بیشترین عوارض کرونا روی «ریه» است/ واکسن، تنها امید پایان اپیدمی کووید ۱۹

دکتر "علیرضا ثابت‌پور" به تحلیل وضعیت اپیدمی کرونا پرداخت و گفت: قدرت انتشار ویروس کرونا از ویروس آنفلوآنزا و سرماخوردگی خیلی بیشتر است و در مدت کوتاه‌تری منتشر می‌شود، در نتیجه طبیعی است که سرعت انتقال ویروس کرونا با شروع فصل سرما و خشکی هوا بیشتر شود.

وی اوج گیری ابتلا به بیماری‌های ویروسی با شروع فصل را کاملا طبیعی دانست و بیان کرد: در فصل سرما مردم بیشتر در داخل خانه‌ها و فضاهای سربسته قرار دارند و کمتر در مکان‌های باز هستند، در نتیجه فضا برای انتقال ویروس از فردی به فرد دیگر کاملا محیا است لذا همواره در اوایل فصل پاییز و زمستان شاهد اوج گیری بیماری‌های ویروسی هستیم.

سرعت انتقال ویروس کرونا بیشتر از آنفلوآنزا

عضو کالج سلطنتی متخصصان داخلی انگلستان ادامه داد: با توجه به اینکه سرعت انتقال ویروس کرونا بیشتر است و سطح وسیع‌تری از مردم را مبتلا می‌کند لذا تنها راه قطع انتقال این پاندمی در این است که مردم در خانه بمانند و فقط برای کارهای ضروری از خانه خارج شوند، حتما ماسک بزنند و از حضور در فضاهای پرازدحام اجتناب کنند و همچنین در دورهمی‌ها و مهمانی‌ها خانوادگی شرکت نکنند. هرچند باتوجه به تجربیات یکسال گذشته اجرایی شدن ۱۰۰ درصد این امر غیرممکن است بنابراین شاید با زدن واکسن به سطح وسیعی از افراد جامعه بتوانیم زنجیره انتقال این ویروس را در سطح جامعه از بین برد.

وی از تاثیر کرونا بر روی ریه سخن به میان آورد و اظهار کرد: نزدیک به یک سال اخیر کاملا مشخص شده که حدود ۴۰ درصد افراد مبتلا به کرونا بدون علایم هستند هرچند اگر سی تی اسکن از افراد بی‌علامت گرفته شود ممکن است عوارض التهاب را در ریه آنها مشاهده کنیم.

این فوق تخصص ریه ادامه داد: در افراد مبتلا به کرونا دارای علامت، به شکل واضح التهاب در بخش‌هایی از محیط ریه مخصوصا قسمت‌های پایینی ریه یا بالای ریه دیده می‌شود و چون ویروس وارد فضاهای هوایی ریه شده باعث می‌شود که بدن واکنش نشان دهد و جنگی بین ایمنی بدن و ویروس اتفاق می‌افتد و حاصل این جنگ ترشحات زیادی است که توسط سلول‌های ایمنی ترشح شده و این ترشحات باعث ورود سلول‌های ایمنی بیشتری به صحنه جنگ می‌شود.

تشریح نحوه جنگ ریه و کرونا

وی افزود: متاسفانه این ترشحات عوارضی دارد که می‌تواند ساختمان ریه را به هم ریخته و از بین ببرد اما خوشبختانه در اکثر کسانی که دچار التهاب ریه شده یا صحنه جنگ در ریه آنها رخ داده، به دلیل وجود یکسری سلول‌های ایمنی(تی رنگولیت) در بدن که به پاکسازی صحنه‌های جنگ می‌پردازند؛ ساختمان ریه به حالت اول خود برگردد.

ثابت‌پور ادامه داد: در برخی از بیماران مخصوصا بیماران دیابتی، دارای فشار خون بالا، قلبی یا سالمندان به دلیل آنکه سلول‌های رنگولیت نمی‌توانند صحنه جنگ را به صورت کامل در ریه پاکسازی کنند در نتیجه قسمت‌های از ترشحات ایمنی در ریه باقی خواهد ماند که این ترشحات، ساختمان ریه را بهم ریخته و در نتیجه سلول‌های مایوفیگوپلاست تحریک می‌شوند و وقتی این سلول‌ها تحریک شوند سبب ایجاد سلول‌های فیبروزی شده لذا این سلول‌های فیبروزی و ترشحاتی که کلاژن دارند، جمع شده و حالت اسکار در ریه ایجاد می‌کنند (اسکار مانند این است که زخمی در روی دست شما ایجاد شود و آن زخم اگر به خوبی بخیه نزنند جای آن روی دست باقی می‌ماند که در ریه نیز این چنین است).

