همه چیز درباره غلظت خون؛ از علائم تا پیشگیری و درمان
غلظت خون یا قابلیت انعقادی شدید خون شرایطی است که طی آن خون غلیظ‌تر و چسبناک‌تر از حالت نرمال می‌شود. هنگامی که فردی دارای غلظت خون است بیشتر در معرض لخته شدن خون قرار دارد.
غلظت خون یا قابلیت انعقادی شدید خون شرایطی است که طی آن خون غلیظ‌تر و چسبناک‌تر از حالت نرمال می‌شود. هنگامی که فردی دارای غلظت خون است بیشتر در معرض لخته شدن خون قرار دارد. این مشکل معمولا ناشی از اختلال در روند لخته شدن است. در میان معضلاتی که موجب غلظت خون می‌شود، عدم تعادل پروتئین‌ها و سلول ها، مسئول لخته شدن خون هستند.
غلظت خون ممکن است حرکت اکسیژن، هورمون‌ها و مواد غذایی را در بدن متوقف کند از رسیدن آن‌ها به بافت‌ها و سلول‌ها جلوگیری کند. این مسئله می‌تواند موجب کاهش میزان اکسیژن در سلول‌ها شده و منجر به کمبود مواد غذایی و هورمونی شود.
علت و دلایل غلظت خون
برخی از علت‌های غلظت خون ارثی هستند و برخی دیگر به مرور زمان ایجاد می‌شوند از جمله در مورد سرطان نیز این امر صادق است. تعدادی از بیماری‌هایی که موجب غلظت خون می‌شوند عبارتند از:
۱- سرطان‌های خاص
پلی سیتمی ورا PV یک سرطان خون با منشا مغز استخوان یا بافت نرم استخوان است قسمتی که گلبول‌های جدید خون در آن ساخته می‌شوند. در پلی سیتمی، مغز استخوان گلبول‌های قرمز یا گلبول‌های سفید خون و پلاکت را به قدری به میزان زیاد می‌سازد که در نهایت سبب غلظت خون می‌شود.
اکثر افرادی که دچار پلی سیتمی می‌شوند سابقه خانوادگی و ارثی ندارند، اما در برخی از موارد بیش از یک عضو خانواده دچار این نوع از سرطان خون می‌شود. با توجه به نظر سازمان لوسمی و لنفوم، PV در میان یهودیان اروپایی شرقی درمقایسه به آسیایی‌ها و اروپایی‌ها بیشتر شایع است. هنگامی که همه نژاد‌ها و قومیت‌ها در نظر گرفته شوند، این سازمان بر آورد می‌کند که PV بر ۲.۸ از ۱۰۰ هزار مرد و ۱.۳ از هر ۱۰۰ هزار زن تاثیر می‌گذارد.
۲- ماکروگلوبولینمی
ماکروگلوبولینمی والدنستروم WM یک نوع نادر از لنفوم غیر هوچکین است که طی آن مقدار زیادی پروتئین ماکروگلوبولین تولید می‌شود. در بعضی از افراد مبتلا به WM، هنگامی که سلول‌های سرطانی B. این پروتئین را به میزان فراوانی می‌سازند که خون به شدت غلیظ شده و منجر به تشکیل لخته‌های خون می‌شود. بنا به اظهارات انجمن سرطان آمریکا، WM به طور تقریبی تنها در ۱۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر در ایالات متحده تشخیص داده شده است.
۳- بیماری SLE یا لوپوس
اریتماتوز لوپوس سیستمی SLE یا بیماری لوپوس یک بیماری التهابی است و‌ای مشکل جزو بیماری‌های خود ایمنی است که در آن سیستم دفاعی بدن، علیه ارگان‌ها و بافت‌های پیوندی خودی عمل کرده و به آن‌ها آسیب می‌رساند. با توجه به یافته‌های انجمن لوپوس آمریکا، ۱.۵ میلیون آمریکایی با نوعی از لوپوس زندگی می‌کنند و این وضعیت حداقل ۵ میلیون نفر در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بسیاری از عوامل مربوط به لوپوس در غلظت خون تاثیر دارند، اما اعتقاد بر این است که مسئله خود ایمنی عامل اصلی فعالیت پروکوگولانت است. پروکواگولانت‌ها موادی هستند که پروتئین‌های مداخله کننده در فرایند لخته خون را تحریک می‌کنند.
۴- عامل V. لیدن
فاکتور V. لیدن یک جهش ژنتیکی از فاکتور V. جریان انعقادی است. این جهش خطر لخته خون در انسان را به ویژه در ورید‌های عمیق بالا می‌برد. خطر تجمع لخته به این دلیل است که عامل V. لیدن مقاوم در برابر پروتئینی به نام پروتئین فعال C. است که سبب می‌شود فاکتور V. به شکل طبیعی کنترل شود. نتیجه فعالیت بیش از حد فاکتور V. به همراه لخته شدن خون بیش از حد طبیعی است که منجر به غلظت خون می‌شود.
۵- کمبود پروتئین C؛ و S.
انواع ارثی این کمبود‌ها نادر است، اما افرادی که دچار نقصان پروتئین C. یا S. هستند در معرض خطر بالای لخته خون برای بقیه عمر خود قرار دارند، برخی از آن‌ها در یک دوره از جوانی مبتلا به لخته شدن خون هستند.
۶- جهش ژن پروترومبین ۲۰۲۱۰ A.
