شخصی که مانع بازگشت بایدن به برجام می‌شود/ اگر اوضاع حاد شود، اروپا به میدان می‌آید/ سرانجام توافق هسته‌ای چه می‌شود؟

حسین نیازبخش- به گزارش خبر فوری ، رابطه ایران و آمریکا در شرایط بسیار حساسی قرار دارد. برجام در خطر است و بسیاری بر آنند که مهم‌ترین حلقه ربط دهنده دولت ایران و بایدن به زودی از بین می‌رود. بعد از خروج دونالد ترامپ از کاخ سفید و انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس جمهور، بسیاری امیدوار بودند که آمریکا به برجام برگردد و همه چیز به حالت قبل از ترامپ بازگردد؛ اما بایدن این کار را نکرد و توافق هسته‌ای هنوز در نوسان به سر می‌برد.

اما به راستی چه آینده‎‌ای برای برجام، تحریم‌ها و ارتباط ایران با غرب متصور است؟ این مساله ای است که آن را با یک تحلیلگر غربی درمیان گذاشتیم.

جیم لوب، روزنامه نگار مشهور آمریکایی و مسئول دفتر واشنگتن روزنامه اینتر پرس IPS از سال 1989 تاکنون است. او یکی از منتقدان سرسخت ترامپ در زمینه سیاست خارجی است و در این زمینه مقالات بسیاری را نگاشته است. او همچنین از جمله تحلیل‌گرانی است که در مورد روابط ایران و آمریکا مقالاتی را نگاشته است. او هم اکنون سردبیر لوبلاگ است و تحلیلهای خود را در این نشریه اینترنتی منتشر می‌کند.

خبر فوری یک گفت و گوی اختصاصی با این تحلیلگر مشهور آمریکایی داشته است:

****

خبر فوری: بازی "اول تو" بین ایران و ایالات متحده در جریان است. از طرفی، ایران اصرار دارد که ابتدا ایالات متحده باید به برجام بازگردد، از طرف دیگر، دولت بایدن مدعی است که ایران ابتدا باید به تعهدات هسته‌ای خود بازگردد و بعد از این بازگشت، آمریکا تحریم‌هایش را بر می‌دارد. نظر شما در این رابطه چیست؟ به نظر شما این بازی "مرغ و تخم مرغ" چه زمانی تمام می‌شود؟ کدام کشور گام اول را در این رابطه بر می‌دارد؟ ایران چگونه می‌تواند بایدن را قانع کند که ابتدا به برجام بازگردد؟

لوب: هر دو طرف گمان دارند که اگر قدم اول را بردارند، اقتدارشان زیر سوال رفته و این قدم برداشتن، نشانه ضعف آنها است. به همین دلیل، من معتقدم آنها یک واسطه می‌خواهند که هر دو طرف را راضی به مصالحه نماید. شاید اروپا یا حتی قطر و عمان گزینه‌های خوبی برای این امر باشند. این واسطه ها می‌توانند دو طرف را راضی کنند که همزمان گام هایی را برای بهبود شرایط بردارند، به نحوی که هیچ یک احساس ضعف و تحقیر نکند.

خبر فوری: اسرائیل و عربستان سعودی در پی آن هستند که برجام را به کلی نابود کرده و مانع بازگشت جو بایدن و دولتش به آن شوند. آنها طرفین را تحریک به آغاز درگیری نظامی می‌کنند و کارشکنی‌های وسیعی را آغاز کرده اند. آیا کارشکنی آنها سرانجام نتیجه می‌دهد؟ آیا بایدن خواست آنها را (به عنوان متحد منطقه ای) خواهد پذیرفت؟ اصولا بایدن چقدر از متحدان منطقه ای خود تاثیر می‌گیرد؟

لوب: باید به این مطلب اشاره کنم که بایدن به مراتب تاثیرپذیری کمتری از عربستان دارد تا از اسرائیل. نباید این را از خاطر برد که بایدن یک سری متحد راست گرا دارد که اینها به خصوص عضو لابی‌های صهیونیستی هستند و نقش بسیار پررنگی در ائتلاف با اسرائیل دارند.

