دو چهره‌ای که قادرند آینده عراق را تغییر بدهند/ دوگانه یک شخصیت مرموز و فرمانده‌ای که وارد سیاست شد

به گزارش خبر فوری ، شرایط عراق هر روز بدتر از دیروز می‌شود. هم اکنون تظاهرات و تجمعات مردمی در شهرهای بصره، کربلا، نجف و بغداد در جریان است. بسیاری گمان دارند کار عادل عبدالمهدی تمام است و او به زودی استعفا می‌دهد. اما نظام سیاسی و حزبی عراق به چه صورت است و چه بازیگرانی در حال ایفای نقش خود در تحولات عراق هستند؟

نظام سیاسی در عراق، از نوع دموکراتیک پارلمانی است و توسط نمایندگان مردم در پارلمان برگزیده می‌شود. پارلمان عراق از اکثریت شیعه تشکیل یافته که شامل چندین جناح یا فهرست است. این ائتلافها عبارت اند از: سائرون، فتح، نصر و دولت قانون به اضافه ائتلاف کردها.

در انتخابات اخیر مجلس دو ائتلاف و حزب سائرون (به رهبری مقتدی صدر) و فتح (به رهبری هادی العامری) توانستند بیشترین کرسی را در مجلس به دست بیاورند. به همین دلیل شاید بتوان این دو را مهم‌ترین شخصیتهای فعلی عراق دانست.

مقتدی صدر اکنون مهم‌ترین مخالف نخست وزیر عراق یعنی عادل عبدالمهدی است و توانسته خود را در مرکز اجتماعات و تظاهرات قرار دهد.

صدر از عبدالمهدی خواسته که استعفا دهد و عبدالمهدی هم درخواست صدر را رد کرده است. اکنون هر دو بازیگر سیاسی دست به دامن شخصیت مهم دیگری در عراق یعنی هادی العامری شده اند. نخست‌وزیر عراق پس از رد درخواست مقتدی صدر برای استعفا و انتخابات زودهنگام به سمت هادی العامری رفته و به او پیشنهاد داده که از طریق ائتلاف با جنبش فتح دولت جدیدی شکل دهند.

در آن سوی میدان، صدر که در هماهنگی با ائتلاف نصر و برخی از نمایندگان اهل سنت عراق توانسته مصوبه اضطراری احضار نخست‌وزیر را در پارلمان بگذراند، همزمان در حال رایزنی با رئیس ائتلاف فتح (یعنی العامری) است تا وی را نیز به پذیرش برکناری عبدالمهدی و تشکیل دولت جدید ترغیب کند.

اکنون از بین تمام احزاب و اشخاص مهم عراق، سه چهره توانسته اند مثلث قدرت را شکل دهند: عادل عبدالمهدی، مقتدی صدر و هادی العامری. سایر شخصیت‌های سیاسی مانند حیدر العبادی و عمار حکیم نسبت به این سه چهره در حاشیه قرار می‌گیرند. چنانکه حکیم که رهبر جریان حکمت ملی عراق است در بیانیه‌ای اعلام کرد که هیچ‌گونه توافقی با جریان صدر و نصر برای استیضاح نخست‌وزیر نداشته و درخواستی مبنی بر استیضاح عادل عبدالمهدی در پارلمان ارائه نکرده است.

اگر شخص نخست وزیر یعنی عادل عبدالمهدی را کنار بگذاریم، اکنون دو شخصیت می‌توانند بیش از سایرین و حتی دولت در آینده عراق موثر باشند: مقتدی صدر و العامری.

در این گزارش سعی داریم توضیحی درباره گذشته و هویت این دو چهره کلیدی دهیم.

مقتدی صدر؛ چهره مرموز عراق

سید مقتدی صدر (زاده ۱۹۷۳ نجف) روحانی شیعه و سیاست‌مدار عراقی و از رهبران شیعیان عراق است. وی چهارمین فرزند سید محمد صدر و شناخته‌ شده‌ترین بازمانده از خاندان صدر است.

وی پس از شهادت پدرش در سال ۱۹۹۹ فعالیت خود را صرف برقراری ارتباط با طرفداران پدرش می کند. این گروه که اغلب جوان بودند، هسته اولیه جماعت صدرثانی را تشکیل دادند. مقتدی توانست نجف و کوفه را به پایگاه اصلی نیروهایش بدل کرده و در حرم امام علی(ع) و مسجد کوفه سنگر بگیرد. اقداماتی که با همکاری های چند سویه قبل از آنکه تبدیل به چالشی خطرناک شود، به پایان رسید. صدر در اوایل سال ۲۰۰۴ در پی سقوط رژیم دیکتاتوری صدام، به عنوان حاکم غیر رسمی منطقه ای به نام شهرک صدر بغداد که در دوره صدام به شهرک صدام معروف بود، فعالیت و فرماندهی «جیش المهدی» را که در واقع شاخه نظامی این جریان بود، بر عهده می گیرد.

