زن و شوهر چگونه و به چه میزان از یکدیگر ارث می‌برند؟

در میزان سهم الارث زن و شوهر تفاوت‌هایی وجود دارد بدین صورت که با شرایط مساوی میزان سهم الارث زوج از ترکه زوجه دو برابر سهم الارث زوجه از ترکه زوج است. لازم به ذکر است که وجود یا عدم وجود فرزند در میزان سهم الارث زوجین تاثیر دارد و در صورتی که مرد دارای همسران متعدد باشد نیز در میزان سهم الارث آنان تغییراتی ایجاد می‌گردد که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

به موجب ماده ۸۶۲ قانون مدنی اقربای نسبی که وارث متوفی هستند به سه طبقه به اعتبار نزدیکی به متوفی به شرح ذیل تقسیم می‌گردند:

طبقه اول: پدر و مادر و فرزندان و نوادگان
طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر و فرزندان آن‌ها
طبقه سوم: عمو و عمه و خاله و دایی و فرزندان آن‌ها

در صورتی که در هر یک از این طبقات شخصی وجود داشته باشد ارث به وی می‌رسد و نوبت به اشخاصی که در طبقه بعدی هستند نمی‌رسد. لازم به ذکر است که زن و شوهر در هر صورت از هم ارث می‌برند و هیچ یک از وراث نمی‌تواند مانع ارث بردن آن‌ها شود.

در واقع در تقسیم ترکه ابتدا سهم زن یا شوهر کنار گذاشته می‌شود سپس باقی بین بقیه وراث به میزان سهمشان تقسیم می‌گردد. به عنوان مثال هرگاه ورثه متوفی عبارت از چند دختر و زوجه باشد، در این صورت ابتدا سهم زوجه که ۱/۸ است کنار گذاشته می‌شود سپس بقیه اموال بین فرزندان متوفی تقسیم می‌شود.

۱- سهم الارث زوج: در صورتی که زوجه بمیرد و فرزند یا نوه داشته باشد زوج ۱/۴ از ترکه وی را خواهد برد. (خواه اولاد زوجه از زوج مزبور باشد یا از مرد دیگری) چنانچه زوجه اولاد یا نوه نداشته باشد زوج ۱/۲ از ترکه را خواهد برد.

۲- سهم الارث زوجه: در صورتی که زوج بمیرد و اولاد یا نوه داشته باشد، زوجه ۱/۸ از ترکه وی را خواهد برد (خواه اولاد زوج از زوجه مزبور باشد یا از زن دیگری) چنانچه زوج اولاد یا نوه نداشته باشد زوجه ۱/۴ از ترکه را خواهد برد.

لازم به ذکر است که منظور از اولاد داشتن متوفی، در موارد بالا اولادی است که از نکاح صحیح یا از شبهه (منظور از شبهه آن است که طرفین به گمان وجود رابطه مشروع با یکدیگر رابطه جنسی داشته باشند حال آن که در واقعیت چنین رابطه‌ای مشروع نباشد) متولد شده باشند و الا چنانچه از زنا متولد شده باشد مانند آن است که متوفی اولاد ندارد بنابراین فرزند متولد از زنا ارث نمی‌برد.

در صورتی که یکی از زوجین بمیرد و وارث نسبی نداشته باشد ترکه به شرح ذیل تقسیم می‌گردد:

۱- سهم الارث زوج: هرگاه زوجه بمیرد و اقربای نسبی نداشته باشد تمامی ترکه به زوج می‌رسد.
۲- سهم الارث زوجه: در صورتی که زوج بمیرد و اقربای نسبی نداشته باشد زوجه فقط ۴/۱ ترکه را می‌برد و بقیه مانند ترکه بلاوارث به خزانه دولت داده می‌شود.

سهم الارث زوجات متعدد
به موجب ماده ۹۴۲ قانون مدنی در صورت تعدد زوجات ۱/۴ یا ۱/۸ ترکه که به زوجه تعلق دارد بین همه آن‌ها به صورت مساوی تقسیم می‌شود. به عنوان مثال هرگاه شوهری بمیرد و در زمان فوت ۴ زن دائم داشته باشد ۱/۴ ترکه در صورتی که متوفی فرزندی نداشته باشد و ۱/۸ ترکه هرگاه متوفی فرزند داشته باشد بین آن‌ها به صورت مساوی تقسیم می‌گردد.

منبع: فرارو

1980