مروری بر رابطه ایران و اروپا در سالی که گذشت؛
اروپا در انتخاب بین ایران و آمریکا مردد است/ اینستکس جدی‌ترین اقدام اروپا جهت حمایت از برجام بود/ آیا در سال جاری برجام از بین می‌رود؟
اتحادیه اروپا از یک طرف نمی‌خواست زیر تعهد خود مبنی بر حفظ برجام زده و عملا خود را دست نشانده آمریکا نشان دهد و از طرف دیگر، تاب و توان اقتصادی و سیاسی کافی برای مقابله با آمریکا را نداشت.
حسین نیازبخش: رابطه ایران و اروپا در سال 1397 عجیب‌تر از هر سال دیگری بود. خروج آمریکای ترامپ از برجام باعث شد اروپا در یک دوراهی سخت قرار بگیرد. اتحادیه اروپا از یک طرف نمی‌خواست زیر تعهد خود مبنی بر حفظ برجام زده و عملا خود را دست نشانده آمریکا نشان دهد و از طرف دیگر، تاب و توان اقتصادی و سیاسی کافی برای مقابله با آمریکا را نداشت.
اروپای ضعیف؛ واندال‌های فاشیست در کمین‌اند
اروپا در یکی دو سال گذشته دچار ضعفها و بحران‌های مختلف شده است. به طوری که اگر بخواهیم یکی از نکات و اتفاقات مهم سال 2018 را بیان کنیم باید به همین ضعف اروپا اشاره کنیم( اینجا بخوانید ). پیگیری برگزیت و خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، مخالفت امریکا با اتحادیه اروپا، بدهی بیشتر کشورهای اروپای شرقی، جنبش اعتراضی جلیقه زردها در فرانسه و بلژیک و هلند و قدرت گرفتن احزاب نژادپرست راست افراطی همگی از جمله حوادث ناخوشایند و تضعیف کننده در اروپا بوده است.
در این میان، مورد آخر بیش از همه برای کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا دردسر ساز شده است. بسیاری معتقدند سال 2018 سال به قدرت رسیدن احزاب راست افراطی در اروپا بوده است. مجلس بسیاری از کشورهای اروپایی برای اولین بار شاهد اعضای احزاب ملی گرا بود و به خصوص این احزاب توانستند در انتخابات کشورهای مهمی مانند فرانسه، هلند و آلمان بیش از 10 درصد از کرسی‌ها را از آن خود کنند.
همچنین سال 2019 انتخابات مهمی پیش روی اروپا است و اتفاقات مهمی مانند به قدرت رسیدن افراد شبه راست افراطی در کشورهای مهم جهان مثل ترامپ در آمریکا و ژایر بالسونارو در برزیل و همچنین شورش جلیقه زردها در فرانسه و بلژیک و هلند همگی می‌توانند موجب تغییر گسترده در ساختار اروپا شده و قدرت را به سمت احزاب راست افراطی بچرخانند( اینجا بخوانید ).
این اتفاقات، باعث شده است که دولتهای ضد اتحادیه اروپا و ملی گرای افراطی در اروپا بیشتر قدرت بگیرند و این باعث ایجاد مشکلات متعددی برای اتحادیه اروپا جهت حفظ برجام شده است. پایگاه خبری "نشنال" طی تحلیلی تاکید دارد که احزاب دست راستی اروپایی اصولا رابطه بهتری با دولت تندرو ترامپ دارند و به همین دلیل، اقدامات ضد اتحادیه اروپایی آنها بیشتر میشود( اینجا بخوانید ).
احزاب راست افراطی گرایشات ملی تندی داشته و با سیاستهای اتحادیه اروپا مخالفند. آنها قدرت گیری کشورها و مناطق بومی خود را به قدرت گیری اتحادیه اروپا ترجیح می‌دهند. نتیجه این اتفاق، می تواند حتی به تغییر در وضعیت برجام خواهد بود. اتحادیه اروپا برای حفظ برجام اولا در مقابل آمریکای ترامپ ایستاده و از طرف دیگر، سیاستی حمایتی را اتخاذ کرده است تا به صورت دولتی از تجارت با ایران حمایت کنند. با آغاز انتخابات پارلمانی اروپا در صورت قدرت گیری راست های افراطی بعید است این سیاست دنبال شود چرا که ممکن نیست احزاب ملی گرا منافع کشورهای خود را که شامل تجارت شرکتهای خصوصی و ملی با آمریکا است، فدای منافع اتحادیه اروپا که شامل حفظ برجام است بکنند( اینجا بخوانید ).
