چرا ناباروری مردان بیشتر شده است؟

از گذشته‌های دور و تقریبا تا همین یك دهه پیش در جوامع سنتی، وجود مشكل در زنان را عامل اصلی ناباروری زوجین می‌دانستند. در حالی كه با پیشرفت روش‌های تشخیص و درمان ناباروری مشخص شد مردان در ۳۵ تا ۴۰ درصد موارد در ناباروری نقش دارند و در حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد زنان و مردان به صورت توأم می‌توانند در ناباروری نقش داشته باشند و حدود ۱۰ درصد علل نازایی هم ناشناخته است.

به بیان دیگر، مردان در ۵۰ درصد موارد می‌توانند در ناباروری تاثیر داشته باشند. از دلایلی كه باعث می‌شود دخالت عامل مردانه در ناباروری نادیده گرفته شود این است كه مردان برای بررسی‌های تخصصی پزشكی به‌ندرت مراجعه می‌كنند و برای تشخیص و درمان ناباروری همكاری نمی‌كنند. با وجود این بررسی علل مؤثر در بروز ناباروری مردان و راهكارهای موثر در پیشگیری و درمان آن از مسائل مهمی است كه بهانه ما برای گفت‌وگو با دكتر سیدجلیل حسینی، متخصص اورولوژی و رئیس كنگره سلامت مردان و دكتر نیما نریمانی، متخصص جراحی كلیه و مجاری ادراری تناسلی بوده است.

سلامت امروزه با گسترش استفاده از رژیم‌های غذایی نادرست، چاقی، زندگی كم‌تحرك یا از سوی دیگر انجام ورزش‌های شدید و بیش از اندازه، استرس‌های محیط كاری، مصرف سیگار، تریاك، متادون، داروهای روان‌گردان، مشروبات الكلی و... میزان ناباروری با منشأ مردانه در حال افزایش است.دكتر حسینی با اشاره به این‌كه تغییر سبك زندگی در برخی مردان نابارور می‌تواند منجر به بهبود كیفیت اسپرم شود، می‌گوید:

حضور در محیط‌های گرم و بی‌توجهی آقایان به لزوم خنك‌تر بودن ناحیه میان تنه از دمای بدن فاكتور دیگری در بروز ناباروری است. در پسربچه‌هایی كه بیضه نزول نیافته در زمان تولد دارند نیز اگر درمان جراحی نشوند در بزرگسالی هیچ اسپرمی نخواهند داشت.

اصلاح این موارد می‌تواند به بهبود كیفیت نطفه در برخی آقایان منجر شود. برای مثال در آقایانی كه از اختلال ژنتیكی رنج می‌برند یا آنانی كه مبتلا به نارسایی كاركرد بیضه هستند یا آنانی كه دچار انسداد در مسیر لوله‌های منی‌بر هستند، اصلاح الگوهای فوق می‌تواند كمك‌كننده باشد ولی درمان نهایی نبوده و نیاز به درمان‌های تخصصی و حتی فوق‌تخصصی خواهند داشت.

چاقی، مانعی برای باروریچاقی یكی از مشكلات رو به افزایش در كشورهای جهان و از جمله ایران است. به گفته دكتر حسینی یكی از شاخص‌های ارزیابی چاقی اندازه‌گیری شاخص توده بدنی (BMI) است.

مطالعات نشان می‌دهد افزایش بیش از سه واحد در میزان شاخص توده بدنی با ناباروری در ارتباط خواهد بود. در افراد چاق معمولا تعداد، حركت و شكل طبیعی اسپرم كاهش یافته و احتمال آسیب به دی‌ان‌ای اسپرم افزایش می‌یابد. وی تاكید می‌كند: نتایج مطالعات جدید نشان می‌دهد كاهش وزن در بیماران چاق منجر به بهبود قابل توجه در دی‌ان‌ای اسپرم و نیز اسپرم با شكل طبیعی می‌شود.از طرف دیگر به دلیل تبدیل هورمون مردانه (تستوسترون) به هورمون زنانه (استرادیول) در بافت چربی، احتمال ناتوانی جنسی در مردان چاق بالاتر می‌رود.

بهبود باروری با اصلاح تغذیه

داشتن رژیم غذایی سالم از شاخص‌های اساسی در بهبود سلامت مردانه است. دكتر نریمانی در این باره می‌گوید: «مصرف بیشتر غذاهای فیبردار، لیكوپن و فولات (به‌طور كلی مصرف بیشتر میوه‌جات و سبزیجات) و نیز مصرف گوشت ماهی (حاوی آنتی‌اكسیدان‌ها و نیز امگا 3) می‌تواند باعث بهبود نطفه شود.

در عوض مصرف زیاد غذاهای چرب یا گوشت قرمز (مصرف فست‌فودها، سوسیس و كالباس، غذاهای كنسروی و غیره) می‌تواند منجر به كاهش توانایی باروری زوجین شود. مصرف آنتی‌اكسیدان‌ها به‌خصوص غذاهای حاوی اسید اسكوربیك، آلفا توكوفرول و بتا كاروتن باعث بهبود كیفیت نطفه می‌شود.