این فوق تخصص ریه با بیان اینکه به این اسکارها در ریه فیبروز ریه می‌گویند، تصریح کرد: اگر سطح وسیعی از ریه دچار فیبروز شود دیگر اکسیژن جذب و دی‌اکسیدکربن نیز دفع نمی‌شود و فرد دچار اکسیژن پایین می‌شود و باتوجه به اینکه بافت فیبروز به سختی باز و بسته می‌شود بنابراین فرد به سختی نفس کشیده و باز و بسته شدن ریه سخت خواهد شد زیرا بافت ریه سفت و اسکاری شده است.

این عضو کالج سلطنتی متخصصان داخلی انگلستان در پاسخ به اینکه چند درصد بیماران کرونایی درگیری ریوی پیدا می‌کنند؟ اظهار کرد: نمی‌توان گفته که چند درصد افراد مبتلا به کرونا دچار ضایعات ریوی می‌شوند چون حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد بیماران مبتلا به کرونا بدون علامت یا با علایم خفیف هستند و به پزشک مراجعه نمی‌کنند و اگر ضایعه ریوی برای آنها اتفاق بیفتند آن التهاب بعد از مدت یک هفته تا دو هفته از بین می‌رود زیرا سلول‌های محافظ یا تی رنگولیت‌ها به خوبی صحنه جنگ سلول‌های ایمنی و یروس را پاکسازی کرده و افراد خوب می‌شوند.

وی ادامه داد: تقریبا ممکن است نیمی از افراد مبتلا به کرونا، ضایعات ریوی بارزتری داشته باشند که تقریبا ۴۵ درصد آنها بهبود پیدا می‌کنند و حدود ۵ درصد از افرادی مبتلا به کرونا در ICU بستری می‌شوند و در نهایت به طور متوسط یک درصد این افراد فوت می‌کنند و حدود ۵ درصد از افراد مبتلا نیز ضایعات اسکایی یا فیبرزی پیدا می‌کنند.

کرونا می تواند قلب و روده را هم درگیر کند

ثابت‌پور در پاسخ به این سوال که چه افرادی بیشتر مستعد درگیری ریوی در بیماری کرونا هستند؟ به ایسنا گفت: افراد دارای بیماری دیابت، کسانی که از قبل درگیری ریوی همچون برونشیت، فیبروز ریه یا بیماری‌های التهابی ریه داشته و همچنین افراد دارای بیماری روماتیسمی ریوی و ... بیشتر مستعد درگیری ریوی در بیماری کرونایی هستند.

وی اضافه کرد: طبیعتا این افراد خودشان التهاب ریه دارند و زمانی که به کووید ۱۹ مبتلا می‌شوند التهاب ریه آنها خیلی شدیدتر خواهد شد لذا این افراد استعداد بیشتری دارند که ریه آنها در بیماری کووید ۱۹ درگیر شود البته باید توجه کرد ویروس به خاطر اینکه به گیرنده‌ای به نام ACE۲ وصل می‌شود در نتیجه خیلی از بافت‌های بدن از جمله قلب، مغز، روده‌ها و کلیه این گیرنده را دارند بنابراین کرونا همه این بافت‌ها را درگیر می‌کند ولی اکثرا ریه را بیشتر از سایر بافت‌های دیگر بدن درگیر خواهد کرد زیرا در ریه ACE۲ بیشتر از سایر بافت‌های بدن است درنتیجه درگیری ریه خیلی شدید است و بیشترین عوارض کرونا روی ریه است.

این متخصص داخلی بیان کرد: براساس گزارشات و مقالات منتشر شده، نشان داده شده است که کرونا علاوه بر اینکه ریه را درگیر می‌کند، «قلب» را هم می تواند درگیر کند. در بچه‌ها می‌تواند این درگیری موجب التهاب قلبی و سبب گشاد شدن عروق قلب شود و یک سندروم شدید کاوازاکی ایجاد کند و همچنین در بزرگسالان نیز کرونا ممکن است دچار مایوزیک قلبی در فرد مبتلا شده و درگیری عضلات قلبی پیدا کنند که با تپش قلب همراه خواهد بود بنابراین بسیاری از افراد درگیری قلبی دارند اما چون اکثرا درگیری‌های قلبی خفیف بوده معمولا خودشان بهبود پیدا می‌کنند.

