چه چیزی باعث کلسترول بالا در کودک می شود؟

کلسترول بالا چیست؟

به طور کلی عارضه ی کلسترول بالا در بزرگسالان و در کودکان قابل مشاهده است. کلسترول ماده ای مومی و چرب است که به وسیله ی کبد تولید می شود. این ماده در تولید هورمون ها، ویتامین ها و سلول ها به کار گرفته می شود و در بعضی محصولات غذایی وجود دارد. 

کلسترول خون در دو نوع LDL و HDL وجود دارد. کلسترول نوع اول با چگالی کم، با عنوان کلسترول بد نیز شناخته می شود. این کلسترول با تجمع در دیواره شریان سبب انسداد عروق می گردد. کلسترول نوع دوم با عنوان کلسترول خوب، در روند انتقال LDL مؤثر واقع است. 

در طی افزایش میزان کلسترول در بدن، نوعی ساختار مانند پلاک در دیواره رگ های خونی به وجود می آید. در رگ های خونی، خون به قلب و سایر اجزای بدن پمپاژ می شود. 

پلاک ها با تجمع در رگ های خونی سبب باریک شدن، انسداد و ممانعت از جریان پذیری خون به رگ می شوند. این عارضه به مرور زمان زمینه را برای بروز مشکلات قلبی و سکته فراهم می سازد. 

پلاک، رسوبات چربی است که متشکل از کلسیم، ضایعات سلولی، کلسترول، مواد چرب و نوعی عامل لخته کننده در خون به نام فیبرین می باشد. 

کودکان در سن 2 الی 3 سالگی نیازمند دریافت 30% الی 35% چربی از کل کالری های روزانه هستند. با افزایش سن کودک در رده ی 14 الی 18 سال، میزان چربی معادل 25% تا35% می شود. 

نشانه های کلسترول بالا در کودکان 

کودکان مبتلا به کلسترول بالا فاقد علائم هستند. وجود عوامل خطر در این بیماری سبب می شود تا متخصصان در حوزه سلامت همواره توصیه کنند به طور مرتب، سطح کلسترول کودکان کنترل شود. 

با این وجود زمانی که نوزاد با علائمی نظیر تعریق بیش از اندازه، تنفس سریع، سوء تغذیه و لاغری رو به رو شد، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. 

نشانه هایی که مراجعه به پزشک را ضرورت می بخشند، شامل موارد ذیل می شود:

• ریتم غیر طبیعی قلب

• بیهوشی در حین ورزشی

• تنگی نفس

• خستگی

• عدم توانایی در حیطه جسمانی 

کلسترول بالا در کودکان تحت تأثیر سه عامل تغذیه، وراثت و چاقی قرار دارد. با این وجود یکی از عوامل تأثیر گذار که سبب افزایش خطر سطح کلسترول بالا در کودکان می شود، دیابت نام دارد. در بدن افراد مبتلا به دیابت، نوعی بیماری به نام "Dyslipidemia" ایجاد می شود. این بیماری میزان کلسترول خون را با افزایش سطح LDL و کاهش میزان HDL متزلزل می کند.  

تغذیه 

در مواد غذایی چربی های ترانس و اشباع یافت می شوند. با ورود این نوع چربی در بدن، کبد به تولید بیش از اندازه کلسترول بد می پردازد. 

چربی ترانس و اشباع در غذاهایی اعم از بستنی، کره، شیر پر چرب، خامه، گوشت دارای چربی در مقادیر بالا، روغن نارگیل، روغن پالم، غذاهای فرآوری شده و سرخ شده وجود دارند. 

FH با ایجاب جهش در ژن مسئول حذف کلسترول از بدن باعث تجمع مقدار فراوانی کلسترول بد در بدن می شود. LDL به مرور زمان با جمع شدن در رگ، بیماری تصلب شرایین را به ارمغان می آورد. 

وراثت 

وراثت نقش مهمی در انتقال بیماری ها ایفا می کند. بیماری کلسترول بالا خون یک عارضه ژنتیکی به شمار می رود. زمانی که در بدن یک فرد میزان کلسترول بد افزایش یافته است، احتمال انتقال آن به فرزند بالغ بر 50 درصد تخمین زده می شود. 

هیپرکلسترولمی خانوادگی نوعی بیماری ژنتیکی است که با عنوان FH شناخته می شود. این بیماری سبب افزایش مقدار کلسترول در کودکان و بزرگسالان می گردد. 

FH با ایجاب جهش در ژن مسئول حذف کلسترول از بدن باعث تجمع مقدار فراوانی کلسترول بد در بدن می شود. LDL به مرور زمان با جمع شدن در رگ، بیماری تصلب شرایین را به ارمغان می آورد.

چاقی 

بیانات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها حاکی از آن دارد که چاقی مفرط در کودکان، سبب افزایش کلسترول و فشار خون می گردد.

تشخیص کلسترول بالا در کودکان 

اکثر کودکان در سن مدرسه به عارضه کلسترول بالا دچار می شوند. متخصصان سلامت، به وسیله ی یک آزمایش خون ساده در راستای تشخیص میزان آن اقدام می کنند. 

علاوه بر این، اکثر کودکان مبتلا به کلسترول خون بالا به صورت وراثتی دچار این عارضه شده اند. به عبارتی دیگر کودکی که والدین وی دچار سطوح افزایشی کلسترول هستند، بیشتر در معرض ابتلا به کلسترول خون قرار دارند.

بدین ترتیب انجام آزمایش برای کودکی که خویشاوندان و والدین او به کلسترول خون مبتلا هستند، ضروری تلقی می شود. 

