سفیر سابق ایران در افغانستان و نماینده زاهدان در مجلس تشریح کرد:
طالبان درباره حقابه هیرمند لجبازی می کند یا گروکشی؟
سفیر سابق ایران در افغانستان و نماینده زاهدان در مجلس معتقد است که بین ایران و افغانستان هیچ موضوعی مهم‌تر از موضوع حقابه هیرمند وجود ندارد چرا که شرایط به شدت بحرانیست و کشاورزی نابود شده است. بنابراین انتظار ما از دولت این است که امتیازاتی که به طالبان داده‌اند را معلق کنند تا موضوع حقابه هیرمند مشخص شود.
جمعی از مردم منطقه سیستان در اعتراض به عملکرد کمیساریای آب ایران نسبت به پیگیری مسئله حقابه رودخانه هیرمنددر بستر تالاب هامون زنجیره انسانی تشکیل دادند. مردم سیستان در این زنجیره انسانی خواستار پیگیری کمیساریای آب ایران، وزارتخانه های نیرو و امورخارجه نسبت به حقابه رودخانه هیرمند طبق معاهده ۱۳۵۱، حقابه زیست محیطی تالاب بین المللی هامون، اصلاح سامانه انحرافی بند کمال خان و جلوگیری از تکمیل سد بخش آباد روی فراه رود شدند.
ر پی این تجمع امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان گفت که در یک سال گذشته و به دستور رییس‌جمهوری، در گفت‌وگوهایی با سرپرست وزارت خارجه هیات حاکمه موقت افغانستان، همچنین در پیگیری مستمر آقای کاظمی قمی نماینده ویژه رئیس جمهوری در امور افغانستان و آقای محرابیان وزیر نیرو، موضوع حقابه ایران از هیرمند را به طور جدی دنبال کرده‌ایم.
آنچه هست، تجمع قانونی مردم پنج شهرستان منطقه سیستان شامل زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز در شمال سیستان و بلوچستان برای مطالبه حقابه هیرمند، بیانگر تنگ شدن عرصه بر مردم این منطقه است.
از این رو با فداحسین مالکی سیاستمدار، سفیر سابق ایران در افغانستان، نماینده زاهدان و سیستان بلوچستان و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره دلایل این معضل و چگونگی و چرایی حل آن به گفت‌وگو نشستیم.
جزئیات موضوع حقابه چیست و افغانستان چگونه می‌تواند حق ایران را بدهد؟
درباره حقابه بین افغانستان و ایران پروتکل و معاهده قانونی وجود دارد که طبق آن هر دولتی که در راس حکومت افغانستان باشد، باید آن را اجرا کند که این یکی از قواعد بین‌المللی است و در گذشته به ویژه در دولت‌های گذشته به صورت نیم بند اجرا می‌شد.
اما در شرایط فعلی با توجه به اینکه طالبان ساختار درستی ندارند و نسبت به قواعد و قوانین بین‌المللی آشنا نیستند، این کار را نمی‌کنند. توجیحاتشان هم از سوی جمهوری اسلامی ایران و مردم سیستان و بلوچستان قابل پذیرش نیست و این تجمع برای حق مردم است.
طی بررسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که موضوع حقابه باید در حاکمیت رسیدگی شود و در وزارتخانه‌های خارجه و نیرو کاری از پیش نخواهد رفت و تصمیمات باید به صورت ملی گرفته شود.
باید طالبان مجاب شوند که به اجرای معاهده حقابه هیرمند تمکین کنند. در این باره نیز جلسات متعددی برگزار شده است. اخیرا کمیسیون امنیت ملی برخی از دستگاه‌های حاکمیتی را دعوت کرد و این موضوع را مورد پیگیری قرار داد.
روز نخست امسال جلسه‌ای با آقای رئیس جمهور داشتیم و گزارشی از منطقه سیستان به ایشان داده شد که به شدت ناراحت شدند و به حوزه سیاسی دستور ویژه دادند که این مساله پیگیری شود. امروز هم با وزارت خارجه تماس تلفنی داشتیم که بعد از تعطیلات جلساتی با دستگاه‌های مد نظر برگزار و تصمیم قطعی گرفته شود.
در نتیجه اقداماتمان، علی‌رغم اینکه برخی از دستگاه‌ها با طالبان در تماس هستند، اما آنها به هیچ وجه تمکین نمی‌کنند. بهانه نبود آب در پشت سد، برای ما قابل قبول نیست و آنها باید اصلی که درمورد حقابه وجود دارد را بپذیرند.
از سویی هم انتظار ما از دولت این است که امتیازاتی که به طالبان داده‌اند را معلق کنند تا موضوع حقابه هیرمند مشخص شود. به نظر من بین ایران و افغانستان هیچ موضوعی مهم‌تر از موضوع حقابه هیرمند وجود ندارد چرا که شرایط به شدت بحرانیست و کشاورزی نابود شده است. اکنون زابل و زاهدان برای تامین آب شرب دچار مشکلات جدی هستند. از این بابت انتظار داریم تمام مسائل تحت‌الشعاع حقابه باید قرار بگیرد.
دلیل تعلل طالبان در این زمینه و دادن حقابه ایران چیست؟
دلیل تعلل طالبان قطعا چیزی جز لج و لجبازی نیست. از سویی هم طالبان با قوانین بین‌المللی آشنا نیستند. در معاهده مشخص است که باید به میزانی که تعیین شده حقابه به ایران داده شود. اما با توجه به آنچه در نظر است و با توجه به مذاکرات دیپلمات‌های ایرانی با طالبان، آنها به هیچ وجه به دادن حقابه به ایران تن نمی‌دهند. از سویی نیز اگر ندادن حقابه به ایران نوعی گروکشی برای به رسمیت شناختن آنها از سوی ایران باشد، قطعا ایران این موضوع را نمی‌پذیرد.
این اقدام حتما باید صورت گیرد حتی در پای میز مذاکره که بنده به عنوان دیپلمات اصلا خوش‌بین نیستم. حتی اگر دستگاه‌های حاکمیتی به آن موضوع ورود پیدا کنند، نیز راه به جایی نخواهد برد.
ایران از چه ابزارهایی برای تحت فشار قرار دادن طالبان در این‌باره می‌تواند استفاده کند؟
قطعا برای تحت فشار قرار دادن طالبان ابزارهای زیادی داریم و می توانیم از آنها استفاده کنیم. اما در جلسات خاصی که داریم پیگیری خواهد شد و اکنون ترجیح می‌دهم در مورد آن صحبتی نکنم.
آیا شما موافق هستید که ایران باید از ابزارهای خود برای تحت فشار قرار دادن طالبان استفاده کند؟
قطعا موافق هستم و باید این اقدام صورت بگیرد. ما چند میلیون افغان در کشور داریم که سر سفره مردم ایران نشسته‌اند. از سویی هم نگاه جمهوری ایران به مبادلات تجاری و اقتصادی که از طریق گلوگاه اقتصادی چابهار، بندرعباس و مسیرهای مختلف وارد افغانستان می شود، مثبت است. همچنین ما ملت افغانستان از حکومتشان را جدا می‌دانیم اما باید به هر طریقی این موضوع مورد توجه آنها قرار بگیرد.
از طرفی هم تالاب زیبای هامون، تعریف خاص خود را دارد. مجامع بین‌المللی باید فشار به طالبان بیاورند تا دریاچه هامون از این وضعیت اسفناک و خطرناک خارج شود. چراکه بخش بیشتری از دریاچه هامون در خاک افغانستان است و آنها نمی‌توانند به این موضوع بی تفاوت باشند.