بعد از این در سال 2006 مقتدی صدر با سفر به ایران به مدت ۴ سال در شهر قم زندگی می کند. او علت آن را تکمیل تحصیلات فقهی در حوزه علمیه قم عنوان می‌دارد اما در واقع و بنا به گفته امیر الکنانی، یکی از نمایندگان جریان صدر؛ «مقتدا به دلیل اوضاع نمی توانست در نجف رفت و آمد داشته باشد و منطقی نیست که مدرسان به منزل او بیایند و بروند یا او به مسجد برود، این قید و بندها در اوضاع بحرانی امنیتی مشکل ساز شده است. به همین دلیل مقتدا صدر برای ادامه تحصیلات حوزوی به شهر قم در ایران آمد و هر از چند گاهی به دلیل حضورش در عرصه سیاسی عراق، به این کشور سفر می کند و ترجیح می دهد تا برقراری امنیت در عراق در قم بماند.»

با آرام شدن اوضاع در سال ۲۰۱۱، صدر به شهر نجف باز می‌گردد. از سال 2011 به بعد صدر همواره موضع گیری‌های متفاوت و بعضا متناقضی گرفته است. این مواضع متفاوت باعث شده که بسیاری او را "شخصیت مرموز عراق" بنامند.

جان نیکسون( مامور سازمان سیا که مسئول بازجویی صدام حسین بوده است) در کتاب خاطرات خود تاکید دارد که به جرج بوش(رئیس جمهور عراق) گفته که صدر می‌تواند قدرت آینده عراق باشد اما بوش همواره مقتدی و خاندان صدر را نادیده می‌گرفته است.

مواضع اخیر مقتدی صدر شاید بتواند مویدی بر حرفهای نیکسون باشد. کافی است نگاهی به مواضع سایسی او در طول این چند سال داشته باشیم. مقتدی صدر پاره ای مواقع سیاست های ضد ایرانی گرفته اما همواره در مسافرت هایش به ایران، مجالس و دیدارهایی با مقامات ایرانی دارد. یک روز سلاح به دست می گیرد و به نیروهای ۶۰ هزار نفری تحت امرش معروف به «جیش المهدی» فرمان جنگ علیه نیروهای آمریکایی می دهد. در خطبه های نماز جمعه کوفه ۷ سال پیش مقاومت عراقی ها در برابر اشغالگران آمریکایی را مورد تاکید قرار می‌دهد و می گوید: ما نه حمایت، نه سلاح، نه آموزش و نه شرکت های آمریکایی ونه سفارت این کشور درعراق را می خواهیم و شمال عراق هم از این قاعده مستثنی نیست. روزی دیگر طرفداران متعصبش قائله نیمه شعبان کربلا را به راه می اندازند با این اعتقاد که نیروهای نظامی نباید وارد مناسبات سیاسی شوند و با نیروهای سپاه بدر مجلس اعلای حکیم درگیر می شود ولی چند روزی نگذشته که معاهده صلح می بندد. روزی دیگر با گروه های شیعی نظیر حزب الدعوه و حکیم بر سر انتخاب نوری مالکی در سال ۲۰۰۶ ائتلاف می کند ولی دو سال بعد با اختلافاتی که با نخست وزیر پیدا می کند ادعای تشکیل حکومت اسلامی نموده و در سال ۲۰۰۸ در بصره کنترل این شهر را در اختیار می گیرد و نهایتا توافق می کند حکومت و اداره کشور با دولت مرکزی باشد و جیش المهدی منحل شده و زین پس در عرصه سیاسی فعالیت نماید. اما دیری نمی گذرد که با حمله داعش به عراق ردای نظامی به تن می کند و برای دفاع از حرمین آماده رزم می شود.

مقتدی صدر در سال ۲۰۱۳ از عرصه سیاست کناره می گیری می کند اما هنوز قلم بیانیه اش خشک نشده دوباره باز می گردد و سرانجام در آخرین انتخابات پارلمانی عراق با شعار ریشه کن کردن فساد و بهبود وضعیت اقتصادی که این روزها بعد از سرنگونی داعش به مهم ترین خواسته مردم عراق مبدل شده در ائتلاف با کمونیست ها و برخی دیگر به بالاترین تعداد کرسی های پارلمانی این کشور دست پیدا می کند.

