جهان در انتظار تکرار دوئل تهران و ترامپ؟

به گزارش الجزیره، این وب‌سایت خبری اما طی گزارشی دراین راستا باانتشار گزارشی تحلیلی مدعی شده که برای بیش از دو دهه، رابطه ایران با غرب عمدتا تحت تأثیر برنامه هسته‌ای ایران قرار گرفته و در این زمینه تلاش‌های ادعایی جهت کاهش آستانه گریز‌هسته‌ای کلید خورده است.

این در حالی است که تهران به‌طور مداوم تأکید کرده است که به هیچ عنوان به دنبال سلاح‌های کشتار جمعی نیست. با این حال به تازگی برخی از مقام‌های رسمی ایران اعلام کردند که در صورت افزایش تهدید‌های امنیتی و با هدف افزایش توان بازدارندگی ممکن است دکترین هسته‌ای ایران تغییر کند.

در همین راستا نایسان رافاتی، تحلیلگر ارشد ایران در گروه بحران مستقر در واشنگتن مدعی است که به نظر می‌رسد در تهران دو دیدگاه وجود دارد: براساس نگاه نخست، رایزنی با امریکا در باب برنامه هسته‌ای و به دست آوردن امتیاز‌هایی مورد تاکید است، در برابر گروه دومی قرار دارند که از تغییر دکترین هسته‌ای می‌گویند، بالاخص در شرایطی که خاورمیانه به واسطه یکه‌تازی‌های اسراییل در شرایط غیر قابل پیش‌بینی قرار دارد.

رافاتی در ادامه گفت که اگر گروه اول غالب شود، هنوز به تمایل واشنگتن برای تعامل با تهران نیاز خواهد بود، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که احتمالا واشنگتن به سیاست موسوم به فشار حداکثری متوسل خواهد شد.

 به ادعای دیگر تحلیلگران، موقعیت ایران اکنون در سوریه دچار تحولاتی شده است، از طرفی تهران همچنان تحت تحریم‌های گسترده‌ای قرار دارد. در این شرایط انتظار می‌رود دیپلمات‌های ایرانی خود را برای اواخر این ماه جهت ازسرگیری رایزنی با سه کشور اروپایی آماده کنند چرا که تمایل دارند که با غرب وارد تعامل شوند.

عصر عدم قطعیت‌ها

به ادعای گروهی به نظر می‌رسد چارچوب کلی مورد بحث مشابه با برجام همان توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی در سال ۲۰۱۵ باشد. اما به ادعای این خبرگزاری این‌بار شرایط در مقایسه با زمانی که ایران و غرب سال‌ها برای رسیدن به توافق هسته‌ای مذاکره کردند، متفاوت است. در سال ۲۰۱۸، ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌های شدیدی علیه ایران وضع کرد.

الی گرانمایه، معاون برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا در این راستا مدعی شد که احتمالا برخلاف دولت اول ترامپ، اروپایی‌ها این‌بار به‌طور قابل‌توجهی با هر سیاستی که ایالات متحده انتخاب کند، هماهنگ‌تر خواهند بود، چرا که اروپایی‌ها به نوعی در سال‌های اخیر خودشان از این اهرم علیه ایران استفاده کرده‌اند.

همزمان عباس اصلانی، پژوهشگر ارشد در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، گفت که امسال باید شاهد تحولات عمده‌ای باشیم که جهت‌گیری برنامه هسته‌ای ایران را بهتر روشن کند. اصلانی در ادامه تاکید کرد که چندین بند از برجام منقضی شده است، بنابراین تمایل بیشتری برای مذاکره درباره یک درک جدید وجود دارد؛ به‌ویژه از آنجا که یکی از بند‌های اصلی غروب برجام، که به غرب اجازه می‌دهد هر گونه تحریم‌های سازمان ملل را که بر روی ایران لغو شده است (مکانیسم ماشه) دوباره برقرار کند، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی خواهد شد.

