پس از تلافی ایران و اسرائیل وضعیت چگونه تغییر خواهد کرد؟

از شنبه شب به این سو، محکومیت علیه ایران در رسانه‌های غربی بسیار شدت گرفته چرا که ایران در انتقام حمله مرگبار 1 آوریل (13 فروردین) اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، به اسرائیل حمله کرد. هرچند رسانه‌های اجتماعی کنونی مملو از انواع پیش‌بینی‌ها درباره وقوع یک جنگ فراگیر است، اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این بحران تقریباً در حال پایان است.

اکثر رسانه‌های غربی و بیانیه‌های علنی مقامات غربی به گونه‌ای به این خبر می‌پردازند که گویی حمله به کنسولگری ایران در دمشق رخ نداده است. به عنوان مثال، «لوید آستین»، وزیر دفاع ایالات متحده حمله ایران به اسرائیل را «بی سابقه» خواند و مدعی شد «ما این حملات بی‌سابقه ایران را محکوم می‌کنیم... ما از اقدام برای حفاظت از نیروهای خود و از دفاع از اسرائیل دریغ نخواهیم کرد.»

مقامات غربی هر روز بیشتر درباره دفاع از اسرائیل و حق دفاع اسرائیل صحبت می کنند، اما حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در مشق که اقدامی اشتباه و تحریک آمیز بود را بی اهمیت جلوه می‌دهند. اما باید دانست واکنش ایران به حمله اسرائیل بی دلیل نبوده است.

باید گفت که اقدام تلافی جویانه ایران در راستای اعمال حق دفاع مشروع آن صورت گرفته و اقدامی محدود بوده است.

ایران قبل از شروع اقدامات تلافی جویانه علیه اسرائیل هشداری زودهنگام صادر کرد و علاوه بر این، به گفته تحلیلگران ایران، اهداف حملات ایران شهرهای بزرگ اسرائیل نبوده بلکه اهداف نظامی در مناطق نسبتا دورافتاده اسرائیل بوده است.

پس از این اقدام تلافی جویانه، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران نیز علناً اعلام کرد که حمله نظامی به اسرائیل پایان یافته است. البته او افزود: «اما اگر اسرائیل منافع ایران را هدف قرار دهد، با قدرت پاسخ خواهیم داد.»

کارشناسان متعددی بر آنند که اگر ایران واقعاً می‌خواست جنگی را آغاز کند، ضدحمله آن باید غیرمنتظره و بزرگ‌تر و زودتر ‌بود و اسرائیل را غافلگیر می‌کرد تاعواقب جدی‌تری ایجاد شود.

اسرائیل اکنون با دردسرهای زیادی از جمله محاصره شدن توسط دشمنان متعدد، درگیری درازمدت با فلسطینی‌ها، افزایش جنبش ضد جنگ در داخل و درخواست‌های داخلی برای برگزاری انتخابات زودهنگام، مواجه است.

«دینگ لانگ»، استاد دانشگاه مطالعات بین المللی شانگهای در این باره به گلوبال تایمز گفت: «سرنوشت سیاسی بنیامین نتانیاهو ارتباط تنگاتنگی با این درگیری دارد. او تحت فشار قرار دارد و تلاش کرده تا جنگ را طولانی‌تر و تشدید کند و ایران و ایالات متحده را هم به این درگیری بکشاند. با این حال، پاسخ ایران نشان می‌دهد که تهران در دام نمی‌افتد.»

آمریکا نیز نمی‌خواهد وارد این نبرد شود. «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا، ایران را پس از این حمله محکوم کرد اما در عین حال، در تماسی با نتانیاهو گفت که ایالات متحده از هیچ حمله اسرائیل به ایران حمایت نخواهد کرد.

واشنگتن در تلاش بوده تا کانون استراتژیک خود را به منطقه آسیا و اقیانوسیه تغییر دهد. بنابراین، بدیهی است که وضعیت کنونی خاورمیانه باعث می‌شود ایالات متحده باید توجه و منابع بیشتری را به این منطقه اختصاص دهد. ظاهراً این برخلاف استراتژی کلان ایالات متحده است. ناگفته نماند که ایالات متحده نمی‌تواند درگیری دیگری را در خاورمیانه به ویژه در سال انتخابات تحمل کند.

اگر اسرائیل تلافی نکند یا تا اندازه محدودی تلافی کند، بحران می‌تواند به زودی حل شود، زیرا اسرائیل متحمل خسارات بزرگی نشده و توانایی‌های دفاعی خود را نشان داده و ایران نیز خشم خود را تخلیه کرده و قدرت تهاجمی خود را به جهان نشان داده است.

اما چه کسی می‌داند؟ بزرگترین کابوس در خاورمیانه این است که رسیدن به صلح همیشه بسیار دشوار است و وقوع جنگ همیشه بسیار آسان بوده است.

خوشبختانه، ناظران تغییرات مثبتی را در بحران‌ها احساس کرده‌اند.

با زوال هژمونی ایالات متحده، حمایت بی قید و شرط آن از اسرائیل نیز در حال کاهش است. همزمان، نیروی عدالت‌جو در سراسر جهان تقویت شده است. آمریکا و اسرائیل دیگر تنها کشورهایی نیستند که درباره معمای غزه حق اظهار نظر داشته باشند.

شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه مارس قطعنامه‌ای که خواستار آتش بس فوری بشردوستانه در غزه بود را تصویب کرد. ایالات متحده که پیش از آن چندین قطعنامه مشابه را وتو کرده بود، رای ممتنع داد. «لی وی جیان»، پژوهشگر مؤسسه مطالعات سیاست خارجی دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای به گلوبال تایمز گفت که واشنگتن می‌توانست لزوماً رأی ممتنع ندهد، اما آن باید فشار جامعه بین‌المللی را در نظر می‌گرفت.

لی گفت که در گذشته، عموماً این باور وجود داشت که مسئله اسرائیل و فلسطین غیرقابل حل است چون اسرائیل تمایلی به سازش ندارد و ایالات متحده نیز پشت اسرائیل بوده و دیگر کشورهای عربی نیز کاری نمی‌توانند، بکنند. با این حال، زمانی که فلسطین درخواست عضویت کامل به سازمان ملل متحد را داد، بسیاری از کشورها حمایت خود را اعلام کردند. حتی برخی از کشورهای غربی نیز به تدریج متوجه شده‌اند که راه حل دو دولتی کلید اساسی برای باز کردن بن بست است.

چالش‌های پیش رو همچنان زیاد و دشوار هستند و راه پیش رو طولانی است. اما حداقل یک اجماع بین‌المللی در خصوص آشفتگی‌های خاورمیانه در حال شکل‌گیری است.