در اکتبر ۲۰۰۶ وی در کنار جلال طالبانی رئیس جمهور عراق حاضر می شود تا میزان نفوذ خود در دولت جدید این کشور را نشان دهد. جریان صدر در پارلمان عراق ۲۰ کرسی را در آن دوره از آن خود می کند. در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۰ نیز جریان صدر بار دیگر حضور یافته و ۴۰ کرسی از مجموع ۳۲۵ کرسی پارلمانی عراق را به خود اختصاص می دهد و سهمیه ۸ وزیر در کابینه جدید نوری مالکی نخست وزیر عراق را از آن خود می کند. علاوه بر این یکی از معاونان نخست وزیر نیز از این جریان انتخاب می شود

چهارم آگوست ۲۰۱۳، یک منبع نزدیک به مقتدی می گوید که وی از فعالیت های سیاسی کناره گیری کرده است. مقتدی صدر نیز در ۱۳ آگوست با صدور بیانیه ای عنوان می دارد: آبروی خاندان صدر در بوته آزمون قرار دارد. من دیگر در هیچ یک از امور سیاسی دخالتی نمی‌کنم و ما هیچ فراکسیون پارلمانی یا پستی در داخل یا خارج دولت عراق نداریم. هر کس که خلاف این عمل کند خود را در معرض بازخواست شرعی و قانونی قرار داده است.

مقتدی صدر چند هفته بعد از این درخواست ها در ۱۲ سپتامبر با اعلام عقب نشینی از تصمیم اخیر خود مبنی بر کناره گیری از فعالیت های سیاسی، بار دیگر به صحنه سیاسی عراق باز می گردد. رهبر جریان صدر اعلام می کند بنا به درخواست طرفدارانش از تصمیم کناره گیری از فعالیت های سیاسی منصرف شده است. وی در بیانیه ای عنوان می دارد: با وجودی که در حال حاضر از جامعه کناره گیری کرده ام، اما نمی توانم در مقابل این جمعیت مومن و معتقد به پدرم (محمد صادق الصدر) ساکت بنشینم.

پس از ظهور داعش و سقوط شهرهای تسنن از جمله موصل در ۲۰۱۴، مقتدی صدر در کنار فتوای دیگر مرجع شیعیان آیت‌الله سیستانی، اعلان جهاد می دهد و به دفاع از اماکن مقدس و شیعیان و مرز اقدام می نماید که شبه نظامیان فدایی و پرتعداد «سرایا السلام» منسوب به او بطور مستقل اما در کنار نیروهای بسیج مردمی حشد الشعبی و ارتش، در حال دفاع از عراق بر می آیند.

مقتدی صدر در انتخابات سال گذشته عراق هم شرکت کرده و توانست کرسی‌های بسیاری به دست آورد به طوری که بسیاری از رسانه ها او را پیروز انتخابات دانستند. او با این توان بیش از گذشته قدرت گرفته و توانسته نقس به سزایی در تحولات عراق ایفا نماید.

مقتدی صدر در سالهای اخیر در مورد مسائل سیاست خارجی هم مواضع بسیار متفاوتی گرفته است. او از طرفی با بن سلمان نشست و برخاست می‌کند، از طرف دیگر به مناسبت مراسم عزاداری به ایران و مجلس مقام معظم رهبری می‌رود. از طرفی مخالف بشار اسد است؛ از طرف دیگر اعلام می‌دارد که حاضر است بین ایران و عربستان میانجی شود.

هادی العامری؛ رزمنده‌ای که وارد سیاست شده است

در مقایسه با مقتدی صدر، هادی العامری از پیچیدگی کمتری برخوردار است. العامری رهبر جریان فتح است. ائتلاف او توانست در انتخابات اخیر مجلس عراق 53 کرسی را کسب کند؛ یعنی تنها یک کرسی کمتر از ائتلاف صدر و چند کرسی بیشتر از ائتلاف العبادی.

العامری که از زمان حکومت بعث وارد عرصه سیاسی شده بود و در زمان جنگ با داعش به اوج درخشش خود رسیده بود، اکنون با ورود به مجلس به یکی از مهره های اصلی برای گرداندن اوضاع عراق است.

هادی فرحان عبدالله العامری متولد اول ژوئیه 1954 در استان دیاله عراق است. وی فارغ التحصیل دانشگاه بغداد است. العامری از دهه 80 میلادی مبارزات خود با رژیم بعث عراق و صدام حسین رئیس جمهور معدوم عراق را آغاز کرد.