گرانمایه، اما در ادامه ادعا‌های خود با تایید اظهارات اصلانی گفت که تروییکای اروپایی مکانیسم ماشه را به عنوان آخرین اهرم برای فشار به ایران حفظ کرده و به خوبی می‌داند که هنگامی که به این اهرم متوسل شود، می‌تواند زنجیره‌ای از رویداد‌های تشدیدکننده بسیار غیرقابل پیش بینی را رقم بزند، بنابراین، اروپا احتمالا در زمان باقی مانده تا اکتبر تلاش خواهد کرد بیش از همه به دیپلماسی متوسل شود.

به ادعای اصلانی، اما همچنان یک علامت سوال بزرگ باقی مانده و آن این است که اگر ترامپ از کشور‌های اروپایی بخواهد که به سرعت تحریم‌ها علیه ایران را دوباره برقرار کنند، آنها چه واکنشی نشان خواهند داد، به ویژه اگر این درخواست به توافق‌هایی در مورد مسائل امنیتی فراآتلانتیک مرتبط باشد.

اصلانی در پاسخ گفت که یا تنش‌ها تشدید خواهد شد یا این احتمال وجود دارد که به توافقی محدود درباره برنامه هسته‌ای محقق شود، البته که این به امریکا و ایران بستگی دارد که به تفاهمی دست یابند یا خیر.

به ادعای اصلانی همچنین این احتمال وجود دارد که تهران و واشنگتن وارد مذاکرات مستقیم شوند. در این صورت نیز اگر دولت ترامپ تلاش کند تا فشار زیادی برای گرفتن امتیازات به ایران وارد کند، آنگاه رسیدن به توافق حتی اگر یک تفاهم گسترده‌تر وجود داشته باشد، بسیار دشوار خواهد بود.

اهرم تهران

این خبرگزاری در ادامه گزارش تحلیلی خود مدعی است که بر اساس آخرین اطلاعات ایران همچنان آستانه گریز هسته‌ای خود را کاهش نداده است. با این حال، اما یک سال پس از خروج ترامپ از برجام، ایران افزایش سطح غنی‌سازی و تعداد سانتریفیوژ‌ها را آغاز کرد و این روند را پس از اقدام تهاجمی اخیر شورای حکام تشدید کرده است. به گونه‌ای که در ماه‌های اخیر، ایران هزاران سانتریفیوژ جدید را راه‌اندازی کرده است. اکنون ایران اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند، که تنها یک گام تا غنی‌سازی ۹۰ درصدی فاصله دارد.

 به ادعای گروهی دیگر از تحلیلگران پیشرفت برنامه هسته‌ای اهرمی در اختیار ایران قرار داده تا در رایزنی احتمالی با ترامپ بدان متوسل شود.

الی گرانمایه در ادامه گفت‌وگو گفت: «هرآنچه مطرح شده، الگویی کوتاه‌مدت است، تنها چند روز تا بازگشت ترامپ زمان باقی است و هنوز هیچ ایده روشنی درباره اینکه دولت او چگونه قصد دارد روابطش را با ایران شکل دهد، وجود ندارد.»

او همچنین در ادامه مدعی شد که من تصور می‌کنم در چند هفته اول سال ۲۰۲۵، ایران به احتمال زیاد فعالیت‌های هسته‌ای خود را به‌طور قابل توجهی بیشتر نمی‌کند، مگر اینکه ترامپ بر روی کمپین ادعایی موسوم به فشار حداکثری متمرکز شود.

او همچنین تحلیل کرد که برنامه هسته‌ای ایران ممکن است در بازه زمانی کوتاهی متوقف یا معلق شود البته اگر ایالات متحده مذاکرات دیپلماتیک را در اولویت قرار دهد، به عبارتی دو سناریوی بسیار متفاوت می‌تواند پیش روی ما باشد، بسته به اینکه ترامپ خود چه استراتژی را در دستور کارش تعریف کند.