افراد مبتلا به اختلال نقص ژنتیکی به میزان زیادی پروتئین لخته کننده خون به نام فاکتور ۲ دارند که پروترومبین هم نامیده می‌شود. پروترومبین یکی از عواملی است که باعث لخته شدن خون به طور صحیح می‌شود، اما وقتی پروترومبین به علت این جهش بیش از اندازه وجود داشته باشد شخص در معرض خطر بالای تشکیل لخته خون است.
علائم
اکثر افراد تا زمانی که لخته شدن خون در آن‌ها تشکیل نشود، هیچ نشانه‌ای از غلظت خون را ندارند. لخته خون معمولا در ورید بوجود می‌آید که ممکن است موجب درد و تاثیر بر گردش خون داخل ناحیه‌ای که لخته بوجود آمده، شود.
بعضی از افراد از سابقه خانوادگی خود مبنی بر اختلال غلظت خون آگاهی دارند. داشتن مقدار زیادی گلبول در خون منجر به انواع علائم و نشانه‌های آن می‌شود. این علائم بستگی به نوع عامل ایجاد کننده و منطقه آن دارد. مواردی از این علائم عبارتند از:
• تاری دید
• سبکی سر
• سر درد
• کبودی سریع
• خونریزی شدید قاعدگی یا لخته شدن
• فشار خون بالا
• نقرس
• سر گیجه
• کمبود انرژی
• تنگی نفس
کم خونی زمانی که خون دچار فقدان گلبول‌های خونی شده است، رخ می‌دهد. در صورت تجربه هر یک از موارد ذکر شده مانند، داشتن لخته خون با منشا نا شناخته، داشتن لخته خون مکرر بدون دلیل شناخته شده و از دست دادن حاملگی مجدد باید فورا به ملاقات یک پزشک بروید.
هر فرد که این علائم را داشته باشد یا سابقه خانوادگی غلظت خون یا لخته خون را داشته باشد باید از پزشک در خواست کند که برای وی آزمایش بنویسد. این آزمایشات خطر تعدادی از بیماری‌های مربوط به غلظت خون را ارزیابی خواهد کرد.
درمان
درمان‌های غلظت خون بستگی به علت زمینه‌ای مشکل دارد. در صورتی که پزشکان نمی‌توانند پلی ستمی ورا را درمان کنند با این وجود می‌توانند توصیه‌های درمانی برای بهبود جریان خون داشته باشند.
اگر بیماری دارید که موجب لخته شدن خون می‌شود (همانند جهش فاکتور ۵) پزشک ممکگن است بعضی از درمان‌های زیر را توصیه کند:
• درمان آنتی پلاکت: این روش شامل استفاده از دارو‌هایی است که سلول‌هایی که مسئول لخته شدن خون هستند و پلاکت نام دارند از چسبیدن به همدیگر و تشکیل لخته خون باز می‌دارد. نمونه این دارو‌ها می‌توان به آسپرین اشاره کرد.
• درمان ضد انعقادی: این درمان شامل مصرف دارو‌هایی برای پیشگیری از لخته شدن خون همچون وارفارین است.
اگرچه اکثر افرادی که این مشکلات سلامتی را دارند ممکن است که خونشان هرگز لخته ایجاد نکند. به همین دلیل پزشک ممکن است با وجود تشخیص غلظت خون، دارویی برای مصرف مداوم تجویز نکند مگر اینکه به نتیجه‌ای برسد که فرد به طور جدی در معرض خطر تشکیل لخته خون قرار دارد. البته برخی از پزشکان برای پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی ایجاد این تغییرات در زندگی را توصیه می‌کنند که عبارتند از:
• عدم استعمال دخانیات
• کاهش وزن البته در صورت نیاز
• انجام فعالیت‌های فیزیکی
• اجتناب از نشستن برای طولانی مدت در یک حالت و به حرکت در آوردن پا‌ها برای گردش جریان خون
عوارض جانبی
اختلالات غلظت خون می‌تواند مشکلاتی برای دراز مدت ایجاد کند. این شرایط ممکن است باعث لخته شدن خون از جمله ترومبوز وریدی عمقی باشد که DVT نامیده می‌شود. هنگامی که یک لخته خون در ورید عمقی به وجود می‌آید می‌تواند منجر به درد و گردش خون در اطراف ناحیه‌ای شود که لخته خون تشکیل شده است. ترومبوز‌های وریدی عمقی معمولا در رگ‌های بزرگ عمیق در پایین پا‌ها تشکیل می‌شوند، اما می‌توانند در قسمت‌های دیگر بدن از جمله ران ها، بازو ها، شکم یا لگن هم اتفاق بیفتند.
علائم ترومبوز عبارتند از:
• ورم، قرمزی و گرما در جایی که ترومبوز ایجاد شده است
• شروع تدریجی درد
• درد پا به هنگام بستن یا کشش پا
• گرفتگی ساق در عضله کاف
• تغییر رنگ پوست به رنگ آبی یا سفید در جا‌های دیگر بدن
امبولی شریان ریه PE هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از ترومبوز وریدی عمقی جدا شده یا از نقطه شروع آمبولیزه شده و راهش را به سوی قلب و ریه‌ها پیدا کرده و تجمع پیدا می‌کند این مسئله ممکن است از جریان خون کافی جلوگیری کند و با تبادل گازی در ریه‌ها تداخل ایجاد کند.
علائم امبولی عبارتند از:
• تنگی نفس و افزایش تنفس
• افزایش ضربان قلب
• درد همراه با تنفس عمیق
• خونریزی به هنگام سرفه
• درد قفسه سینه
منبع: فرارو
1980