فعالیت‌‌های سیاسی العامری با عضویت در جنبش اسلامی آغاز شد و مدتی بعد وی در حزب الدعوة الاسلامیة نیز عضو شد. العامری به علت سیاست‌‌های سرکوب گرایانه صدام حسین در حالی که حکم اعدام وی صادر شده بود، سال‌ها مجبور به دوری از عراق شد و در کشورهایی مثل اردن، سوریه و ایران زندگی کرد.

العامری تابعیت ایرانی نیز دارد و همسرش ایرانی است. وی حتی در تبعید نیز مبارزات خود با رژیم صدام را ادامه داد تا اینکه فرماندهی شاخه نظامی سپاه بدر را بر عهده گرفت.

بعد از سقوط حکومت صدام، وی نیز جزو سیاستمدارانی بود که وارد عراق شد تا بتواند در مرحله انتقالی و حاکمیت مردمی این کشور حضور داشته باشد. وی سابقه نمایندگی در پارلمان عراق و وزارت حمل و نقل در دولت نوری مالکی را در کارنامه فعالیت های سیاسی خود دارد.

همزمان با حمله داعش به عراق، گروهی از محور مقاومت در عراق مبارزه با این گروه تروریستی را دنبال کردند. العامری در حالی که وزیر حمل و نقل بود، با درخواست نوری مالکی نخست وزیر وقت و فتوای آیت الله سیستانی مرجع تقلید شیعیان عراق، لباس نظامی به تن کرد و شخصا به استان دیالی رفت؛ جایی که داعش قصد داشت از آنجا به عنوان یک محور برای عملیات به سمت بغداد استفاده کند.

در این زمان تروریست‌‌ها موفق شده بودند کنترل سه استان این کشور را در دست بگیرند. العامری به همراه 4 هزار نیروی مبارز خود در استان دیاله از پایتخت این کشور در برابر هجمه تروریست‌ ها دفاع کرد. عملکرد موفق وی در مقابله با تروریست ها باعث شد تا نوری مالکی نخست‌ وزیر سابق عراق از عملکرد وی تمجید کند و برخی امکانات نظامی و امنیتی در اختیار وی قرار دهد.

اقدامات مثبت العامری در مبارزه با تروریسم باعث شد تا در روند تشکیل دولت وحدت ملی به ریاست حیدر العبادی به عنوان گزینه پیشنهادی ائتلاف دولت قانون برای تصدی وزارت دفاع معرفی شود. اما مداخله آمریکا و عربستان سعودی و فشار آنها بر برخی گروه‌‌های وابسته اهل تسنن باعث مخالفت آنها با انتخاب وی به این سمت شد. ولی در دوره جدید نیز العامری به اقدامات خود در مبارزه با تروریست‌ ها ادامه داد.

عملکرد خوب العامری به ویژه بعد از باز پس‌گیری منطقه راهبردی جرف الصخر باعث شد کاربران شبکه‌های اجتماعی به تمجید از دستاوردهای این مبارز عراقی بپردازند.

شبکه‌های اجتماعی مملو از تصاویری از العامری است که بر روند عملیات نظامی نظارت دارد. در یکی از این تصاویر العامری در کنار سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران دیده می‌ شود. این تصویر در زمان شکست داعش در منطقه آمرلی گرفته شده بود. العامری سلیمانی را دوست خود و مردی خوب و مبارزی عالی خوانده و تاکید می‌‌کند که سازمان بدر به ارتباط خود با تهران افتخار می‌‌کند.

العامری در آزادسازی مناطق زیادی از عراق از جمله جرف الصخر، بلد، الدجیل، صلاح الدین و آمرلی نقش فعالانه ای داشته است. او همواره به همراه پسرانش در برنامه‌ ریزی و اجرای عملیات نظامی جهت آزادسازی مناطق مختلف به ویژه در صلاح‌ الدین، سامرا، العوجه و آمرلی شخصا حضور داشته است.

تاکنون دوبار به جان العامری سوء قصد شده است. داعش در سال 2015 به کاروان خودروی حامل رئیس سازمان بدر در جنوب عراق حمله کردند که وی از این حمله جان سالم به‌ در برد. هنگام حرکت خودروی حامل عامری از کرکوک به سمت بغداد، عناصر مسلح داعش آن را گلوله‌ باران کردند و در این میان یکی از محافظان وی کشته و 6 نفر دیگر زخمی شدند. در این حادثه آسیبی به هادی العامری وارد نشد.

اکنون باید صبر کرد و دید که آینده روابط بین العامری و صدر به کجا پیش می‌رود و آیا ائتلاف این دو با توجه به شخصیت و جایگاهشان شکل می‌گیرد یا نه؟

38