اولین مقصد خارجی ابومحمد جولانی به عربستان، چه سیگنالی برای ایران دارد؟

دیدار مقامات عربی و به ویژه اعراب خلیج فارس از این حیث برای دولت جدید سوریه حائز اهمیت است که سوریه به شدت به سرمایه گذاری در بخش انرژی خود نیاز دارد، زیرا اکثراً توسط ۱۳ سال جنگ ویران شده است.

 احمد الشرع (محمد جولانی) رئیس جمهور دوره انتقالی سوریه روز یکشنبه به عربستان سعودی سفر کرد.

این اولین سفر رسمی شرع به خارج از کشور از زمان به دست گرفتن قدرت پس از رهبری کمپین شورشی که بشار اسد را در دسامبر سرنگون کرد، است.

اسعد الشیبانی وزیر امور خارجه دولت موقت سوریه او را همراهی می‌کند که نشان دهنده یک حرکت دیپلماتیک مهم بین دمشق و ریاض است.

الشرع با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و مقامات ارشد سعودی دیدار و درباره آخرین تحولات سوریه، برنامه‌های تنظیم شده برای برقراری امنیت و ثبات در سوریه، چشم انداز این کشور گفت‌و‌گو خواهد کرد

به نوشته خبرگزاری آناتولی ترکیه، انتظار می‌رود این سفر بر تقویت روابط دوجانبه و بحث در مورد مسائل منطقه‌ای متمرکز باشد.

به گزارش خبرگزاری سوریه «سانا»، الشرع با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و مقامات ارشد سعودی دیدار و درباره آخرین تحولات سوریه، برنامه‌های تنظیم شده برای برقراری امنیت و ثبات در سوریه، چشم انداز این کشور گفت‌و‌گو خواهد کرد. روابط بین دمشق و پایتخت‌های عربی و لغو تحریم‌ها علیه سوریه از محور‌های این سفر خواهد بود.

الشرع روز چهارشنبه برای یک دوره انتقالی نامشخص به عنوان رئیس جمهور موقت منصوب شد. مقامات جدید سوریه گفتند که الشرع وظیفه تشکیل یک مجلس قانونگذاری انتقالی را بر عهده داشته است. آنها انحلال همه گروه‌های مسلحی که در سرنگونی اسد دخیل بودند و همچنین ارتش دولت سابق را اعلام کردند.

ملک سلمان و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی از جمله اولین کسانی بودند که انتصاب رسمی الشرع را تبریک گفتند.

به گزارش وزارت امور خارجه عربستان، ملک سلمان در پیامی اعلام کرد: «خوشحالیم که به مناسبت تصدی ریاست جمهوری عربی سوریه در مرحله انتقالی به شما تبریک بگوییم». در این بیانیه آمده است که بن سلمان با ارسال پیامی جداگانه نیز تبریک گفت.

در اواخر ژانویه، وزیر خارجه عربستان سعودی از دمشق بازدید کرد و قول کمک برای تضمین رفع تحریم‌های بین المللی اعمال شده در دوران حکومت اسد را داد.

دمشق روز پنجشنبه شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر را پذیرفت که «بر نیاز فوری به تشکیل دولتی به نمایندگی از همه طیف های» جامعه سوریه به منظور «تثبیت ثبات و پیشبرد پروژه‌های بازسازی، توسعه و شکوفایی» تاکید کرد. به گفته دمشق، دو طرف درباره بازسازی گفت‌و‌گو کردند.

شرع، یک اسلام‌گرا که زمانی وابسته به القاعده بود، از زمان سرنگونی اسد، رئیس‌جمهور سابق سوریه، تلاش می‌کرد از حمایت رهبران عرب و غربی برخوردار شود.

وزیر خارجه عربستان سعودی در ۲۴ ژانویه از دمشق بازدید کرد و گفت که ریاض در حال مذاکره با اروپا و ایالات متحده برای کمک به رفع تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه سوریه است که اقتصاد این کشور را نابود کرده است

وزیر خارجه عربستان سعودی در ۲۴ ژانویه از دمشق بازدید کرد و گفت که ریاض در حال مذاکره با اروپا و ایالات متحده برای کمک به رفع تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه سوریه است که اقتصاد این کشور را نابود کرده است.

به نوشته رویترز، کشور‌های عربی در طول تاریخ نگران تولید و تجارت سوریه از کاپتاگون بوده‌اند، ماده مخدری شبیه آمفتامین که در کشور‌های تولیدکننده نفت خلیج فارس توسط مهمانداران و کارگران به طور یکسان استفاده می‌شود.

مقامات غربی مبارزه با مواد مخدر گفتند که کاپتاگون سالهاست که در سوریه به صورت انبوه تولید می‌شود و اردن یک مسیر ترانزیتی به کشور‌های خلیج فارس است.

مقامات سوریه روی کشور‌های ثروتمند خلیج فارس برای تامین مالی بازسازی کشور ویران شده از جنگ و احیای اقتصاد آن حساب باز کرده‌اند.

این سفر به دعوت عربستان صورت گرفته است. پیش از این، اسعد الشیبانی وزیر امور خارجه موقت سوریه گفته بود که دعوت فیصل بن فرحان آل سعود وزیر امور خارجه عربستان سعودی را برای سفر به این کشور پذیرفته است که این اولین سفر رسمی وی به خارج از کشور در مقام فعلی وی خواهد بود.