اینستکس و بیم‌ها و امیدهای برجام در سال جاری
با وجود تمام این مسائل، اروپا در سال 97 تلاش کرد ضمن جلب رضایت آمریکا و فشار بر ایران به بهانه مسائل غیر برجامی، از توافق هسته ای با ایران هم حمایت کند. تلاش برای تصویب طرح SPV و ایجا کانال مالی مشهور به INSTEX همگی در این جهت بوده اند.
سیستم INSTEX یک نوع سازوکار مبادله‌ای و بانکی است که در آن حساب‌های شرکتهای ایرانی و اروپایی با یکدیگر مرتبط می‌شوند. در این سازکار پولی که ایران به ازای مثلا صادرات پسته به اروپا باید دریافت کند می‌تواند مستقیماً به‌سمت شرکتهای اروپایی انتقال یابد که تولیدات خود را به ایران می‌فروشند( اینجا بخوانید ).
ایجاد کانال مالی ایران و اروپا ( یعنی INSTEX) باعث خشم بسیار آمریکا شد. در همان زمان تصویب کانال مالی، یک مسئول بلند پایه آمریکایی به نام سناتور تام کاتون در این رابطه به نوعی اروپا را تهدید کرده و تاکید کرد: " اکنون اروپا در یک دوراهی سخت قرا گرفته است. اروپا باید بین آمریکا و ایران یکی را انتخاب کند...من امیدوارم متحدان اروپایی ما عاقلانه انتخاب کنند."
همچنین آمریکا چند ساعت پس از اجرای INSTEX یا همان سیستم تبادل بانکی ایران و اروپا بیانیه ای صادر کرد و این اقدام را به نوعی محکوم کرد( اینجا بخوانید ).
مشکل اروپا در مورد این طرح و سایر طرحهای حمایتی از برجام فقط معطوف به درگیری با آمریکا نمی‌شود. مسئولان ایران هم نسبت به طرحهای حمایتی اروپا انتقاداتی جدی را داشته اند. دویچه ووله در گزارشی بر این امر تاکید دارد که اتحادیه اروپا پس از ایجاد کانال مالی از ایران خواسته است که FATF را تصویب کند. این در حالی است که مقامات ایران این شرط را بی ربط دانسته و تصویب FATF را امری داخلی دانسته اند . مع الوصف، دویچه ووله معتقد است که اگر FATF در ایران به تصویب نرسد بسیار محتمل است که کانال مالی جدید به زودی نابود شود.
این رسانه در ادامه مشکل دیگری را متوجه این کانال مالی می‌داند. طبق گزارش رسانه‌های اروپایی، برلین، پاریس و لندن در مورد تجارت با ایران با احتیاط رفتار میکنند. به این معنی که حتی اگر این کانال راه‌اندازی شود، در ابتدا تنها عملکرد آن این است که مبادلات مواد غذایی، دارویی و کمک‌های انسان دوستانه را برای ایران هموار کند و نه اقلام ضروری و مهمی مانند نفت و گاز و مواد غذایی. در حالیکه ایران تاکید دارد که کانال مالی شامل نفت و گاز هم شود ( اینجا بخوانید ).
با این حال، بسیاری از رسانه ها معتقدند که اجرایی شدن این طرحها هرچند مشکلات زیادی در پی دارد و شاید نتواند نفت و گاز ایران را شامل شود، اما مزایا و فواید بسیاری هم دارد.
سایت خبری فارن پالیسی طی گزارشی بر این امر تاکید کرد که اجرای طرحهای حمایتی اروپا از برجام می‌تواند اعتبار اتحادیه اروپا را در مقابل ترامپ بیشتر کرده و مواجهه اتحادیه را با امریکا بیشتر کند چرا که باعث میشود برای اولین بار در تاریخ یک دهه اخیر اروپا مستقل از آمریکا عمل کرده و در مقابل سیاستهای این کشور بایستد( اینجا بخوانید ).
