سال 99، سال تصمیمات مهم دیپلماتیک/ گذر از غرب به شرق، پشت پرده قرارداد 25 ساله با چین/ از ملاقات با طالبان تا حرکت جالب فروش نفت به ونزوئلا/ سیاست خارجی ایران در سال 99 چه نمره ای می‌گیرند؟

به گزارش خبر فوری ، سال 1399 یکی از پرچالش‌ترین سال‌های دولت در عرصه سیاست خارجی بود. وزارت امور خارجه ایران و سایر نهادهای دیپلماسی ایران از یک طرف درگیر مجادله سخت با آمریکای ترامپ بودند و از طرف دیگر، سعی داشتند ارتباطات خود را با سایر مناطق و کشورها اصلاح کنند.

ایران در سال 1399 یک گام مهم در عرصه سیاست خارجی خود برداشت. گامی که شاید چند سال بعد اثر خود را نشان دهد. تصمیم گیران عرصه دیپلماسی سعی کردند بنیان‌های دیپلماتیک را از برجام و رابطه با غرب دورترکرده و به شرق نزدیک کنند.

مقالات بسیاری این موضوع را یادآور شده است ( اینجا و اینجا بخوانید). محمد جواد ظریف به عنوان مرد اول دیپلماسی ایران تا حدی این طرح جدید را هدایت کرد و احتمالا نتایج مثبت یا منفی آن را برای جانشینانش در دولت بعد به میراث گذارد.

در این گزارش سعی داریم به مهم‌ترین اتفاقات و تصمیمات تیم دیپلماسی دولت و نظام جمهوری اسلامی ایران در سال 1399 اشاره ای داشته باشیم و رویکرد کشور را در زمینه‌های مختلف دیپلماتیک بررسی نماییم:

چین و قرارداد 25 ساله

شاید جنجالی‌ترین بخش و زمینه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال جدید بحث قرار داد 25 ساله با چین بود. مقالات و گزارش‌های بسیاری در این زمینه نگاشته شد. بسیاری له یا علیه این موضوع دست به قلم بردند. برخی آن را بزرگترین گام دیپلماتیک ایران دانسته و برخی دیگر آن را ترکمنچای دوم خواندند. هر چه بود یک چیز بر همه واضح بود: ایران وارد فاز جدیدی از سیاست خارجی شده است. تا کنون کشورما هرگز چنین قرارداد تاثیرگذاری با غول شرقی نبسته است. ارتباطات تجاری ایران و چین همواره گسترده بود اما هیچگاه از عرصه تجاری فراتر نرفته است. این قرار داد نشان داد ایران و چین قرار است پا را فراتر از واردات و صادرات گذاشته و ارتباطات عمیق تری پیدا کنند.

رابطه با آمریکا، فصل داغ ترامپ و معتدل بایدن

رابطه ایران با ایالات متحده آمریکا در سال 1399 به دو فصل تقسیم می‌شود. در فصل اول، یک نبرد تمام عیار اقتصادی و دیپلماتیک بین ایران و دولت ترامپ پیش آمد. آمریکا سعی کرد شورای امنیت را علیه ما برانگیزاند و تحریم تسلیحاتی کشورمان را تمدید کند. ترامپ در این طرح شکست خورد و به همین دلیل به تنهایی مکانیسم ماشه را علیه ایران به کار بست.

از آن سمت، ایران که نیک می‌دانست رئیس جمهورجنجالی آمریکا وضعیت خوبی در انتخابات ندارد، سیاست "صبر استراتژیک" را پیش گرفت و تا پیروزی جو بایدن ترامپ را تحمل کرد.

با پیروزی جو بایدن در انتخابات، مساله اصلی ایران بازگشت آمریکا به برجام بود. بازی "اول تو" به جان توافق هسته ای افتاد و بایدن علی رغم وعده اش حاضر نشد به برجام بازگردد. از آن سو، درگیری بین متحدان ایران و آمریکا در منطقه نیز اوج گرفت و روابط ایران و دولت جدید آمریکا در طول سه ماه وضعیت سینوسی شدیدی را به خود دید.

ایران و افغانستان، آغوش باز به روی طالبان؟

یکی دیگر از جنجالی‌ترین سیاست‌های تیم دیپلماسی ایران، ملاقات با سران گروه طالبان بود. ایران که یکی از زخم خورده های گروه طالبان بود، در سال 99 رسما پذیرای سران این گروه شد و پذیرفت که طالبان را در آینده افغانستان جای دهد.

بسیاری مخالف این دیپلماسی بوده و آن را خلاف آرمان‌های نظام می‌دانستند. برخی دیگر اما معتقد بودند ایران با این کار، می‌تواند امنیت قسمت‌های غربی افغانستان و هزاره‌های شیعه را تامین کرده و متحدان افغان خود را راضی نگه دارد.

