ترس از ایران، آذربایجان را به سمت ترکیه و اسراییل بُرد / ایران می‌توانست نقشی مادرانه ایفا کند

حانیه برومند- فریدون مجلسی در گفت‌وگو با خبرفوری در خصوص تحلیلش از وضعیت تخاصم میان ارمنستان و آذربایجان اظهار کرد: در بررسی تاثیر تنش‌های میان آذربایجان و ارمنستان باید به تاریخچه این موضوع و مواضع ایران در برابر آنچه که رخ داد رجوع کنیم.

وی یادآور شد: پس از آزادی مستعمرات شوروی در قفقاز، آذربایجان در وضعیت فلاکت باری بود و حتی با جنگ داخلی دست به گریبان بود.

وی افزود: اما ارمنستان موقعیت مستحکم‌تری داشت و از حمایت‌های مختلفی از سوی جامعه مسیحی برخوردار بود، چرا که از طرفی دنیای غرب هم آن‌ها را ترجیح می‌داد و از همین جهت ارمنستان به آذربایجان به حمله کرد.

او ادامه داد: در آذربایجان منطقه خودمختار ناگورنو قره‌باغ که ارمنی‌نشین بود، قرار داشت و آذربایجان خودمختاری این ایالت را نقض کرده و بطور کامل ضمیمه خاک خود کرد؛ البته که قره‌باغ در جمهوری آذربایجان قرار داشت اما نقض خودمختاری این منطقه بهانه‌ای شد تا ارمنستان برای جلوگیری از قتل عام و آسیب‌هایی که متوجه ارمنیان آنجا بود به آذربایجان حمله کند.

ایران می‌توانست نقشی مادرانه ایفا کند

مجلسی تصریح کرد: ارمنستان با حمله به آذربایجان 20 درصد خاک آن را به همراه منطقه ارمنی‌نشین اشغال کرده و به تصرف خود درآورد. دولت ایران در چنین موقعیتی به عنوان کشوری که نسبت به این دو کشور همسایه خودش رابطه مادرانه تاریخی دارد، می‌توانست وضعی پدید بیاورد که بین آن‌ها مصالحه برقرار شود و منطقه ارمنی‌نشین ناگورنو ضمن حفظ خودمختاری خود، با ارمنستان رابطه ویژه داشته باشد و حتی ضمیمه ارمنستان بشود و متقابلا جمهوری آذربایجان نیز با یک خط ارتباطی، تونل، پل و یا جاده بتواند با منطقه نخجوان  ارتباط برقرار کند.

این دیپلمات پیشین خاطرنشان کرد: مقتضیات منطقی و اصولی ایجاب می‌کند هم آذربایجان یک راه دسترسی مطمئن به پاره‌ای از خاک خود داشته باشد و هم ارمنستان به پاره ای از وطن ارمنی خودش در داخل جمهوری آذربایجان راهی داشته باشد.

او خاطرنشان کرد: در جنگی که صورت گرفت متاسفانه بجای رفتار بی‌طرفانه در برخی حمایت‌هایی که از طرفین به عمل آمد، باعث شد طرفین از هم کینه به دل بگیرند و جمهوری اسلامی در این میان برخلاف عنوان اسلامی‌اش به حمایت از ارمنستان متهم شد.

مجلسی گفت: با راست و دروغ این ادعا کاری ندارم اما به هر حال چنین ادعایی مطرح شد و به قوت خود باقی ماند. بارها بین ایران و جمهوری آذربایجان مشکلاتی پدید آمد که گاه منجر به قطع ارتباطات ترابری‎شان و جلوگیری از رفت و آمد کامیون‌ها شد و متقابلا جمهوری اسلامی جلوی ارتباط زمینی جمهوری خودمختار نخجوان با آذربایجان را مسدود کرد و آذربایجان مجبور شد مسیر را باز کند.

این دپیلمات سابق ایران با اشاره به سیاستگذاری آذربایجان در قبال این مساله گفت: مسدود کردن و ناچار شدن‌ها قطعا جمهوری آذربایجان را هشیارتر می‌کند که ارتباط بین دو قطعه سرزمینی خودش را در گرو تمایلات کشور یک ثالت قرار ندهد.

وی با اشاره به سوابق تاریخی، یادآور شد: جمهوری اسلامی که قانون اساسی و نفوذ و ولایت ویژه روحانیت بر او مستولی است، بر این باور بود که چون جمهوری آذربایجان تنها کشور شیعه‌نشین منطقه و همسایه ایران است می‌تواند بر مجموعه استیلای شیعه فائق آید و در همین راستا تبلیغاتی هم صورت گرفت که جمهوری لائیک آذربایجان را نگران کرد که مبادا آن‌ها هم ملزم به چیزی تحت عنوان امپراتوری شیعه بشوند.

ترس از ایران، آذربایجان را به سمت ترکیه و اسراییل برد

وی با اشاره به سیاست ایران در قبال آذربایجان گفت: با تشدید اختلافات ایدئولوژیک جمهوری اسلامی توقع داشت آذربایجان بیشتر از امیالش تبعیت کند. ترس از تهدیدهای ایران باعث شد آذربایجان خودش را بیش از پیش زیر چتر حمایتی ترکیه و پان‌ترکیسم و اسرائیل قرار بدهد.

