اثر پروانه ای : هر آنچه باید درباره آن بدانید

در یکی از شاخه های ریاضیات نظریه ای به نام آشوب وجود دارد که به مطالعه سیستم های دینامیکی و آشوبناک توجه ویژه ای دارد. به عبارتی دیگر نظریه آشوب مبتنی بر فیزیک، ریاضی و فلسفه است که توجیه کننده پدیده های اتفاقی تلقی می شود. 

در نظریه آشوب، اثر وابستگی حساس به شرایط اولیه است که در طی آن یک تغییر کوچک در یک سیستم اعم از سیاره زمین قادر است زمینه ساز تغییرات بزرگ گردد. 

یکی از پیشگامان نظریه ی آشوب، ریاضی دان و هواشناس آمریکایی به نام ادوارد لورنز است. وی دربیانیه های نخست بیان کرد که حتی بال زدن یک مرغ دریایی در نقطه ای از جهان، می تواند سرنوشت آب و هوای جهان را دگرگون سازد. 

وی همچنین بیان کرد اثر پروانه ای در یک مثال گردباد، تحت تأثیر آشفتگی های جزئی اعم از پروانه ای که در دور دست و در هفته های گذشته بال های خود را تکان می دهد، مشتق شده است. 

ایده ی ادوارد لورنز در خصوص تأثیراتی که یک علت کوچک در آب و هوا ایجاد می کند، قبل از لورنز به وسیله یک مهندس و ریاضی دان فرانسوی به نام هانری پوانکاره شناخته شده بود.

جالب است دانید نوربرت وینر، ریاضی دان و فیلسوف آمریکایی در نظریه آشوب کمک شایانی کرده است. علاوه بر این، نخستین ایده ای که حاکی از ایجاد تغییرآشوب توسط پروانه دارد برای اولین بار در قالب یک داستان کوتاه به نام آوای تندر توسط ری بردبری به نگارش درآمده است.

اوارد لورزن مفهوم ناپایداری اتمسفر زمین را بر روی پایه های کمی قرار داد و بین مفهوم ناپایداری و ویژگی های سیستم دینامیکی ارتباط برقرار کرد. دسته های بزرگ سیستم های دینامیکی در معرض دینامین هرج و مرج قطعی و غیرخطی قرار دارند. 

بدین ترتیب نظریه آشوب یا بی نظمی بر این باور است که یک تغییر جزئی در شرایط اولیه قادر است تغییرات پیش بینی نشده و گسترده ای را در ستاده های سیستم به ارمغان آورد.

در این نظریه در تمام پدیده های جهان نقطه ای در نظر گرفته می شود که با تغییری ناچیز زمینه ساز تغییرات بزرگ خواهد بود. 

توجه داشته باشید که تحلیلگران ملزم هستند سیستم های سازمانی، اقتصاد، اجتماعی و سیاسی را به مثابه ی سیستم های جوی از اثر پروانه ای در نظر بگیرند. 

مفهوم اثر پروانه ای در فرهنگ عامه 

در اثر پروانه ای می توانید بر روی کارهای کوچک با نتایج بلند مدت معلوم می گردد

در فرهنگ عامه اثر پروانه ای حاکی از لحظه های کوچکی دارد که تعیین کننده سرنوشت انسان هستند. گذر زمان زنجیره ای از علت و معلول های جهان را آشکار کرده است. 

در دیدگاه آخر به اول یک اتفاق بزرگ در نظر گرفته می شود و تلاش می شود تا اثر کوچکی که زمینه ساز شکل گیری این اتفاق بزرگ است، پیدا گردد. 

جالب است بدانید اثر پروانه ای به این معنی نیست که ما قادر هستیم به شناسایی ریشه های یک عامل بپردازیم. بلکه بر اساس نظریه اثر پروانه ای علم از قابلیت شناسایی تمام عوامل یک پدیده محروم است. 

اثر پروانه ای در تعامل انسان ها نقش بسزایی دارد. طبق تئوری اثر پروانه ای، اعمال انسان آغازگر واکنش هایی است که دربردارنده ی انعکاس های مختلف است. این واکنش ها آینده فرد را تحت تأثیر قرار می دهند. 

بدین ترتیب انسان می تواند برای اخذ تصمیم های مهم، به پیامد های احتمالی فکر کند و یک ارتباط را بین زمان حال و آینده برقرار سازد. 

مهم ترین ویژگی های اثر پروانه ای

به طور کلی اثر پروانه ای بیانگر وابستگی پاسخ رفتار یک سیستم در شرایط اولیه به تغییرات جزئی می باشد. این اثر ضمن تأثیر تغییرات کوچک در شکل گیری رویداد های بروز، به احتمال شکل گیری سرنوشت های متفاوت در اثر تغییرات جزئی شرایط اولیه در قالب یک سیستم تمرکز دارد. 