خبر فوری: می‌توانید کمی واضح تر توضیح دهید؟

لوب: سناتور رابرت منندز (Sen. Robert Menendez) رئیس فراکسیون (کمیته) روابط خارجی سنا است. او یکی از نزدیکان بایدن است و تاثیر بسیار زیادی در تعیین سفرا و معاونین وزارت امور خارجه و سایر سکانداران موقعیت‌های حساس دیپلماتیک دارد. سناتور منندز به لابی اسرائیل بسیار نزدیک است. او یکی از اعضاء کمیته روابط عمومی (مشترک) آمریکا و اسرائیل (AIPAC) است و در سال 2015 حملات شدیدی را به برجام کرد. حالا این را در نظر بگیرید که بایدن باید این شخص را راضی نگه دارد. نباید فراموش کرد که سنا در شرایط حساس تساوی (بین دموکرات و جمهوری خواه) قرار دارد و اگر یک کرسی از دست بایدن و دموکرات‌ها بیرون برود، حزب مخالف رئیس جمهور اکثریت می‌شوند. از این رو جو بایدن مجبور است سناتور منندز و همچنین سناتور چاک شومر (Schumer) رهبر اکثریت سناتورهای دموکرات را راضی نگه دارد.

خبر فوری: بنابراین، شما گمان نمی‌کنید که بایدن به برجام بازگردد. درست است؟

لوب: به هر حال، راضی نگه داشتن منندز و شومر سخت است. بایدن باید به سناتورها اطمینان دهد که رسیدن به یک توافق بهتر با ایران که مفاد بیشتری هم داشته باشد ( و شاید فعالیت موشکی ایران را هم شامل شود) ممکن است. با این حال، به نظر رسیدن به چنین توافقی بسیار سخت است؛ به خصوص در شرایط کنونی یعنی از زمان حال تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران.

البته بایدن می‌تواند به سادگی تصمیم بگیرد که به توافق هسته‌ای بازگردد و شانس خود را برای راضی نگه داشتن منندز و شومر امتحان کند، اما این یک ریسک بزرگ است.

خبر فوری: به گمان بسیاری اکنون اروپا می‌تواند مشکل ایران و آمریکا را حل کند و به عنوان میانجی وارد عمل شود. اما اروپایی‌ها به طرز عجیبی ساکت و منفعل هستند. چرا اروپا چنین سیاستی را پیش گرفته؟ به راستی برجام برای اروپا چقدر ارزش دارد و چرا برای زنده نگه داشتن آن هیچ کاری نمی‌کند؟

لوب: اروپا به دلایل ساختاری نمی‎تواند نقش اصلی و غیر حاشیه ای را در مسائل بین‌المللی و ارتباط خارجی ایفا کند. در واقع، اروپا به دلیل لزوم تعیین سیاست‌هایش بر اساس اجماع (consensus) و نه اکثریت (majority)، مشکلات اساسی ساختاری در اتخاذ موضع مناسب و تاثیرگذار در عرصه سیاست خارجی دارد.

به علاوه، اروپا حدود 70 سال است که زعامت آمریکا را در مسائل مربوط به غرب (به طور کلی) و رهبری ناتو (به طور خاص) پذیرفته است. لذا بسیار سخت است که اروپا به عنوان یک نیروی مستقل وارد معرکه شود و در مورد برجام دخالت کند. به خصوص اینکه هنوز به شدت به نیروی نظامی آمریکا برای حفاظت از منافع "غرب" محتاج است.

خبر فوری: یعنی نباید به اروپا دل بست؟

لوب : یک نکته را نباید فراموش کرد. امید است که اروپا با توجه به فجایع حاصل از دخالت در جنگ عراق، بحران مالی سال 2008 و همچنین اختلافات و مصائبی که در زمان ریاست جمهوری ترامپ برای قاره سبز پیش آمد، مستقل تر از گذشته عمل کند و از آمریکا نیز استقلال بیشتری یابد. اما این استقلال آنقدر سریع و قدرتمند نیست که در یک مورد خاص مثلا دفاع از برجام خود را نشان دهد.

خبر فوری: اروپا چه زمانی قاطعانه‌تر عمل خواهد کرد؟

لوب : به هر حال، این را باید در نظر داشت که اتفاقا مساله خاورمیانه برای اروپا مهم‌تر است تا برای آمریکا. واضح است که اروپا با توجه به نگرانی کشورهای عضو این قاره در مورد مهاجرت (ازکشورهای خاورمیانه)، سهم بسیار بیشتری در ایجاد ثبات در خاورمیانه (نسبت به ایالات متحده) دارد. به وضوح هر درگیری نظامی بزرگ و جدیدی که ایران یک طرف آن باشد، فقط منطقه را بی ثبات می کند و این ممکن است انگیزه مهمی برای قاطعانه تر عمل کردن اروپا باشد. بنابراین، حادتر شدن شرایط خاورمیانه و افزایش احتمال درگیری بین ایران و آمریکا شاید باعث ورود جدی‌تر اروپا به مساله برجام شود.

منبع: خبر فوری

38