خاورمیانه را چه کسی آشفته کرد؟

به نقل از واشنگتن پست، این در حالیست که در دوره ریاست جمهوری ترامپ نیز حملاتی به مواضع امریکا در عراق و سوریه صوت گرفت، اما ترامپ و تعدادی از همراهان اش در حزب جمهوری خواه ایجاد هرج و مرج در منطقه را به دولت بایدن مرتبط می‌سازند. هدف آنان این است که این تصور را ایجاد کنند که ترامپ درصدد برقراری صلح از طریق اعمال قدرت بود و این ایده‌ای موفق بوده است.

در واقعیت، اما ترامپ با نابود کردن مسیر دیپلماسی با تهران توافق هسته‌ای  بین ایران و قدرت‌های جهانی را زیر پا گذاشت، فهرستی از تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند و سردار قاسم سلیمانی فرمانده بانفوذ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در یک حمله پهپادی در سال ۲۰۲۰ ترور کرد. در همین حال، سیاست ترامپ در قبال اسرائیل محکم در آغوش کشیدن بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و تقویت دستور کار جناح راست اسرائیل بود. او از طریق برسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل و انتقال کنسولگری امریکا از تل آویو به بیت المقدس فلسطینیان را تنبیه کرد. هم چنین، ترامپ از طرق میانجی گری بین اسرائیل و گروهی از دولت‌های پادشاهی عربی با هدف برقراری صلح خواسته‌های سیاسی فلسطینیان را بیش از پیش به حاشیه راند.

دولت بایدن پس از روی کار آمدن در خاورمیانه درگیر شد. لفاظی‌های اولیه بایدن در مورد در مرکز توجه قرار دادن حقوق بشر در سیاست خارجی به سرعت محو شد، زیرا کاخ سفید همکاری نزدیک‌تر با عربستان سعودی را دنبال کرد و وضعیت موجود را با اسرائیل حفظ نمود و مشتاق بود بر اساس توافق عادی سازی روابط دولت‌های منطقه که دوران ترامپ تدوین شده بود عمل کند. او تلاش کرد در عرصه دیپلماسی پیشرفتی با ایران داشته باشد و کارزار فشار حداکثری ترامپ که منجر به قدرت رسیدن دولت رئیسی دولتی تندروتر از دولت روحانی در ایران شد را رها کرد. با این وجود، همزمان بایدن برنامه اتمی ایران را رها کرد و خواستار شفافیت از سوی ایران نشد. اوایل ماه جاری رافائل گروسی رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد که برنامه هسته‌ای ایران "به جلو پیش می‌رود" و خواستار اعمال دیپلماسی برای پر کردن این شکاف شد تا ازوخامت اوضاع جلوگیری شود. اکنون که کاخ سفید به باز کردن جبهه‌های جدید درگیری با ایران فکر می‌کند دیپلماسی در چشم انداز دیده نمی‌شود.

"ژیل پاریس" ستون نویس لوموند این هفته با اشاره به میراث ترامپ در منطقه نوشته بود: "ایران از پیگیری تلاش‌های هسته‌ای خود منصرف نشد بلکه بالعکس برنامه هسته‌ای خود را با شدت بیش تری دنبال کرد. سخنان آمریکا بی ارزش شده است که تا حدی ناتوانی دولت بایدن در تعامل مجدد با تهران را توضیح می‌دهد. محور مقاومت پس از حملات ۷ اکتبر به شکل غیرمنتظره‌ای با حملات متحدان یمنی حوثی‌ها در دریای سرخ گسترش یافت امری که نشان می‌دهد جمهوری اسلامی به داخل مرز‌های خود رانده نشده است". احتمال دستیابی به سلاح هسته‌ای از سوی ایران در حال حاضر بسیار بیش‌تر از سال ۲۰۱۸ میلادی است زمانی که ترامپ توافق هسته‌ای با ایران را برخلاف میل بسباری از متحدان غربی امریکا به پایان رساند. "علی واعظ" در فارن افرز نوشت: "ایران ممکن است دستیابی به تسلیحات هسته‌ای را راهی برای کسب اطمینان نسبت به این که اسرائیل یا امریکا به آن کشور حمله نخواهند کرد بیابند".