انجمن ملی قلب، ریه و خون آمریکا توصیه می کند کودکان در سن 9 الی 11 سالگی و مجددا بین سن 17 الی 21 سالگی تحت غربالگری کلسترول خون قرار بگیرند. 

یکی از ابزار های مفید در غربالگری در خصوص ارزیابی وضعیت وزن کودک شاخص توده بدنی یا BMI است. در تعیین صدک شاخص توده بدن سن، جنسیت، وزن و قد کودک در نظر گرفته می شود. 

در غربالگری همه جانبه لیپید خون می بایست کلسترول غیر HDL و غیر ناشتا یا پروفایل لیپید ناشتا برای همه کودکان به دست آید. 

مواد غذایی مفید در خصوص کاهش کلسترول بالا در کودکان 

همان طور که بیان کردیم چربی های اشباع در بدن سبب تسریع روند تولید کلسترول بد می شود. اکثر چربی های اشباع در دمای اتاق در حالت جامد قرار دارند. این نوع چربی از نارگیل، پالم و جانوران به دست می آید. 

در مقابل چربی های اشباع چربی غیر اشباع قرار دارد. این نوع چربی در دمای اتاق در حالت مایع قرار دارد و متشکل از گیاهان است. از سری چربی های غیر اشباع می توان به روغن بادام زمینی، روغن زیتون و روغن کانولا اشاره کرد. 

علاوه بر این با تأمین فیبر خوراکی در بدن، روند جذب کلسترول در دستگاه گوارش به ندرت اتفاق می افتد. فیبر خوراکی در محصولات حاوی غلات کامل، میوه هایی نظیر انواع آلو، موز، مرکبات، گلابی و سیب، حبوبات اعم از نخود، نخود فرنگی، لوبیا و عدس فیبر خوراکی یافت می شود. 

ماهی هایی نظیر خال مخالی، سالمون و کنسرو دارای امگا 3 هستند. امگا 3 حاکی از اسید های چرب دارد. این ماده با افزایش درصد HDL از احتمال شکل گیری لخته خون، التهاب رگ ها و قلب جلوگیری می کند. بدین جهت توصیه می شود برای کودک مبتلا به کلسترول بالا در طول هفته دو مرتبه ماهی تهیه کنید. 

• لبنیات به ویژه شیر و ماست کم چرب با 2% چربی

• مصرف مکرر میوه ی تازه به همراه پوست 

• سبزیجات

• کاهش مصرف میزان نمک 

• بلغور جو دو سر 

• مصرف غذاهای گریلی و پختنی

• نان غلات دار

• تهیه کراکر حاوی غلات فلفل قرمز و تاس کباب

• طیور بدون پوست

• مغذی جات اعم از بادام و گردو

• آووکادو 

• برنج 

• لوبیا

• پاستا

• منع مصرف نوشابه به ویژه گاز دار 

• مصرف آب برای افزایش سوخت و ساز بدن

درمان کلسترول بالا در کودکان

عدم درمان بیماری کلسترول بالا با خطر بیماری هایی نظیر سکته، حمله قلبی، بیماری قلبی و بیماری مزمن کلیوی همراه است.  

مرحله اول

مؤثرترین روش در خصوص درمان کلسترول بالا در کودکان برخورداری از یک برنامه غذایی و فعالیت های ورزشی است. انجام فعالیت های ورزشی به صورت مستقیم سبب افزایش میزان HDL  در بدن می شود. بدین ترتیب خطر بیماری های قلبی بر اساس سابقه ی خانوادگی کاهش پیدا می کند. توصیه می شود به صورت روزانه کودک را به 60 دقیقه ورزش هوازی اعم از پیاده روی، دویدن، دوچرخه سواری و شنا تشویق کنید. 

مرحله دوم

عدم توجه به دستور العمل های پزشکی در راستای پیروی از رژیم غذایی سبب ضرورت یافتن دارو درمانی می گردد. رایج ترین داروهایی که برای درمان کودکان مبتلا به کلسترول بالا تجویز می شود، شامل کلسولام، کلستیرامین و کلستیپول می گردد. 

مصرف نیاسین نیز در کاهش LDL و تری گلیسیرید مؤثر است. نیاسین یا ویتامین B3 در بدن سبب افزایش سطح HDL خون می شود و از بروز خطرات جسمانی در کودک محافظت می نماید. 

لازم به ذکر است برای آغاز دارو درمانی می بایست کودک حداقل 8 سال داشته باشد. 

اقدامات ضروری والدین در مواجه با کودک مبتلا به کلسترول بالا

یکی از عوامل دخیل در افزایش خطر تصلب شرایین، استرس طولانی مدت است. استرس با افزایش فشار خون، احتمال تصلب شریان و رگ های خونی را افزایش می دهد. 

شما می توانید سطح استرس کودک را به وسیله تمرینات آرام سازی و مدیتیشن پایین بیاورید. به او یاد دهید بر روی تنفس خود تمرکز کند و با نفس های عمیق، جریان هوای تازه را به بدن منتقل سازد. 

یکی از اقدامات ضروری والدین برای درمان کلسترول خون بالا، تشویق کودک به پیروی از رژیم غذایی سالم است. فرآورده های لبنی به عنوان یک ماده غذایی مفید نقش چشمگیری در کاهش LDL ایفا می کنند. 

فرآورده های لبنی سرشار از کلسیم هستند. با ورود کلسیم به بدن، روند چربی سوزی تسریع پیدا می کند. 

از سری اقدامات ضروری والدین برای تسریع روند کاهش کلسترول LDL در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ترغیب کودک به انجام فعالیت های ورزشی

• کمک به کودک در راستای حفظ وزن 

• آگاه سازی کودک از نشانه های دیابت 

• تهیه مواد غذایی متنوع به منظور تأمین نیاز های بدنی کودک