اسوشیتد پرس به نقل از یکی از مشاوران مسائل خارجی ترامپ گزارش داد که ایالات متحده نگرانی های زیادی در مورد سیستم پرداخت جایگزین و طرح SPV دارد و آن را نابود کننده‌ی همه تلاشهای آمریکا برای ضربه زدن به ایران می‌داند.
آمریکا نگران است که در بلند مدت، سیستم پرداخت پول جایگزین و پیشنهادی توسط اروپا بتواند به اندازه کافی موفق بوده و جایگزین سیستم انتقال بین المللی بانکی معروف به SWIFT شود. این اتفاق می‌تواند هرگونه وابستگی بانکی ایران و حتی کشورهای تجارت کننده با ایران را به SWIFT از بین می‌برد( اینجا بخوانید ).
اکنون باید صبر کرد و دید که در سال جاری روند ارتباطات اقتصادی و سیاسی ایران و اروپا به کدام سمت پیش می‌رود و آیا نهایتا این ارتباطات موجب بقای برجام میشود و یا ایران از این توافق هم خارج میشود؟
38
به نام خدا موضوع: درخواست خروج از برجام سلام علیکم تنها راه موفقیت ما، مقاومت در برابر دشمنان زورگو، تکیه بر توانمندی و ظرفیت های داخلی و ارتباط با کشورهای غیر مستکبر است. آمریکا و این سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان حتی اگر در مقابل چشم ما، جنگ زرگری هم راه بیاندازند باز دو روی یک سکه اند. مگر یادمان رفته که امام راحل (ره) فرمود: «آمریکا از انگلیس بدتر، انگلیس از آمریکا بدتر.» امام خامنه ای قبل از روی کار آمدن دولت ترامپ فرمودند: «برجام را ابتدائاً نقض نخواهیم کرد این را همه بدانند ... آن ها اگر پاره کردند ما آتش می زنیم.» ایشان سال گذشته، پس از خروج آمریکا از برجام در جلسه خصوصی با هیأت دولت فرمودند: «در روزنامه خواندم که ترامپ گفته که من می خواستم به ترزا مِی سفارش کنم راجع به سخت‌گیری نسبت به ایران، [امّا] او به من سفارش کرد درباره‌ی سخت‌گیری راجع به ایران! اینها این [جور] هستند دیگر. آن‌وقت تلفن می زند به آقای دکتر روحانی و اظهار ارادت و اخلاص هم به ایشان می کند. اینها را بایستی این‌جوری و با این چشم نگاه کرد؛ بدند اینها، اینها خیلی بدند. بنده یک سینه حرف دارم در زمینه‌ی اروپایی‌ها - نه به‌خاطر سیاستهای امروزشان - به‌خاطر ذات خبیثی که حکومتهای اروپایی در طول این چند قرن از خودشان نشان داده‌اند؛ خیلی حرف گفتنی اینجا زیاد است، نمیخواهیم حالا وارد آن مسائل بشویم.» سپس در یک جلسه عمومی فرمودند: «حالا گفته میشود که برجام را می‌خواهیم با این سه کشور اروپایی ادامه بدهیم؛ من به این سه کشور هم اعتماد ندارم. من می‌گویم به اینها هم اعتماد نکنید؛ [اگر] می‌خواهید قرارداد بگذارید، ... تضمین به دست بیاورید، تضمین واقعی، تضمین عملی، والا فردا اینها هم همان کاری را خواهند کرد که آمریکا کرد، [امّا] به یک شیوه‌ی دیگر.» علیرغم تمام این نصایح متأسّفانه دولت پس از گذشت نزدیک به ده ماه از خروج آمریکا از برجام منتظر وعده سر خرمن اروپایی ها ماند! آن هم وعده ای که از SPV به اینستکس تنزّل یافت. این در حالی بود که اروپایی ها خود اعتراف کردند، هیچگاه تحریم های آمریکا را دور نمی زنند، بلکه فقط در چارچوب آنچه ارباب آمریکایی به آن ها اجازه داده است، فقط به ایران کمک