وی افزود: ولی در مواردی ممکن به واسطه مسایل ژنتیکی و غیره درگیری قلب به میزان زیاد باشد به طوری که فرد بزرگسال دچار سکته قلبی شود، همچنین درگیری مغزی نیز گزارش شده که سبب سکته مغزی یا خونریزی مغزی گردیده و از سوی دیگر درگیری کلیه نیز ممکن است دچار نارسایی کلیوی در افراد مبتلا شود.

این متخصص داخلی ادامه داد: یکی از درگیری‌های نسبتا شایعه در افراد مبتلا به کووید ۱۹، درگیری روده‌هاست به‌طوری‌که فرد دچار دل درد و اسهال می‌شود و حتی در مواردی نیز اسهال خونی گزارش شده است.

نه «فاویپیراویر»، نه «رمدسیویر»

این عضو کالج سلطنتی متخصصان داخلی انگلستان در بخش دیگری از گفت و گوی خود با ایسنا درباره داروهای کرونایی گفت: اساسا هنوز درمان کرونا کشف نشده است و در اوایل پزشکان روی «فاویپیراویر» که توسط کشور ژاپن برای آنفلوآنزا تولید می‌شود، مقداری امیدوار بودند که طی مطالعات وسیع مشخص شد که این دارو هیچ اثری ندارد و فقط عوارض جانبی مثل عوارض کلیوی را به همراه خواهد داشت.

ثابت‌پور افزود: بعدها پزشکان روی داروی «رمدسیویر» امیدواری پیدا کردند و چند مقاله و گزارش در آمریکا درباره آن نوشته شد به طوری در یک مقاله عنوان شده بود که رمدسیویر شاید سرعت بهبود بیماران کرونایی را در حد ۱۰ تا ۱۵ درصد کوتاهتر می‌کند که بعدا در نقاط مختلف جهان روی این دارو تحقیقاتی انجام و مشخص شد متاسفانه رمدسیویر نیز خیلی اثر چندانی بر روی زمان و نحوه درمان این بیماری ندارد بنابراین عملا در شرایط کنونی درمانی برای کشتن ویروس کرونا نداریم.

وی بیان کرد: ضایعاتی که برای ریه ایجاد می‌شود ناشی از جنگی است که بین ایمنی بدن و ویروس رخ می‌دهد و ترشحاتی که این سلول‌های ایمنی ترشح می‌کنند می‌تواند ساختمان ریه را سوراخ مانند کرده و باعث شود مایعات پر از پروتئینی از رگ‌های خونی وارد کیسه‌های هوایی ریه شده و پر شوند و در مرحله حاد، ریه پر از مایعات و پر از ضخامت می‌شود که به راحتی به عروق خونی بر نمی‌گردند و این مایعات فضاهای هوایی که برای تبادل گازهاست را پر می‌کنند و در نتیجه مریض نمی‌تواند خوب تنفس کند و وارد مرحله زجر تنفسی می‌شود و بسیار مرگ آوراست که مجبور می‌شوند زیر دستگاه‌های تنفسی بروند.

زمان طلایی برای مصرف داروهای کرونایی وجود ندارد

این عضو کالج سلطنتی متخصصان داخلی انگلستان با بیان اینکه زمان طلایی برای مصرف داروهای کرونایی وجود ندارد، تصریح کرد: هیچ آنتی بیوتیک اثبات شده ضد ویروسی وجود ندارد و مشکلی که برای بیماران کرونا ایجاد می‌شود این است که سیستم ایمنی وارد جنگ با ویروس می‌شود زیرا ویروس باید وارد سلول‌های تنفسی شود و آنها را استعمار کند تا بتواند منتشر شود و سلول‌های ایمنی برای مقابله شروع به ترشح می‌کنند و سلول‌های استعمار شده را از بین می‌برند بنابراین ساختمان ریه از بین می‌رود گفتنی است که این ترشحات باعث می‌شود که سلول‌های زیادی از سراسر بدن وارد صحنه جنگ با ویروس شوند و ترشحات این سلول‌ها نه تنها ویروس را از بین می‌برند بلکه ساختمان ریه را نیز از بین می‌رود.