رابطه سینوسی با اروپا و گره کور برجام

شاید سینوسی ترین نوع رابطه را ایران با اروپا داشته است. تروئیکای اروپا در زمان سکانداری ترامپ سیاست حمایت حداقلی از برجام را پیش گرفتند و با طرح آمریکا مبنی بر تحریم تسلیحاتی ایران و مکانیسم ماشه موافقت نکردند.

با روی کار آمدن بایدن اما اروپایی‌ها نه تنها خود را کنار کشیدند بلکه به طرز عجیبی از بایدن حمایت کردند. این در حالی است که بسیاری از نقش اروپا در حفظ برجام گفته و از تروئیکا خواسته بودند میانجی ایران و آمریکا شود.

به هر روی، به نظر می‌رسد برجام تنها نقطه متصل کننده ایران و اروپا بوده و با تضعیف این سند، رابطه ایران و اروپا نیز هر روز بدتر از دیروز می‌شود. رابطه بالا و پایین شده‌ی دولت ایران و مکرون و جانسون به خوبی این مساله را اثبات می‌کند.

رابطه با روسیه، یک بام و دو هوای همیشگی

رابطه ایران با روسیه در زمان ریاست جمهوری ترامپ نوسان بیشتری داشت. بسیاری حالا دیگر قانع شده اند که پوتین علاقه زیادی به ترامپ داشته و نمی‌خواست در مقابل او بایستد. با وجود این، در همان زمان نیز وزیر امور خارجه ایران سفرهای بسیاری به مسکو داشت و قرارداد 20 ساله ایران و روسیه نیز به مدت 5 سال دیگر تمدید شد.

با ریاست جمهوری بایدن در آمریکا ایران و روسیه به هم نزدیک تر شدند. طبق برخی آمار، قرار است روابط تجاری دو کشور بیشتر شود. همچنین روسیه از کشورهایی است که از برجام حمایت زیادی می‌کند.

با وجود این، در این یک سال حواشی بسیاری پیرامون این رابطه شکل گرفت. از ترغیب بشار اسد به دیدار با ترامپ توسط پوتین گرفته تا عدم پذیرش محمدباقر قالیباف توسط رئیس جمهور روسیه همه و همه از جمله نوسانات و بالا و پایین‌های رابطه ایران و روسیه پوتین در این یک سال بوده است.

رابطه ایران با متحدان منطقه‌ای، حمایت در عین تساهل

رابطه ایران با کشورهای متحد منطقه‌ایش در سال 1399 بسیار منطقی بود. در دو کشور لبنان و عراق اعتراضات مردمی بسیاری به وقوع پیوست. دولت‌های جدید این دو کشور یک روند اعتدالی را پیش گرفتند و ایران و متحدانش در هر دو کشور (حشد الشعبی و حزب الله) این انتخاب را پذیرفته و رابطه خود را با این دولت‌ها ( که بعضا تمایلات غرب گرایانه هم دارند) تقویت کردند.

ایران در یمن و سوریه نیز روند مثبتی را پیش گرفت و به انتخاب‌های دولت های این دو کشور احترام گذاشت و حسن نیت خود را به آنها نشان داد.

جنگ آذربایجان و ارمنستان و اعلام بی طرفی

جنگ جدید قره‌باغ باعث شد مناطق مرزی ایران نیز کمی درگیر شود. ایران بر خلاف ترکیه از یکی از دو طرف حمایت نکرد. جمهوری اسلامی ایران حق آذربایجان در بازپس گیری قره‌باغ محترم شمرد اما هرگونه آزار و اذیت و یا مهاجرت اجباری ارمنی‌های قره باغ را هم قویا محکوم کرد. این اعلام بی‌طرفی باعث شد رابطه ایران با هر دو طرف چه بعد جنگ و چه در طول جنگ مساعد بماند.

کشتی‌ها به سمت کارائیب، ارتباط تجاری با ونزوئلا

در یک سال جاری، رابطه تجاری جدید ایران با ونزوئلا از سایر زمینه‌ها مهم‌تر و قابل توجه‌تر بوده است. ایران در اوج تحریم‌های نفتی دولت ترامپ توانست کشتی‌های تجاری خود را به دریای کارائیب بفرستد و با ونزوئلا که خود تحریم است، رابطه تجاری برقرار کند. این اقدام یکی از جالب ترین و موفقیت آمیزترین اقدامات دیپلماتیک - تجاری ایران در سال 1399 بود و می‌توان آن را یکی از پرثمر ترین حرکات دیپلماتیک دولت در سال 99 دانست.

منبع: خبر فوری

38