نگاهی به سرقت‌های انجام شده از موزه‌های ایران

سال ۱۳۶۰ لوح زرین داریوش هخامنشی که از کاوش های ارنست هرتسفلد در زیر ستون های اصلی کاخ آپادانا بدست آمده بود و از پنج کیلوگرم طلای خالص ساخته شده بود توسط نصرت الله معتمدی رئیس وقت موزه ملی و امین اموال موزه به سرقت رفت و هیچگاه پیدا نشد. معتمدی در اعترافاتش عنوان کرده بود که این لوح را آب کرده و پس از تبدیل کردن لوح به شمش، آن را فروخته است که البته با توجه به آگاهی وی از قدمت و ارزش واقعی لوح زرین هخامنشی، چنین چیزی غیرممکن بنظر میرسد.

در سال ۱۳۷۰ جام زرین خشایارشاه هخامنشی به همراه ۱۵ سکه طلا و نقره و یک گردنبند مروارید از نمایشگاه موزه ملی ایران به سرقت رفت و هیچگاه پیدا نشد. در سال ۱۳۷۱ شش قلمدان و ۳۸۵ سکه طلا و نقره از بخش اسلامی موزه ملی به سرقت رفت و هرگز از سرنوشت آنها خبری به دست نیامد.

سرقت ۲۱ قلم اشیاء عتیقه از موزه آبگینه و سفالینه در سال ۱۳۷۹. سارقان از درب شرقی موزه که مخصوص عبور و مرور افراد خاص است به موزه وارد شدند و پس از ضرب و شتم و بیهوش کردن نگهبان به تالارهای موزه رفته و با شکستن ویترین ها ۲۱ اثر تاریخی را به سرقت بردند. گفته شده آنها پس ازخروج هیچ سرنخی از خود به جا نگذاشته اند. تحقیقات پلیس درباره این سرقت ها تاکنون به نتیجه نرسیده است.

در سال ۱۳۸۰ نیز یک کتیبه سنگی با قدمت دوهزار ساله در موزه ملی ایران ناپدید گشت و هر چند که در ابتدا عنوان شد ممکن است که در جابجایی ها در بین اشیاء دیگر قرار گرفته باشد اما خبرهای بعدی حکایت از سرقت این کتیبه ارزشمند داشت. سال ۱۳۸۱ یک تابلوی نقاشی از موزه هنرهای ملی و یک رو طاقچه ای زری از کاخ صاحبقرانیه و یک قرآن خطی از موزه پارس شیراز به سرقت رفت و هرگز پیدا نشد.

سال ۱۳۸۱ در نمایشگاه هفت هزارسال هنر ایرانی در بلژیک یک سنجاق مفرغی با قدمت سه هزار ساله که از ایران به این نمایشگاه رفته بود از داخل محفظه اش به سرقت رفت. دولت بلژیک نیز تنها پنج هزار دلار به ایران خسارت داد که آن زمان با پول ایران حدود چهار میلیون تومان ارزش داشت.

شهریور ۱۳۸۳ یک قالیچه قدیمی با قدمت ۱۵۰ ساله در جریان جابجایی تعدادی از فرش های موزه فرش ایران، دزدیده شد. لیلا دادگر، مدیر وقت موزه از انتخاب ناشیانه دزد اظهار تعجب کرد و گفت: فرش هایی بمراتب ارزشمندتر در کنار این اثر وجود داشت، انتخاب این قالیچه نشان دهنده نا آشنا بودن فرد با آثار فرهنگی ست! سارق که در آن لحظه نتوانسته بود این قالیچه را با خود ببرد، آن را در کنار جوی آب و در زیر یک کیوسک در ضلع جنوبی موزه پنهان کرده بود که خوشبختانه کشف شد و به موزه برگردانده شد.

سال ۱۳۸۴ یکی از نیروهای خدماتی موزه ملی هشت مهر سه هزارساله با نقش یک زن و نیمرخ یک مرد را به سرقت برد اما خوشبختانه نتوانسته بود از موزه خارج کند. کارشناسان پس از بررسی متوجه شدند که سارق مهرهای دزدیده شده را در توالت موزه جاسازی کرده تا در فرصت مناسب آنها را از موزه خارج کند.