وی ادامه داد: درمان‌هایی که اکنون برای بیماران کرونایی وجود دارد این است که ما کاری کنیم این هجوم سیستم ایمنی که به آن "طوفان ایمنی" می‌گویند تحت کنترل گرفته شود یعنی این طوفان ایمنی را سرکوب کنیم و برای این مهم داروهای زیادی از جمله کورتن مطرح می شود که معمولا در هفته دوم این دارو تجویز می‌شود تا سلول‌های ایمنی سرکوب شوند و همچنین داروهای ACTEMRA و سینورا باعث می‌شود میزان هجوم سلول‌های ایمنی به ریه را کمتر کنند و به رنگولیت‌ها فضا بدهند تا بتوانند به جمع‌آوری لاشه‌های این سلول‌ها بپردازند.

ثابت‌پور در ادامه درباره استفاده بی رویه از سی تی اسکن در دورن کرونا اشاره و اظهار کرد: در دوران شیوع کرونا همین که بیمار دچار تب و لرز می‌شود متاسفانه سی تی اسکن تجویز می‌شود این در حالی است که باید بدانیم سی تی اسکن در هفته اول بعید است چیزی را نشان دهد و معمولا باید در هفته دوم از بیمار سی تی اسکن گرفته شود مگر در مواردی که بیماری خیلی شدید شده و فرد دچار تنگی نفس‌های شدید و افت اکسیژن شود و وارد مرحله زجر تنفسی شده باشد.

این فوق تخصص ریه با تاکید بر اینکه زمانی سی تی اسکن باید تجویز شد که بیمار نیاز به درمان‌های کورتونی یا به طور کلی داروهای سرکوب کننده سلول‌های ایمنی را دارد اظهار کرد: افراد جوانی که کمتر از ۵۰ سال سن دارند و همچنین افراد بدون بیماری‌های زمینه‌ای تا زمانی که تنگی نفس نداشته و اکسیژن خون آنها بالای ۹۰ درصد است عملا نه نیازی به درمان داشته و نه نیاز به سی تی اسکن دارند.

وی عنوان کرد: نباید اکسیژن خون فرد کمتر از ۹۰ شود زیرا اکسیژن کمتر از ۹۰ به سرعت فشار اکسیژن داخل رگی را پایین بیاورد و فردی که اکسیژن خون وی کمتر از این است غالبا باید بستری شود منتهی چون فضاهای بیمارستان محدود است گاها مجبوریم به مریض کپسول اکسیژن دهیم تا در منزل مصرف کند مخصوصا در زمان خواب حتما باید اکسیژن وصل کنند زیرا در خواب اکسیژن همه افراد پایین می‌افتد.

مقایسه سارس و کووید

ثابت‌پور درباره مقایسه «سارس» و «کرونا» نیز به ایسنا گفت: سارس همان کووید ۱ است اما میزان انتقال سارس به افراد به سرعت و وسعتی که کووید ۱۹ است، نبوده و این بیماری به صورت اندمیک در بخش‌هایی از آسیای شرق باقی مانده و در نهایت به طور کلی از بین رفت اما سارس کووید ۲(SARS-CoV-۲) سرعت انتشار بسیار بالایی دارد و می‌تواند افراد را به سرعت درگیر کند و این باعث می‌شود ما آن نوع از بین رفتن سارس را دیگر شاهد نباشیم مگر اینکه زنجیره انتقال این ویروس قطع کنیم.

وی افزود: سارس همان مشکلات و علایم کووید ۱۹ را ایجاد می‌کرد منتهی چون سرعت انتقال آن خیلی کمتر بود بعد از مدتی از بین رفت اما کووید ۱۹ سرعت انتقالش بسیار زیاد است و زنجیره آن به خودی خود قطع نمی‌شود مگر اینکه ایمنی گله‌ای (یعنی حدود ۷۰ درصد مردم درگیر شوند) در جامه ایجاد شود که در این حالت مرگ و میر خیلی بالایی خواهیم داشت و فاجعه ملی ایجاد خواهد شد یا اینکه سریعتر واکسن را گرفته و حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد مردم را واکسینه کنیم تا این بیماری مانند آنفلوآنز فصلی شود و در قبل از شروع آن فصل مردم با زدن واکسن به بیماری دچار نشوند که به نظر می رسد در شرایط کنونی تنها امید برای پایان اپیدمی، موضوع واکسینه شدن باشد.

