند، آسان‌تر یادآوری می‌شوند. زیرا با این کار شبکه عصبی که این اطلاعات در آن‌ها رمزگذاری و ذخیره شده‌اند، قوی‌تر می‌گردد.

این در حالی است که آن دسته از خاطراتی که فراخوانده نمی‌شوند، به مرور ضعیف‌تر شده، از بین می‌روند و یا با اطلاعات جدید جایگزین می‌گردند.

محل حافظه بلند مدت در مغز کجاست؟

شاید برای بسیاری از شما جالب باشد بدانید حافظه دقیقاً در کدام قسمت از مغز قرار دارد؟ اصلاٌ می‌شود محلی دقیق و ملموس برای حافظه در مغز مشخص کرد؟

باید بگوییم این موضوعی است که برای سال‌ها، دانشمندان زیادی روی آن تحقیق کرده‌اند. در حال حاضر محققان باور دارند که این بخش از حافظه توسط قسمت‌های مختلفی از مغز کنترل و مدیریت می‌شود.

اما آزمایش‌ها نشان می‌‎دهند که قسمت هیپوکامپ یکی از مهم‌ترین مناطق مغز است که تأثیر مهم و مشخصی روی حافظه بلند مدت دارد.

به طوری که بیماران دچار تصادف و حادثه، که این قسمت از مغز آن‌ها دچار آسیب شده است، در بسیاری از موارد خاطرات بلند مدت خود را فراموش می‌کنند و یا لااقل در این بخش از حافظه خود دچار ضعف می‌شوند.

ظرفیت و مدت زمان ماندگاری اطلاعات در قسمت بلند مدت حافظه

انتقال مطالب به حافظه بلند مدت از کوتاه مدت طی فرآیندهای مختلف مانند تداعی و تکرار، انجام می‌شود. پس از آن، اطلاعات منتقل شده از چند روز تا چندین سال در این بخش از حافظه باقی می‌مانند.

عوامل مختلفی وجود دارد که بر مدت زمان ماندگاری اطلاعات در حافظه بلند مدت تأثیر می‌گذارد. اولین عامل، چگونگی رمزگذاری اولیه اطلاعات در حافظه است.

به بیانی ساده، اگر هنگام رخ دادن یک اتفاق و دریافت اطلاعات هوشیارتر و آگاه‌تر باشید، این اطلاعات به شکل قوی‌تری در حافظه شما ثبت می‌شوند.

علاوه بر این، همان‌طور که در بخش قبل نیز به این نکته اشاره کردیم، اطلاعاتی که به دفعات متعدد به یاد آورده می‌شوند، بیشتر در دسترس می‌مانند و تبدیل به خاطراتی قوی می‌شوند.

به همین علت است که وقتی مطلبی را بارها و بارها می‌خوانید و تکرار می‌کنید، سر جلسه امتحان آن را راحت‌تر به یاد می‌آورید.

درباره ظرفیت حافظه بلند مدت می‌توان به جرئت گفت که با فضایی نامحدود در ذهن روبرو هستید و هر میزان از اطلاعات که لازم باشد را می‌توانید در این فضا ذخیره کنید.

آشنایی با انواع حافظه بلند مدت

اطلاعاتی که در این بخش از حافظه ذخیره می‌شوند را می‌توان در دو دسته کلی قرار داد که در ادامه معرفی خواهند شد.

دسته اول اطلاعاتی هستند که در بخش هوشیار ذهن قرار دارند. به این اطلاعات، خاطرات یا اطلاعات صریح گفته می‌شود. همین دسته از اطلاعات نیز خود به دو بخش تقسیم می‌شوند: اطلاعاتی که مربوط به وقایع هستند و اطلاعاتی که به دانش شما نسبت به جهان مرتبط اند. دسته دوم اطلاعات نگهداری شده در حافظه بلند مدت، اطلاعات یا خاطرات ضمنی هستند. اجازه بدهید با یک مثال ساده این مورد را توضیح دهیم. هنگامی که تصمیم می‌گیرید رانندگی کردن را بیاموزید، هیچ دانشی در این باره ندارید و به جمع‌آوری اطلاعاتی می‌پردازید که در روزهای اول رانندگی، در قسمت هوشیار ذهن شما هستند. اما بعد از مدتی که در این زمینه مهارت لازم را کسب کردید، متوجه می‌شوید که رانندگی کردن برای شما تبدیل به امری ناخودآگاه شده است. در این مرحله اطلاعات وارد قسمت ناخودآگاه ذهن شده‌اند و به همین دلیل ضمنی نامیده می‌گردند.

از دست دادن حافظه بلند مدت

حال که به خوبی با ماهیت این حافظه، نحوه عملکرد و انواع آن آشنا شدیم، اجازه بدهید به سراغ مطلبی برویم که برای بسیاری از افراد دغدغه‌ای مهم است، یعنی فراموشی حافظه بلند مدت.

