آیا نقش روسیه و چین در مذاکرات وین تغییر کرده است؟
چین و روسیه در گذشته احساس می‌کردند که دولت ایران آنها را ابزاری برای بهبود روابط خود با غرب می‌داند و پس از برجام هم در جلسات با مقامات ایران به این موضوع صراحتا اشاره کرده بودند.
فرآیند جدید مذاکرات میان ایران و ۱+۴ در حالی دور سوم خود را در وین ادامه می‌دهد که تغییرات زیادی را نسبت به گذشته، چه در مذاکرات منتج به برجام و چه در شش دور مذاکرات پیش از انتخاب دولت سیزدهم شاهد است.
یکی از مهمترین تغییرات در فضای حاکم بر مذاکرات جاری نسبت به گذشته، تغییر نقش روسیه و چین و ایفای نقش مثبت و حمایتی آنان نسبت به ایران است، موضوعی که بنابر اظهارات محمدجواد ظریف در فایل صوتی که پیش از انتخابات اخیر ریاست جمهوری از او منتشر شد، در جریان مذاکرات برجام شمایل دیگری داشت.
ظریف در آن مصاحبه درباره نقش روسیه در مذاکرات می‌گوید: «روسیه در هفته آخر مذاکرات برجام حداکثر تلاش خود را کرد که برجام به نتیجه نرسد و همانطور که می‌بینید در آن عکس معروف نیز وزیر خارجه روسیه نیست. روس‌ها فکر نمی‌کردند که برجام به نتیجه برسد.»
اگر سخنان وزیر سابق امور خارجه را که هیچگاه تکذیبشان نکرد قرین به صحت بدانیم، باید بپذیریم که نقش و کارکرد مسکو و پکن در مذاکرات جدید دست‌خوش تغییرات زیادی شده است.
البته باید اذعان کرد که دستِ‌کم در مقام اعلام مواضع رسمی، همراهی روسیه بیش از چین است که بخشی از آن هم به طور طبیعی به اصول حاکم بر سیاست خارجی نسبتا محافظه‌کارانه پکن مربوط می‌شود.
برای فهم چرائی تغییر رویکرد چین و روسیه در مذاکرات جاری دستِ‌کم به سه دسته دلیل اصلی باید توجه جدی شود:
نخست؛ روسیه و چین در طول شش سال گذشته، زخم‌خورده تحریم‌های آمریکا شده‌اند و می‌خواهند از فرصت پیش آمده برای تثبیت گزاره «شکست سیاست‌های تحریمی آمریکا» در اذهان جهانی استفاده کنند. به طور قطع موفقیت چین و روسیه در این عرصه منافع سیاسی قابل توجهی برای آنها بدنبال خواهد داشت و موضع این کشورها را در موازنه با ایالات متحده آمریکا به صورت جدی تقویت خواهد کرد.
دوم؛ ایران نگرانی‌های عدم اشاعه‌ای این دو کشور را با ایجاد زمینه مشارکت آنها در فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز خود تا حدود زیادی رفع نموده و از طریق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب پادمان، هرگونه ابهام در مورد احتمال انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سمت ساخت سلاح را عملا بر طرف کرده است.
سوم؛ استقرار دولت سیزدهم و تعامل جدی با این دو کشور و ایجاد باور در پکن و مسکو نسبت به اینکه رویکرد همکاری با شرق از سوی دولت سیزدهم جدی و واقعی است، آنها را به همکاری نزدیک با ایران ترغیب کرده است.
نکته آنکه؛ چین و روسیه در گذشته احساس می‌کردند که دولت ایران آنها را ابزاری برای بهبود روابط خود با غرب می‌داند و پس از برجام هم در جلسات با مقامات ایران به این موضوع صراحتا اشاره کرده بودند، اما شرایط فعلی و سیاست‌های اعلامی و اعمالی دولت سیزدهم این تلقی را تغییر داده است.
اتخاد رویکرد رسانه‌ای کاملا متفاوت از سوی «اولیانوف» نماینده روسیه در مذاکرات که عملا به سخنگوی غیر رسمی آوردگاه وین تبدیل شده نشان می‌دهد که روسیه اصرار دارد از طریق او، نقش سازنده و حمایتی خود نسبت به پیشبرد مذاکرات و دستیابی به توافق را در معرض نگاه همگان قرار دهد.
بدیهی است که ایران در چارچوب نگاه راهبردی همکاری با شرق ضمن آنکه از ظرفیت روسیه و چین برای پیشبرد مذاکرات و دستیابی به توافق خوب و حفظ منافع ملی خود بهره‌مند می‌شود، از فرصت ایجاد شده برای تحکیم هرچه بیشتر مناسبات جدید با قدرت‌های نیمه شرقی جهان بر اساس تعریف منافع مشترک و بلند مدت استفاده خواهد کرد.