تنها راه امید برای خارج شدن از این بدبختی زدن واکسن است

این عضو کالج سلطنتی متخصصان داخلی انگلستان با تاکید بر اینکه با توجه به تجربه یک ساله جهان تنها راه امید برای خارج شدن از این بدبختی زدن واکسن است اظهار کرد: اکنون در آمریکا واکسیناسیون تقریبا آغاز شده و در کشور انگلستان نیز عملیات واکسیناسیون برای مقابله با بیماری کووید ۱۹ از هفته پیش آغاز شده و امید وزارت بهداشت انگلستان این است که تا فروردین یا اردیبهشت ۲۰۲۱ تقریبا حدود ۷۰ درصد مردم این کشور واکسن زده باشند تا زنجیره انتشار ویروس از بین برود و به نظر می رسد در کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه و ... نیز تقریبا همین روند پیش گرفته شود و پیش بینی می شود تقریبا از دو هفته آینده واکسیناسیون در این کشورها نیز آغاز شود.

وی اظهار کرد: اکنون باید تمام انرژی کشوری و دولت در این جهت باشد که به هر شکلی که شده این واکسن را خریداری و وارد کشور کنند زیرا هرچقدر دیرتر واکسیناسیون آغاز شود میزان بیشتری از مردم درگیر این بیماری شده و در نتیجه احتمال میزان مرگ و میر نیاز افزایش پیدا خواهد کرد که به اقتصاد کشور نیز ضربه بیشتری وارد خواهد شد ضمن آنکه مردم از نظر روانی تحت فشار هستند لذا تنها راه ما این است که واکسن را خریداری و وارد کشور کنیم.

ثابت‌پور با اشاره به ساخت واکسن در داخل کشور عنوان کرد: ساخت واکسن در کشور اتفاق خوبی است اما اینکه تا این واکسن براساس استانداردها ساخته و به مرحله تولید حدود ۶ تا ۷ ماه زمان خواهد برد بنابراین در این ۶ یا ۷ ماه نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم زیرا در این مدت تعداد خیلی زیادی از هموطنانمان فوت می‌کنند ضمن آنکه کشور در این مدت همچنان قفل باقی خواهد ماند.

وی افزود: با فرض اینکه واکسن ایرانی همان اثر بخشی واکسن‌های فایزر یا مدرنا را داشته باشد و اگر بخواهیم تنها به واکسن ایرانی امید ببندیم، حدود سه ماه برای واکسیناسیون ۶۰ تا ۷۰ درصد جامعه طول می‌کشد بنابراین فرض کنیم ۶ ماه دیگر این واکسن به مرحله تولید انبوه برسد و حدود ۴ ماه نیز نیاز است که ۷۰ درصد جامعه واکسیناسیون ‌شوند لذا ۱۰ ماه کشور در حالت قفل باقی خواهد ماند که به هیچ عنوان نه از دید بهداشتی و سلامتی و نه از دید اقتصادی به نفع کشور خواهد بود.

این متخصص داخلی اعلام کرد: به عنوان یک پزشک معتقد هستم مسئولین کشور باید وارد گفت‌وگو با شرکت های فایزر یا مدرنا یا آسترازنکا شوند زیرا این شرکت‌ها تاکنون داروهایی که وارد بازار کرده‌اند خیلی دقیق بوده‌اند لذا مورد اعتماد هستند و می‌دانند که اگر داروی آنها عوارض جانبی داشته باشد تحت تعقیب قضایی قرار می‌گیرند و میلیاردها دلار ضرر خواهند کرد در نتیجه خیلی خیلی حواسشان به مسایل و عوارض ناشی از واکسم است بنابراین سالمترین و بهترین راه این است که با این سه شرکت وارد گفت‌وگو شویم و برای اطمینان از هر سه شرکت واکسن خریداری کنیم.

وی با بیان اینکه درباره واکسن روسی و چینی نیز می‌توانیم منتظر بمانیم، ادامه داد: واکسن روسی ادعا می‌شود که ۹۰ درصد اثربخشی دارد ولی هنوز گزارشات و مقالات دقیق آن را بیرون نداده‌اند برای واکسن چینی نیز باید منتظر گزارش نهایشان شویم اما آنچه تجربه بنده است گزارشات مدرنا یا آسترازنکا و فایزر از ترس آنکه از طرف مردم از آنها شکایتی نشود خیلی دقیق هستند و گزارش آنها خیلی مورد اعتماد است بنابراین اگر ما بخواهیم برای جان مردممان ارزش قائل شویم می‌توانیم به این شرکت‌ها بیشتر اعتماد کنیم ضمن آنکه نمی گوییم که شرکت‌های روس و چین غیرقابل اعتماد هستند.

منبع: ایسنا

70