الشیبانی در شبکه اجتماعی X با تاکید بر اهمیت ایجاد «روابط راهبردی با برادرانمان» در عربستان سعودی در زمینه‌های مختلف، گفت: «با کمال میل این دعوت را می‌پذیرم و مشتاقانه منتظر نمایندگی کشورم در این سفر هستم.»

وی این دیدار را نشانه حسن نیت و گامی در جهت بازگرداندن نقش سوریه در منطقه پس از سقوط بشار اسد، توصیف کرده بود.

عربستان سعودی به طور فزاینده‌ای با دولت جدید سوریه تحت رهبری احمد الشرع که پس از برکناری بشار اسد رئیس جمهور سابق این کشور قدرت را به دست گرفت، تعامل دارد.

عربستان سعودی و سوریه تا سال ۲۰۱۱ که جنگ سوریه آغاز شد، روابط قوی داشتند. عربستان سعودی، منتقد سرسخت دولت بشار اسد، از نیرو‌های مخالف حمایت کرد و روابط دیپلماتیک خود را در سال ۲۰۱۲ قطع کرد. در سال‌های بعد، با فشار عربستان سعودی برای برکناری اسد، تنش‌ها افزایش یافت.

«احمد الشرع» در مصاحبه‌ای اختصاصی با الشرق الاوسط عنوان کرده بود «تمایل دارد از الگوی توسعه‌ای عربستان و کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس در سوریه نیز بهره گیرد و از حاکمیت تک صدایی در این کشور جلوگیری کند»

در سال ۲۰۲۳، عربستان سعودی با اشاره به تمایل به ثبات منطقه، اقداماتی را برای احیای روابط با سوریه انجام داد. این نزدیکی با احیای سوریه در اتحادیه عرب به اوج خود رسید و نشان دهنده تغییر عمده در روابط عربستان و سوریه پس از بیش از یک دهه بیگانگی بود.

پس از سقوط دولت اسد، به نظر می‌رسد عربستان سعودی روابط نزدیک تری با رهبری جدید در سوریه ایجاد می‌کند.

پیش از این نیز «احمد الشرع» معروف به «ابو محمد الجولانی» فرمانده هیئت تحریر الشام، فرمانده اداره عملیات نظامی سوریه در مصاحبه‌ای اختصاصی با الشرق الاوسط عنوان کرده بود «تمایل دارد از الگوی توسعه‌ای عربستان و کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس در سوریه نیز بهره گیرد و از حاکمیت تک صدایی در این کشور جلوگیری کند.»

سیگنال به ایران

کشور‌های عربی مسلمان سنی پس از پذیرش کمک اسد از ایران و روسیه، دولت سابق سوریه را تحریم کردند. در سال ۲۰۱۳، اتحادیه عرب پس از بیش از یک دهه تعلیق، سوریه را مجدداً پذیرفت.

دیدار مقامات عربی و به ویژه اعراب خلیج فارس از این حیث برای دولت جدید سوریه حائز اهمیت است که سوریه به شدت به سرمایه گذاری در بخش انرژی خود نیاز دارد، زیرا اکثراً توسط ۱۳ سال جنگ ویران شده است.

به گفته ناظرن سفر الشرع (جولانی) در قامت رئیس‌جمهور موقت سوریه به عربستان سعودی احتمالاً نشان‌دهنده دور شدن دمشق از ایران به‌عنوان متحد اصلی منطقه‌ای آن است.

عربستان سعودی از جمله کشور‌های عربی بود که پس از تبدیل اعتراضات بهار عربی سوریه در سال ۲۰۱۱ به جولانگاه تروریستها، به گروه‌های شورشی که تلاش کردند بشار اسد، رئیس‌جمهور سابق را سرنگون کنند، پول داد. با این حال، تروریست‌ها با حمایت ایران و روسیه در سوریه شکست خوردند.

ایران هنوز سفارت خود را در دمشق بازگشایی نکرده است. در همین حال، روسیه مایل است دسترسی به پایگاه‌های هوایی و دریایی خود در سوریه را حفظ کند. هنوز مشخص نیست مسکو بتواند به این هدف برسد.

به نظر می‌رسد که این اقدامات با هدف اطمینان دادن به غرب و تلاش برای لغو تحریم‌های فلج کننده علیه سوریه انجام شده است. بازسازی این کشور پس از بیش از یک دهه جنگ احتمالاً صد‌ها میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت، بدون توجه به پوشش نیاز‌های مردم سوریه که میلیون‌ها نفر از آنها فقیر هستند.

شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در ماه ژانویه از دمشق بازدید کرد و گفت که ریاض برای لغو تحریم‌ها علیه سوریه «فعالانه در حال گفت‌و‌گو» بوده است. عربستان سعودی، برخلاف متحدان کلیدی جولانی در ترکیه و قطر، در سال ۲۰۲۳ در کنار بیشتر کشور‌های عربی روابط خود را با اسد احیا کرد. برداشته شدن تحریم‌ها می‌تواند تا حد زیادی در تقویت روابط آنها کمک کند.