جنجال واکسن‌های تأییدنشده کرونا

با وجود گذشت بیش از هفت ماه از هم‌زیستی جهان با کووید-۱۹ هنوز هیچ واکسنی به مرحله تزریق عمومی نرسیده و در حال حاضر چند واکسن در مرحله آزمایش بالینی به سر می‌برند. جالب اینجاست که از چند ماه پیش، یعنی زمانی که هنوز هیچ‌یک از واکسن‌های در دست ساخت به مرحله آزمایش بالینی نرسیده بودند، برخی دانشمندان در حال استفاده از واکسن‌های تولید خودشان روی خود و دوستان و خانواده‌شان بوده‌اند! ازجمله این واکسن‌ها می‌توان به واکسن RaDVaC و CoroNope اشاره کرد. ایده پشت همه این قبیل واکسن‌های اصطلاحا DIY (سرواژه عبارتی به معنی خودت انجام بده) یکی است: زمان‌های استثنایی، اقدامات استثنایی می‌طلبند! دانشمندان طرفدار چنین طرز تفکری بر این باورند که اگر محققی از دانش و مهارت کافی برای تولید واکسن برخوردار است، چراکه نه! آنها معتقدند تا زمانی که درمورد ادعاهایشان شفاف باشند چه اشکالی دارد واکسن خودشان را تولید و استفاده کنند؟! این در حالی است که منتقدان این نوع واکسن‌ها چندان خوش‌بین نیستند و به نظرشان هرقدر هم که این دانشمندان، نیت‌شان خیر باشد، باز استفاده از چنین واکسن‌هایی کار درستی نیست، زیرا واکسن‌هایشان آن‌طور که باید تحت آزمایش‌های لازم و کنترل‌شده قرار نگرفته‌اند. به‌علاوه، منتقدان هشدار داده‌اند این نوع واکسن‌ها می‌توانند خطرناک هم باشند، زیرا ممکن است واکنش‌های ایمنی یا عوارض جدی در بدن ایجاد کنند. از طرفی، ممکن است به‌واقع تأثیرگذار نباشند، اما فرد دریافت‌کننده را با ایجاد تصور ایمن‌شدن در معرض خطر بیشتری قرار دهند.
موش آزمایشگاهی واکسن‌های تأییدنشده، خودمان هستیم! مثلا می‌توان به واکسن ساخت پِرِستون اِستِپ اشاره کرد؛ دانشمند ژنتیک‌دان اهل بوستون که وقتی مرگ‌ومیر ناشی از ویروس جدید کرونا بالا گرفت با جمعی دیگر از دانشمندان برای ساخت واکسن دست‌به‌کار شد. استپ و همکارانش خیلی زود به فرمولی برای ساخت نوعی واکسن پپتیدی رسید که باید از راه بینی دریافت شود. دکتر استپ گفته بود که این واکسن موسوم به RaDVaC دارای فرمول ساده‌ای است و هر پزشکی می‌تواند آن را در مطب تهیه کند. واکسن دکتر استپ در اصل از پروتئین‌های ویروسی یا پپتیدها تشکیل شده و گفته می‌شود اگر درست عمل کند به سیستم ایمنی بدن می‌آموزد چگونه از خود در برابر حمله ویروس کرونا دفاع کند. پسری ۲۳ ساله، برخی همکاران دکتر استپ، نزدیکان‌شان و خود دکتر استپ هم این واکسن را امتحان کرده‌اند! او تابه‌حال هشت نسخه از این واکسن را درون بینی خود اسپری کرده است. وی می‌گوید تابه‌حال عوارضی جز آبریزش بینی و سردرد خفیف مشاهده نشد، اما این واکسن، برخلاف واکسن‌های رایج که ابتدا روی موش‌ها یا سایر موجودات آزمایشگاهی آزمایش می‌شود، مستقیما روی انسان آزمایش شده! منتقدان معتقدند ارزیابی تأثیرگذاری و ایمنی واکسن‌های اینچنینی بدون انجام آزمایش‌های بالینی سفت‌وسخت ممکن نیست.
واکسن ساخت جانی اِشتاین هم موضوعی جنجالی دیگری است که توجه بسیاری از منتقدان را به خود جلب کرد. دکتر اشتاین که در زمینه زیست‌شناسی و تولید آنتی‌بادی فعالیت می‌کند، درباره واکسنش گفته حتی مبتلایان به کرونا را هم مداوا می‌کند! او حتی واکسن خود را برای فروش در فیس‌بوک تبلیغ کرده و تعدادی را هم به مبلغ هر عدد ۴۰۰ دلار فروخته است! حرف منتقدان این است که این دانشمندان مختارند واکسن‌هایشان را روی خودشان امتحان کنند، اما وقتی واکسنی تأییدنشده را با ادعاهای رنگارنگ به عموم عرضه می‌کنند، آن هم مردمی که از ترس کرونا دنبال معجزه می‌گردند، نمی‌توان به‌سادگی از کنار این قضیه گذشت.

منبع: جام جم

70