مجلسی گفت: زمزمه برقراری رابطه با اسرائیل موجب تشدید تهدیدها از جانب جمهوری اسلامی و نگرانی بیشتر آذربایجان شد. 

وی افزود: طی چند دهه اخیر که از تاسیس جمهوری آذربایجان می‌گذرد، این کشور در عرصه جهانی حضور فعال دارد، دارای نفت و گاز است، صادرات آن افزایش پیدا کرده و از کشوری بسیار فقیر به کشوری بسیار قوی‌، پیشرفته و آباد تبدیل شده و با توسعه صنعت نفت و فعالیت شرکت‌های بین‌المللی همراه بوده‌‎است. در حالی که ایران با وجود تقویت نظامی، به لحاظ اقتصادی راه افول را پیموده و به توسعه صفر رسیده است؛ ضمن اینکه رابطه مردم ایران با دولت آنطور که باید نیست در حالیکه در آذربایجان بالعکس است.

این دیپلمات سابق ایران گفت: اقدامات ایران نسبت به آذربایجان موجب می‌شود که مردم آذربایجان در ایران که نسبت به خویشاوندان‌شان در آن سوی ارس حساس هستند، از چنین سیاست‌های تهدیدآمیزی دلگیر و ناراحت باشند. رویکرد تهدیدآمیز ایران نسبت به آذربایجان در وضع فعلی و رابطه آینده این دو کشور تاثیر خواهد گذاشت.

مجلسی با اشاره به اینکه باید سیاستگذاری ایران در قبال آذربایجان تغییر کند، گفت: اگر جمهوری اسلامی بجای اهداف قدیمی و  تسلط ایدئولوژیک بر آذربایجان باید به توسعه روابط اقتصادی و تشویق آذربایجان و ارمنستان با تایید یک راه ارتباطی و نه واگذاری ارضی قائل باشد طوری که بتواند از توسعه، پیشرفت و صلح و آرامش ارمنستان و ثروت آذربایجان برای توسعه تبادلات خود بهره‌‌مند بشود و گرنه کشتن یک نگهبان در کنسولگری تهران و توسعه مانورهای زمینی و دریایی تاثیری نخواهد داشت.

ایران باید با تلاش برای بهره‌مندی از توسعه تجارت که نیازمند خروج از انزوای بین‌المللی و پیوستن به FATF است و از میان برداشتن تحریم‌ها با اعمال سیاست‌های متعارف بین‌المللی و قبول حقوق و اصول حاکم بر روابط بین‌الملل در کل منطقه صلح برقرار کند

وی افزود: درست است که آذربایجان حدود یک دهم ایران جمعیت و سرزمین دارد اما بر قدرت نظامی و دفاعی خود تسلط دارد و این را می‌توانیم در مانوری که آذربایجان در مخالفت با ایران انجام داد ببینیم؛ مانور مشترکی که با ترکیه و آذربایجان، گرجستان و حتی پاکستان بود.

استقبال کشورها از انزوای ایران

مجلسی در خصوص رویکرد سایر کشورها در قبال تنش در منطقه و انزوای ایران گفت: سایر کشورها از انزوای ایران در عرصه بین‌الملل در یک رویایی و چالش می‌توانند سود ببرند. ایران باید در بازگشت به عرصه بین‌المللی، ایجاد روابط سیاسی، بازیافت استقلال بانکی و مالی و همکاری با کشورهای منطقه و همسایگان، خصوصا آذربایجان که از نظر فرهنگی نزدیک‌ترین کشور به ایران محسوب می‌شود کوشا باشد تا مبادا از مشکلات آینده بین جمعیت بزرگ و متوقع ترک زبان ایرانی به جای بهره‌مندی آسیب ببیند و احساسات گریز از مرکز را تشویق کنند.

وی افزود: جمهوری آذربایجان به عنوان یک کشور مستقل در تصمیم‌های سیاسی بین‌المللی و داخلی خود آزاد است و جمهوری اسلامی نیز می‌تواند به آرای سایر کشورها به خصوص همسایگان احترام گذاشته و از احترام متقابل بهره‌مند شود.

لزوم پیوستن به FATF برای ایران و رفع تحریم‌ها

مجلسی گفت: ایران باید با تلاش برای بهره‌مندی از توسعه تجارت که نیازمند خروج از انزوای بین‌المللی و پیوستن به FATF است و از میان برداشتن تحریم‌ها با اعمال سیاست‌های متعارف بین‌المللی و قبول حقوق و اصول حاکم بر روابط بین‌الملل در کل منطقه صلح برقرار کند تا ملت ایران نیز با بیش از 40 سال تجربه التهاب و جنگ و ناراحتی فرصتی برای زندگی آرام در منطقه پیدا کند.

وی افزود: پیش‌روی روند تنش‌ها بستگی به اهمیت مسائل از دید سیاست‌گذاران دارد. تبلیغ جنگ و جهاد برای اسلام و تشیع می‌تواند التهاب و جنگ دائمی را در پی داشته باشد و چنین امری عملا امکان‌پذیر نیست.