در خصوص رؤیت اثر پروانه ای در یک سیستم ضرورت دارد مدل استاندارد دارای دو ویژگی اصلی باشد. 

نخستین ویژگی تابعیت وضعیت های لحظه ای سیستم از لحظات قبل است. دومین ویژگی نیز برای قابلیت مشاهده اثر پروانه ای در یک سیستم مستلزم رفتار غیرخطی است. 

عملکردهای اثر پروانه ای

اثر پروانه ای یک پتانسیل وابستگی حساس به شرایط اولیه است

برای مشاهده اثر پروانه ای می توانید بر روی کار های کوچک با نتایج بلند مدت تمرکز نمایید. اکثر کارمندان هدف مشخصی را دنبال می کنند. این امر در کاهش اتلاف زمان و افزایش کارایی نقش چشمگیری دارد. 

مهم ترین عملکرد های اثر پروانه ای به شرح ذیل است:

• کارهای کوچک و اخذ نتایج بزرگ 

• عدم وجود تضمین برای موفقیت 

• نتایج نامحسوس 

• هدف های بلند مدت 

• اثر پروانه ای در سیستم های فیزیکی 

اثر پروانه ای در سیستم های فیزیکی 

آب و هوا 

آب و هوا به عنوان یک سیستم فیزیکی از اثرپروانه ای برخوردار است. در واقع در مدل های استاندارد پیش بینی آب و هوا اثر پروانه ای مشهود است. 

دانشمندان آب و هوا اعم از ویلیام کانولی و جیمز عنان بر این باور هستند که هرج و مرج در توسعه روش های پیش بینی |آب و هوا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. علاوه بر این بین وجود یک پروانه که بال های خود را به هم می زند هیچ ارتباط مستقیمی با پیش بینی های آب و هوا وجود ندارد. زیرا زمان بسیار زیادی طول می کشد تا چنین آشفتگی کوچکی به اندازه چشمگیری بروز پیدا کند. بدین ترتیب تأثیر مستقیم پر زدن پروانه بر پیش بینی آب و هوا تا حدودی اشتباه می باشد. 

مکانیک کوانتومی 

اثر پروانه ای یک پتانسیل وابستگی حساس به شرایط اولیه است که در سیستم های فیزیکی نظیر کوانتومی و نیمه کلاسیک اعم از اتم ها مورد مطالعه واقع شده است. به استناد از استدلال های عده ای از نویسندگان، وابستگی شدید به شرایط اولیه در درمان های کوانتومی خالص وجود ندارد. با این وجود وابستگی حساس به شرایط اولیه حرکت کلاسیک بیانگر آن است که درمان های نیمه کلاسیک توسعه یافته است. 

وجه ارتباطی اثر پروانه ای و سفر در زمان 

اثر پروانه ای در زمان حال شکل می گیرد و بیانگر رابطه علت و معمولی است

بدون شک سفر به گذشته در مقایسه با سفر به آینده از دشواری های گسترده ای  برخوردار است. 

همان طور که بیان کردیم در اثر پروانه ای بال زدن یک پروانه نقش بسزایی در شکل گیری تغییرات بزرگ دارد. بدین ترتیب اثرپروانه ای به زمان " حال" اختصاص می یابد. 

به طور مثال اگر در سال 2022 به سال 2002 بازگردید، حتی یک اشتباه ناچیز قادر است تغییرات چشمگیری را در زمان حال ایجاد کند. 

در فیلم هاوانا محصول سال 1990 شخصیت اصلی فیلم رو به شخصیت دیگری می گوید: " بال زدن پروانه ای روی یک گل در کشور چین قادر است باعث شکل گیری یک طوفان سهمگین در کارائیب گردد."

همچنین در سال 2004 یک فیلم به نام "اثر پروانه ای" به تولید رسید. شخصیت اصلی فیلم با سفر به گذشته سعی در ایجاد تغییرات در تصمیمات کودکی دارد و خواستار بهبود وضعیت فعلی می باشد. 

جالب است بدانید گروه موسیقی کره ای به نام اکسو در آلبوم Obsession یک آهنگ به نام اثر پروانه ای دارد. علاوه بر این، ژاک برمن وبستر دوم ملقب به تراویس اسکات آهنگی به نام اثر پروانه ای در آلبوم Astroworld خوانده است. 

وجه تمایز اثر پروانه ای و اثر مرکب 

اثر مرکب اشاره به فعالیت های کوچکی دارد که هر انسان به صورت مداوم در طول زمان انجام می دهد. اثر مرکب زمینه ساز شکل گیری تغییرات بزرگ با دو جنبه مثبت و منفی می گردد. 