حمله مرگبار به سربازان ایالات متحده یک ماموریت نظامی بدون پایان را برجسته می‌سازد. ترامپ خطر نزدیک شدن ایران به ساخت سلاح هسته‌ای را تشدید کرد همزمان راست افراطی اسرائیل را به پیش روی بیش‌تر تشویق نمود. "دیوید فریدمن" سفیر ترامپ در اسرائیل مدافع عمیقا ایدئولوژیک جنبش شهرک نشینان یهودی و فردی آشکارا بدبین نسبت به راه حل دو دولتی بود این در حالیست که راه حل دو دولتی یعنی چشم انداز دو دولت اسرائیل و فلسطین که در کنار یکدیگر وجود داشته باشند سیاست رسمی ایالات متحده بوده است. ترامپ و فریدمن، اما درصدد جسورتر ساختن نتانیاهو و متحدان اش برآمدند. در نتیجه، نتانیاهو ساخت شهرک‌های یهودی نشین بیش‌تر را تشویق کرد و به نظر می‌رسد برای همیشه آماده الحاق غیر قانونی بخش‌هایی از کرانه باختری اشغالی به اسرائیل است. تلاش‌های آنان در زمانی که جنبش ملی فلسطین در بحران به سر می‌برد و آرمان فلسطین در میان دولت‌های عربی از اولویت‌های کمتری برخوردار بود خاک بیش تری بر گور راه حل دو دولتی ریخت.  پس از حمله حماس در تاریخ ۷ اکتبر به جنوب اسرائیل و جنگ وحشتناک غزه که پس از آن به وقوع پیوست بار دیگر موضوع راه حل دولتی پیش کشیده شده است. رهبران کشور‌های عربی و هم چنین مقام‌های امریکایی  و اروپایی همگی صحبت از راه حل دو کشوری را به عنوان یک هدف ضروری برای ایجاد ثبات در منطقه احیا کرده اند.

با این وجود، ترامپ و متحدان اش به بایدن به دلیل اتخاذ این خط مشی و اعمال فشار بر دولت نتانیاهو حمله می‌کنند. فریدمن در هفته جاری با اشاره به رویکرد بایدن در یک شبکه تلویزیونی اسرائیل گفته بود: "او به طور مداوم در مورد نیاز به تحمیل راه حل دو کشوری صحبت می‌کند که فکر می‌کنم در حال حاضر گوش شنوایی نسبت به آن وجود ندارد". او همچنین از تلاش‌های آشکار بایدن برای کاهش شدت کارزار نظامی اسرائیل علیه غزه انتقاد کرد کارزاری که در چند ماه گذشته باعث کشته شدن بیش از ۲۶ هزار فلسطینی شده که اکثریت آنان زنان و کودکان بوده اند. فریدمن هم چنین افزوده بود: " ایالات متحده هرگز هیچ گونه مانع یا محدودیتی برای توانایی اسرائیل به منظور پاسخ دادن در زمانی که ترامپ بر سر کار بود اعمال نکرد".

نتانیاهو با هدایت جنگ و خشم داخلی ممکن است تلاش کند تا زمانی که ترامپ دوست و همسفر سیاسی اش در انتخابات ریاست جمهوری امریکا پیروز شود به مسیر فعلی خود ادامه دهد. او دلایلی برای این باور دارد که بازگشت ترامپ می‌تواند به تحکیم موقعیت اش و نیرو بخشیدن به متحدان راست افراطی او کمک کند.

علیرغم آن که فلسطینیان همواره از ایالات متحده به عنوان یک میانجی غیر منصف در مناقشه فلسطینی – اسرائیلی انتقاد کرده اند دولت ترامپ در رویکردی شدیدتر از گذشته تمام وزن خود را روی ترازو اسرائیل گذاشت و در ازای آن از اسرائیل هیچ امتیازی نخواست. او در سال ۲۰۲۰ میلادی از طرح صلحی رونمایی کرد که به شدت از سوی ناظران مورد تمسخر قرار گرفت و هرگونه تصور و امکان ایجاد یک کشور مستقل و پایدار فلسطینی را از بین برد. ترامپ حتی پیش از اعلام به اصطلاح "معامله قرن" خود رهبران فلسطینی را از آن موضوع مطلع نساخته بود. فلسطینیان که توسط ترامپ از گفتگو‌های بین المللی حذف شده بودند و با تشکیلات خودگردان فلسطینی ناتوان شده مواجه بودند در اعماق ناامیدی فرو رفتند.