پیش از هر چیز باید یک نکته را یادآوری کنیم. همیشه از یاد بردن چیزها به معنای فراموشی و اختلال در عملکرد حافظه نیست. گاهی عواملی مانند حواس پرتی، افزایش سن و … باعث می‌شوند در برهه‌هایی دچار ضعف در تمرکز شده و یا اطلاعات ساده‌ای را به یاد نیاوریم.

ولی این امر معمولاً موقتی است. اما اگر این اتفاق بارها و بارها تکرار شد و یا شدت پیدا کرد، ممکن است مشکلی وجود داشته باشد و لازم است حتماً با یک پزشک متخصص مشورت کنید.

به این نکته نیز دقت داشته باشید که ضعف در این نوع از حافظه با فراموشی حافظه کوتاه مدت متفاوت است. افرادی که دچار اختلال در حافظه کوتاه مدت هستند، مواردی را که مربوط به چند لحظه پیش است از یاد می‌برند.

برای مثال وارد اتاق می‌شوند تا کاری را انجام دهند ولی به محض ورود فراموش می‌کنند. این افراد معمولاً در یادآوری خاطرات دور خود، حتی اگر مربوط به بیست سال پیش باشد، مشکلی ندارند.

اما هنگامی که درباره ضعف حافظه بلند مدت صحبت می‌کنیم، قضیه کاملاً برعکس است. در چنین مواردی فرد بخش‌هایی از خاطرات دور خود را از یاد می‌برد ولی آن‌چه را چند لحظه پیش اتفاق افتاده به یاد دارد.

همانطور که پیش‌تر گفتیم، گاهی ضربه به سر یا تصادف موجب بروز چنین مشکلاتی می‌شود. وجود بیماری‌های گوناگون در زمینه مغز و اعصاب نیز می‌تواند منجر به از دست رفتن یا ضعیف شدن حافظه بلند مدت شود.

راهکارهایی برای تقویت حافظه بلند مدت

مهم نیست در حال حاضر دچار مشکل حافظه هستید یا خیر، عمل کردن به نکاتی که در ادامه معرفی خواهیم کرد، به شما کمک می‌کند حافظه قدرتمندی داشته باشید. حتی اگر امروز، به راحتی هر آن‌چه را می‌خواهید به یاد می‌آورید، با رعایت نکات زیر می‌توانید، از بروز مشکل در آینده جلوگیری کنید.

1. سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرید

می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین مواردی که از ضعیف شدن حافظه بلند مدت جلوگیری می‌کند، داشتن زندگی سالم است. ولی منظور از سبک زندگی سالم چیست؟

در حقیقت این عبارت، موارد بسیاری را در بر می‌گیرد. آیا به اندازه کافی ورزش می‌کنید؟ چه میزان سبزیجات و میوه‌های تازه، مواد غذایی پروتئینی و کم‌ چربی در وعده‌های غذایی شما وجود دارد؟

چند ساعت از روز را به مطالعه اختصاص می‌دهید؟ پاسخ تمام این سؤالات به سبک زندگی شما برمی‌گردد. داشتن تغذیه سالم ، ورزش منظم، خواب کافی، مطالعه و … راز و رمزهای ساده برای تقویت حافظه بلند مدت هستند.

2. به سلامت روان خود اهمیت دهید

تحقیقات نشان می‌دهند افرادی که استرس و اضطراب زیادی دارند و یا از افسردگی رنج می‌برند، بیشتر در معرض اختلالات حافظه هستند. در نظر داشته باشید که توجه و رسیدگی به سلامت روان ، به اندازه سلامت جسم اهمیت دارد.

3. روی یک کار تمرکز کنید

برخی از محققان طی مطالعات اخیر خود به این نتیجه رسیده‌اند که انجام همزمان چند کار و تمرکز روی چند موضوع در آن واحد، می‌تواند موجب ضعف حافظه شود. پس اگر می‌خواهید حافظه بلند مدت قوی و پایداری داشته باشید حتی الامکان از انجام چند کار همزمان دوری کنید.

4. از مدیتیشن کمک بگیرید

انجام تمرینات مدیتیشن برای داشتن تمرکز بیشتر و استراحت دادن به ذهن به شما کمک می‌کند. همچنین با مدیتیشن می‌توانید استرس و اضطراب خود را بهتر و آسان‌تر کنترل کنید. تمام این موارد در نهایت منجر به تقویت حافظه بلند مدت شما خواهند شد.

انجام تمرینات مربوط به حافظه و تداعی خاطرات، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، مرور اطلاعات قبل از خواب و … دیگر راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از ضعیف شدن حافظه بلند مدت و یا تقویت آن هستند.