بهبود كیفیت نطفه با مكمل

مصرف مواد حاوی ویتامین‌ها، به‌خصوص میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند منجر به بهبود كیفیت نطفه شود. دكتر نریمانی با بیان این مطلب می‌افزاید: مصرف مكمل‌های ویتامینی در صورتی كه از سوی متخصص اورولوژی آشنا به ناباروری تجویز شود نیز می‌تواند موثر باشد.

دلیل تاكید بر تجویز ویتامین‌ها توسط متخصص اورولوژی (و نه متخصص دیگر) به مردان نابارور آن است كه این ویتامین‌ها در برخی موارد ممكن است اثر معكوس داشته باشند. این متخصص یادآور می‌شود: در هر بیمار براساس وضعیت نطفه، مكمل خاصی لازم است و این‌كه ما برای همه بیماران یك نسخه ثابت حاوی ویتامین C و E بنویسیم درست نیست.

مردان روزانه ورزش كنند

بررسی‌ها به‌طور قطعی ثابت كرده است كه انجام ورزش منظم روزانه می‌تواند باعث بهبود قابل توجه در كیفیت نطفه آقایان شود. اما به گفته دكتر نریمانی، نكته بسیار مهم در شدت انجام این فعالیت‌هاست. برای مثال انجام یك ورزش با شدت متوسط به مدت نیم تا یك ساعت در روز باعث بهبود كیفیت باروری می‌شود.

اما انجام ورزش‌های شدید روزانه به دلیل ایجاد رادیكال‌های آزاد در بدن و سركوب تولید هورمون‌های مؤثر در باروری منجر به تشدید ناباروری مردان خواهد شد.این متخصص با تاكید بر این‌كه مصرف مكمل‌های حاوی تستوسترون (آمپول تستوسترون) برای بدنسازی منجر به كاهش اندازه بیضه‌ها و آسیب به نطفه می‌شود، می‌افزاید: با قطع این آمپول‌ها ممكن است تولید اسپرم به اندازه طبیعی برنگردد.

دكتر حسینی نیز در این باره می‌گوید: دوچرخه‌سواری طولانی‌مدت می‌تواند باعث كاهش كیفیت اسپرم به دلیل گرم‌ شدن دمای كیسه بیضه شود. پس به‌طور كلی انجام ورزش‌های منظم روزانه با كیفیت ملایم تا متوسط منجر به بهبود كیفیت منی می‌شود در حالی كه ورزش‌های شدید طولانی كیفیت نطفه را كاهش می‌دهد.

استرس، مردان را نابارور می‌كند!

بسیاری از اختلالات ناباروری و تهدید سلامت جنسی در مردان، تحت‌تاثیر شرایط استرسی و اضطرابی ایجاد می‌شود. به گفته دكتر نریمانی، استرس‌های شدید نیز می‌توانند با تاثیر بر آزادشدن هورمون ال‌اچ (LH) و متعاقب آن تستوسترون و نیز رها كردن دوز بالای هورمون‌های استروییدی در بدن در ایجاد ناباروری موثر باشند.

از طرف دیگر استرس می‌تواند با فعال‌كردن سیستم سمپاتیك بدن منجر به افزایش توان عروق محیطی و در نتیجه كاهش خون‌رسانی به بیضه‌ها شود. استرس‌های كاری، اجتماعی و خانوادگی همه می‌توانند تاثیر منفی در این امر داشته باشند. استرس، بیشترین اثر را بر تعداد و حركت اسپرم دارد در حالی كه بر شكل اسپرم و حجم آن تاثیر زیادی ندارد. با این تفاسیر، كاهش استرس می‌تواند باعث بهبود كیفیت نطفه شود.

درمان ناباروری زیر تیغ جراحی

در برخی بیماران نابارور انجام جراحی می‌تواند كمك‌كننده باشد. برای مثال در بیماران دارای واریكوسل كه كیفیت نطفه مختل شده یا اندازه بیضه در حال كوچك‌شدن است، جراحی ممكن است موثر باشد. دكتر حسینی با بیان مطالب فوق می‌افزاید: در بیمارانی كه انسداد در مسیر لوله‌های منی‌بر رخ داده است، برای مثال در مورد آقایانی كه وازكتومی كرده‌اند، جراحی باز كردن لوله‌ها می‌تواند موثر باشد. در بیمارانی كه اسپرم در نطفه‌شان وجود ندارد و اشكال در كاهش توانایی بیضه در تولید اسپرم است (نارسایی بیضه‌ها) با انجام جراحی‌های میكروسكوپی ممكن است بتوان نواحی پراكنده حاوی اسپرم را در بافت بیضه پیدا و آنان را استخراج كرد.

منبع: روزنامه جام جم

70