های انسان دوستانه می کنند، یعنی غذا و دارو را در برابر فروش نفت می دهند و همزمان بارها ما را تحت فشار می گذاشتند که در برابر همین وعده های ننگ آور توخالی بدون تضمین، به برجام های 2، 3، 4 و 5 ( خود تحریمی مالی FATF، موشکی، منطقه ای و حقوق بشر) بپیوندیم. بالاخره رهبر معظم انقلاب در ابتدای امسال در حرم رضوی فرمودند: « در مورد ایران، از اواسط قاجار، اروپایی‌ها به ما ضربه زدند. در جنگهای ایران و روس، انگلیس‌ها به ایران خیانت کردند؛ به عنوان واسطه وارد میدان شدند، امّا از پشت خنجر زدند. در قضیّه‌ی امتیاز تنباکو، در قضیّه‌ی امیرکبیر و رفتاری که با امیرکبیر کردند؛ فشارهای انگلیس‌ها و سفارتخانه‌های اروپایی در تهران بود که پادشاه ابله قاجار را وادار کرد خون امیرکبیر را بریزد و او را که می توانست ایران را متحوّل کند، کنار بگذارد. [همچنین] رفتار اروپایی‌ها در روی کار آوردن حکومت دیکتاتوری رضاخان، رفتار اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در ساقط کردن دولت مصدّق، رفتار آنها در قضایای گوناگون اقتصادی و سیاسی و امنیّتی ما و رفتار آنها در قضیّه‌ی جنگ تحمیلی و بعد هم رفتار آنها در قضیّه‌ی تحریم؛ اینها را ما نباید از یاد ببریم. غربی‌ها با ما همیشه همین جور رفتار کرده‌اند؛ نمیتوانیم به آنها هیچ امیدی داشته باشیم. در همین قضیّه‌ی اخیر، در قضیّه‌ی برجام، وظیفه‌ی اروپایی‌ها چه بود؟ خب یک قرارداد هفت‌جانبه‌ای بسته شده بود -شش کشور و ایران این طرف؛ هفت کشور- یک طرف که آمریکا است خارج شد؛ وظیفه‌ی طرفهای دیگر چه بود؟ وظیفه‌ی اروپایی‌ها این بود که می‌ایستادند در مقابل آمریکا، میگفتند ما به تعهّد خودمان پایبندیم؛ تعهّد آنها این بود که تحریمها به طور کلّی برداشته بشود؛ باید محکم می‌ایستادند، [امّا] با بهانه‌های مختلف نَایستادند. علاوه بر اینکه در مقابل آمریکا نَایستادند، خودشان هم در عین اینکه مدام به ما تأکید کردند و می کنند که «نبادا از برجام خارج بشوید»، عملاً از برجام خارج شده‌اند؛ یعنی حتّی تحریمهای جدیدی را علیه ایران به وجود آورده‌اند. این رفتار اروپایی‌ها است؛ از اینها می شود توقّع داشت؟ این کانال مالی‌ای هم که اخیراً مدام گفته میشود یک کانال مالی درست کرده‌اند، این به شوخی شبیه‌تر است؛ البتّه شوخی تلخی است. این هیچ معنی‌ای ندارد؛ آن چیزی که وظیفه‌ی آنها است با آنچه آنها دارند مطرح میکنند زمین تا آسمان فرق میکند. در آخرین مسئله‌ی بین‌المللی ما، باز اروپایی‌ها مثل گذشته از پشت خنجر زدند، به ما خیانت کردند. از اینها توقّع نمی شود داشت؛ هیچ توقّعی نمی شود داشت.» در واقع این به اصطلاح کانال اینستکس، دامی برای بلوکه کردن درآمدهای ارزی کشور، جهت افزایش فشار بیشتر بر ماست. لذا لازم است علاوه بر رد اینستکس، صادرات و واردات خود را با هر پول دیگری غیر از دلار آمریکا و در قالب پیمان های دو جانبه با کشورهای غیر مستکبر غربی انجام داده؛ و در یک اقدام انقلابی از برجام خارج شویم؛ ضمن آن که از تصویب لوایح استعماری پالرمو و CFT ممانعت به عمل آورده و اجرای الزامات FATF را خاتمه دهیم.