آذر ماه ۱۳۸۶ سه تابلوی نفیس قاجاری و صفوی اثر احمد نیریزی و میرزا غلامرضا از تالار خط و کتابت موزه رضا عباسی به سرقت رفت.

سال ۱۳۹۳ صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه تایید کرد که ۲۸ قلم شی تاریخی از موزه معبد آناهیتای کنگاور به سرقت رفته است. على فعله گری مدیر کل میراث فرهنگی کرمانشاه در گفت‌و‌گویی در اینباره گفت: اشیاء سرقت شده ارزش ریالی بسیار زیادی نداشته و سرقت چنین اشیایی احتمالا با هدف تخریب من صورت گرفته است.

سال ۱۳۹۴ در موزه بهبهان ۱۵۰ شی تاریخی به سرقت رفت که با تلاش ماموران انتظامی سارقین دستگیر و اشیاء به موزه بازگردانده شد.

سال ۱۳۹۴ کاخ اصلی مجموعه گلستان در اختیار یک تیم فیلمبردار برای ساخت مجموعه ای تاریخی قرار گرفت و متاسفانه در همین زمان دو گلدان تاریخی در آن مجموعه مفقود شد و تحقیقات بعدی نیز راه بجایی نبرد و تا امروز از سرنوشت گلدان ها خبری در دسترس نیست. سرنوشتی که احتمالا در انتظار آلبوم عکس تازه مفقود شده هم باشد. در آخرین مورد از سرقت یا مفقود شدن اشیاء تاریخی در روزهای اخیر گفته شده که یک آلبوم ناصری در کاخ گلستان ناپدید شده و مسئولان کاخ گلستان پس از شش ماه جستجو همچنان اظهار امیدواری میکنند که این اثر احتمالا در گوشه ای از کاخ از چشم ها پنهان شده باشد.

پی نوشت ۱: این موارد جدای از سرقت آثار ارزشمند و کتیبه های تاریخی در کوه ها و قلعه ها و سایت های باستانی کشورمان توسط قاچاقچیان عتیقه است که متاسفانه در این زمینه نیز بسیاری افراد به سبب مشکلات عدیده اقتصادی و ناآگاهی از ارزش فرهنگی این اشیاء و آثار، اقدام به تخریب و جداسازی کتیبه های باستانی و سرقت اشیاء تاریخی کشورمان میکنند.

پی نوشت ۲: موزه ها نمایش دهنده فرهنگ و تاریخ کشور عزیزمان ایران است. تاریخی به بلندای انسان های پارینه سنگی و فرهنگی غنی به قدمت منشور کوروش.

در این راستا موزه ملی ایران یکی از گرانبهاترین و غنی ترین موزه های ایران و جهان است که از دو بخش موزه ایران باستان و موزه دوران اسلامی تشکیل شده و قدمت آن به اوایل سلطنت رضاشاه میرسد. قبل از آن نیز ناصرالدین شاه با توجه به علاقه شخصی به اشیاء عتیقه نسبت به جمع آوری مقادیری شی تاریخی در یک گالری شخصی اقدام کرده بود که البته کسی حق بازدید از آن را نداشت. بعد از آن نیز مرتضی قلی خان ممتازالملک یکی از اتاق های مدرسه دارالفنون را با حدود دویست اثر تاریخی پر کرد که البته تنها افراد خاصی اجازه بازدید از آن را داشتند. تا این که بعدها و با کاوش هایی که توسط اروپاییان در ایران صورت گرفت و اشیاء تاریخی بیشتری کشف شد، نیاز به احداث یک موزه با ساختمان مجزا و اختصاصی احساس شد و رضا شاه در اوایل سلطنت دستور ساخت آن را به معمار فرانسوی آندره گدار داد وساخت آن ۱۳۱۶ به پایان رسید و موزه ملی ایران نام گرفت.