به طور مثال فردی به صورت روزانه در بازه زمانی 30 دقیقه به مطالعه کتاب های گوناگون می پردازد، در مقال فردی دیگر دنبال کننده رسانه های اجتماعی با محتوای زرد است. حدود دو سال بعد فرد دنبال کننده محتوا زرد درباره باگ های رسانه های ارتباط جمعی آگاهی دارد و فرد مطالعه کننده به موفقیت های والایی دست یافته است. 

این در حالی است که اثر پروانه ای در زمان حال شکل می گیرد و بیانگر رابطه علت و معمولی میان رویداد ها است. 

تمثیل هایی از نقش اثر پروانه ای

اثر پروانه ای در بازار بورس

بی شک تغییرات جزئی در بازار خرید و فروش محصولات چندان قابل مشاهده نمی باشد. در حالی که در بازار بورس، تغییرات جزئی قیمت سهام نقش بسزایی در شکل گیری اثر پروانه ای دارند. 

در بازار بورس به موجب قابلیت مشاهده و پیگیری رفتار بازیگران، اثر پروانه ای رویت می گردد. در واقع رفتار و تصمیمات سرمایه گذاران تحت تأثیر وضعیت قبلی و مقایسه ی روند سرمایه گذاری قرار دارد. 

اثر پروانه ای در تاریخ بشر 

فرو ریختن دیوار برلین تحت تأثیر اشتباه یک سخنگو 

در تاریخ 9 نوامبر 1989 یک سخنگوی حزب کمونیست به نام گونتر شابوفسکی، برگه ای را درباره وقوع تغییری بزرگ دریافت کرد. در این برگه به ساکنان بخش شرقی برلین تحت نفوذ شوروی اجازه داده می شد که وارد بخش غربی برلین شوند. این پیشروی تا جایی ممکن بود که دولت کمونیست آلمان شرقی طبق درخواست، موافقت را دریافت کند. 

در برگه ای که در اختیار شابوفسکی قرار داشت، تاریخی برای اعلام این تصمیم معین شده بود. اشتباه او در خصوص تاریخ اعلام سبب شد هزاران نفر از مردم آلمان به دو بخش دیوار برلین هجوم ببرند و فاجعه فروریختن دیوار برلین رخ دهد. 

تسخیر قسطنطنیه تحت تأثیر بازماندن در ورودی شهر

آغاز جنگ جهانی اول یک مثال از اثر پروانه ای است

در قدیم الایام شهر قسطنطنیه به عنوان یکی از ثروتمند ترین شهر های اروپایی شناخته می شد. در آن زمان تسخیر شهر قسطنطنیه به موجب پیروزی بر ارتش های قدرتمندی نظیر اعراب، بربر ها و بلغاری ها ناممکن تلقی می شد. 

با این وجود ارتش ترک توانست هنگامی که دروازه ورودی شهر به اشتباه باز مانده بود، وارد شهر قسطنطنیه شود و آن را تسخیر نماید. 

شکل گیری تروریسم مدرن تحت تأثیر کشته شدن یک سگ 

در اوایل دهه 1933 در تگزاس، یک نماینده مجلس به نام چارلز هازارد قصد جان سگ کوچولوی همسایه کرد. وی در خصوص گرفتن جان سگ مقداری خرده شیشه را با وعده غذایی سگ ترکیب کرد. این امر مسیر تاریخ را دگرگون ساخت. 

صاحب سگ چارلی ویلسون بود. ویلسون در سن 13 سالگی به موجب کشته شدن سوگند یاد کرد که انتقام جان سگ را از چارلز بگیرد. در این دوره، چارلز هازارد در راستای انتخاب نماینده مجلس محلی اقداماتی را انجام داد. در مقابل ویلسون جریان کشته شدن سگ را برای اهالی محل بیان کرد و توانست بالغ بر 95 رای بر علیه هازارد جمع آوری نماید. 

بدین ترتیب چارلی ویلسون توانست با ایجاد تغییر در دنیای سیاست نسبت به مسائل سیاسی علاقه مند گردد. 

آغاز جنگ جهانی اول تحت تأثیر تغییر مسیر دستیابی به مقصد 

یکی از علت های آغاز جنگ جهانی اول، ترور دوک اعظم فرانز فردیناند و همسرش است. در ادوار گذشته در کشور اتریش، راننده فرانز فردیناند برای دسترسی به مقصد یک مسیر متمایز را برگزید. در این مسیر دوک اعظم به همراه همسرش ترور شدند. این ترور تأثیر چشمگیری در سرتاسر جهان گذاشت و زمینه ساز قتل میلیون ها تن انسان شد.