حکمرانان یا مردم؛ مسئول موج چهارم کرونا کیست؟

تعیین تکلیف نشدن این موضوع و روشن نکردن پاسخ این سؤال است که اکنون جامعه ما را با یک بلاتکلیفی درباره چگونگی برخورد با شرایط مختلف کرونائی مواجه ساخته و مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا یا متولیان امور بهداشتی کشور را فاقد قدرت تصمیم‌گیری‌های بموقع و منطبق با مقتضیات کرده است. از نظر قانونی و شرعی، پاسخ سؤال موردنظر کاملاً روشن است ولی آنچه مشکل‌ساز شده اینست که اراده لازم برای تصمیم‌گیری بر مبنای تکلیفی که برعهده مسئولین است وجود ندارد.

قبل از آنکه به دلایل فقدان چنین اراده‌ای اشاره کنیم، درباره اصل مبحث یعنی مسئولیت کارگزاران و حکمرانان در قبال مسئولیت سلامت مردم توضیحاتی را ارائه می‌کنیم.
عده‌ای تصور می‌کنند هر انسانی موظف است مراقب سلامتی خود باشد و نمی‌تواند از دیگران در این زمینه توقعی داشته باشد. این تصور، به یک معنا درست است. طبعاً هر کسی نسبت به سلامت خود حساس است و حتی نزدیک‌ترین افراد خانواده نیز به اندازه خود او نمی‌توانند در این زمینه حساسیت داشته باشند. با اینحال این واقعیت نمی‌تواند مانع مسئولیت دیگران به‌ویژه مسئولین حکومتی در قبال سلامت افراد باشد. از هنگامی که اولین حکمرانی‌های مدنی در جوامع بشری شکل گرفت، حفاظت از سلامت مردم بخشی از منشور حکومتی بود. قانون اساسی جمهوری اسلامی در بند ۱۲ از اصل سوم بر ضرورت تأمین بهداشت عمومی تأکید می‌کند و اصل ۲۹ را نیز به همین امر اختصاص داده است. در فقه اسلامی نیز حفاظت از سلامت مردم، بخشی از وظایف حکومت دانسته شده است.

بنابراین، حفاظت از سلامت شهروندان در جامعه‌ای که با حکمرانی اسلامی اداره می‌شود، و در ایران که نظام جمهوری اسلامی در آن مستقر است، علاوه بر خود مردم از وظایف حکمرانان نیز هست. این وظیفه ایجاب می‌کند کارگزاران نظام در مواردی که حفاظت از سلامت مردم به مقررات ویژه‌ای نیاز دارد، اقدام به وضع آن مقررات نمایند و برای اجرای آن مقررات تضمین‌های لازم را ایجاد کنند. این وظیفه، در مواردی فردی و در مواردی عمومی است بطوری که هرجا سلامت عمومی به وضع مقرراتی نیاز داشته باشد که موجب ایجاد محدودیت‌هائی برای بخشی از مردم می‌شود، این اقدام باید صورت بگیرد.

در جریان بیماری خطرناک کرونا که بیش از یکسال است کشور ما و تقریباً تمام جهان را درگیر کرده، هرچند نمی‌توان گفت مسئولان به وظایف خود عمل نکرده‌اند ولی در این واقعیت تردیدی نیست که اراده‌ای همه‌جانبه و قوی برای انجام دقیق وظیفه حفاظت از سلامت عمومی در برابر خطر کرونا هنوز در آنان به وجود نیامده است. یکی از دلایل فقدان این اراده، عدم توجه به همین مبحث مهم مبنائی است که در سطور بالا به آن پرداختیم. این احتمال وجود دارد که مسئولان و یا لااقل عده‌ای از آنها حفاظت از سلامت مردم را از وظایف حکمرانی نمی‌دانند و خود مردم را موظف به این امر می‌دانند. اینکه در بسیاری موارد، به نصیحت و توصیه و خواهش اکتفا و از وضع محدودیت‌های لازم برای جلوگیری از انتقال ویروس و گسترش بیماری کرونا خودداری می‌شود، به همین نکته مربوط است. قطعاً اموری از قبیل مشکلات اقتصادی، رعایت نیازهای مردم به تفریح و سفر، توجه به عوارض روانی ناشی از محدودیت‌ها و شاید پرهیز از سلب آزادی مردم نیز در زمره دلایل موردنظر مسئولین قرار دارند ولی آنچه مهم است اینست که در چنین مواردی حکمرانان باید مسائل را با در نظر گرفتن اصل «الأهم فالأهم» از همدیگر تفکیک کنند و با این نگاه به تصمیم برسند.

در برخورد با مسائل مربوط به کرونا با اینکه اموری از قبیل مشکلات اقتصادی، نیاز به تفریح و سفر، عوارض روانی و رعایت آزادی مردم مهم هستند، قطعاً حفاظت از جان مردم از تمام اینها مهم‌تر است. بنابراین، مسئولیت جلوگیری از وارد آمدن آسیب به جان مردم، ایجاب می‌کند اراده‌ای قاطع برای ایجاد محدودیت‌ها در مواقع لازم وجود داشته باشد تا محور اصلی که مردم هستند باقی بماند و در فرصت مناسب در مورد سایر امور نیز جبران مافات شود. این نکته بقدری اهمیت دارد که حتی برای جلوگیری از مرگ و میرها از طریق ایجاد امکان واکسیناسیون باید در بعضی سیاست‌ها تجدیدنظر شود. اکنون کشور ما در اثر فقدان اراده لازم برای تصمیم‌گیری‌های قاطع، در برابر موج چهارم کرونا قرار گرفته است. کسی حق ندارد این مشکل را به گردن مردم بیندازد، زیرا حکمرانان، مسئول حفاظت از جان مردم هستند.

منبع: روزنامه جمهوری اسلامی

70